«Καμπανάκι» για την ανταγωνιστικότητα της αγοράς εργασίας «χτυπά» η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του εαρινού πακέτου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ζητώντας μεταρρυθμίσεις με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και δραστικά μέτρα για το υπερβολικό κόστος στέγασης και ενέργειας στη χώρα μας.
Η Ελλάδα εντοπίζεται για ακόμη μια φορά μεταξύ των χωρών που εμφανίζουν διαρθρωτικά προβλήματα και «μακροοικονομικές ανισορροπίες», ενώ μαζί με την Ιταλία και τη Ρουμανία παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις στην προς τα πάνω κοινωνική σύγκλιση. Για τη χώρα μας αναφέρεται πως ενώ η απόδοση της αγοράς εργασίας βελτιώνεται, οι κίνδυνοι παραμένουν σε ότι αφορά το υψηλό χάσμα απασχόλησης μεταξύ των φύλων και το ακόμη υψηλότερο ποσοστό των νέων που δεν εργάζονται, ούτε συμμετέχουν σε εκπαίδευση και κατάρτιση.
Η Επιτροπή προτείνει ενημερωμένες κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών, με στόχο την προώθηση πιο δίκαιων και χωρίς αποκλεισμούς αγορών εργασίας.
Στέγαση και ενεργειακή φτώχεια
Ειδική αναφορά γίνεται στις προκλήσεις της προσιτής στέγης και της ενεργειακής φτώχειας, ιδίως για τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά. Το 2023, το 28,5% του πληθυσμού ζούσε σε νοικοκυριά όπου το κόστος στέγασης υπερέβαινε το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος του νοικοκυριού. Το ποσοστό αυξήθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αντιστρέφοντας τη σχετικά μεγάλη βελτίωση που παρατηρήθηκε μεταξύ 2021 και 2022. Υπενθυμίζεται πως το αντίστοιχο ποσοστό σε επίπεδο ΕΕ είναι 8,8%.
Το υπερβολικό κόστος στέγασης είναι υψηλότερο στις πόλεις (31%), στις κωμοπόλεις και στα προάστια (28,8%), σε σύγκριση με τις αγροτικές περιοχές (24,7%). Οι ευάλωτες ομάδες επηρεάζονται δυσανάλογα, με το 86,3% των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχεια να αντιμετωπίζουν υπερβολικά υψηλό κόστος στέγασης, σε αντίθεση με το 15,1% εκείνων που βρίσκονται πάνω από το όριο της φτώχειας.
Το 2023, το 62,4% του διαθέσιμου εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος δαπανήθηκε για στέγαση (έναντι 38,2% στην ΕΕ), ενώ το αντίστοιχο μερίδιο για τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος ανήλθε στο 29,0% (16,2% στην ΕΕ). Το ένα τρίτο (31,6%) των νέων (15-29) αντιμετωπίζουν επίσης υπερφόρτωση του κόστους στέγασης. Ορισμένοι τύποι νοικοκυριών παραμένουν ιδιαίτερα εκτεθειμένοι απέναντι στο υπερβολικό κόστος στέγασης όπως είναι οι οικογένειας και εκείνοι που ζουν σε μονοκατοικίες με ή χωρίς παιδιά.
Οι περιφερειακές ανισότητες στο κόστος στέγασης είναι εξίσου ανησυχητικές, καθώς η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η Κεντρική Μακεδονία και η Πελοπόννησος είναι μεταξύ των περιφερειών που αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα της στέγασης.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ελληνική κυβέρνηση μέσω του νέου υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας επενδύει στην εφαρμογή ενός πλαισίου στεγαστικών προγραμμάτων για την υποστήριξη νέων ζευγαριών, την παροχή στέγασης σε ευάλωτους πολίτες και την αξιοποίηση του υπάρχοντος αδρανούς στεγαστικού αποθέματος.
«Με την υποστήριξη του RRF, η Ελλάδα έχει ξεκινήσει να παρέχει δάνεια με χαμηλό επιτόκιο, με εισοδηματικά κριτήρια, για την αγορά κύριας κατοικίας από νέους και ζευγάρια, ενώ επεκτείνει την προσφορά κοινωνικής στέγασης μέσω της ανακαίνισης του αδρανούς ιδιωτικού στεγαστικού αποθέματος στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και της μεταρρύθμισης του ισχύοντος πλαισίου για τα δημόσια ακίνητα που παραμένουν σε αδράνεια» αναφέρεται.
Η υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής στέγασης με χαρτογράφηση του διαθέσιμου στεγαστικού αποθέματος και των αναγκών και λαμβάνοντας υπόψη την περιφερειακή διάσταση, θα συμβάλει στη εξασφάλιση οικονομικά προσιτής στέγασης και στην αντιμετώπιση των προκλήσεων στην προσιτή κατοικία με ολοκληρωμένο τρόπο σε όλη την Ελλάδα.
Η ενεργειακή φτώχεια (η αδυναμία δηλαδή να διατηρηθεί το σπίτι ενός νοικοκυριού επαρκώς ζεστό) αυξήθηκε από 18,7% το 2022 σε 19,2% το 2023, έναντι μέσου όρου 10,6% στην ΕΕ) και είναι πολύ υψηλότερη για τα άτομα που κινδυνεύουν από φτώχεια (EL: 39,8% έναντι ΕΕ: 22,2%).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στο εθνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας που εκπονήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας το 2021, μέσω του οποίου προωθείται η ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών και των δημοσίων κτιρίων, καθώς και στοχευμένα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου κόστους των ενεργειακών προϊόντων, με βάση συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
Κατευθυντήριες Γραμμές για την Απασχόληση
Βασιζόμενη στις Κατευθυντήριες Γραμμές για την Απασχόληση που εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2024 – οι οποίες αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως οι ελλείψεις δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού και η ανάγκη για βασικές και ψηφιακές δεξιότητες στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης – η ενημέρωση του 2025 διατηρεί τις βασικές προτεραιότητες, ενώ παράλληλα προσαρμόζεται στις νέες πρωτοβουλίες, όπως η Ένωση Δεξιοτήτων και η Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας.
Σύμφωνα με το Πλαίσιο Κοινωνικής Σύγκλισης, το οποίο πλέον ενσωματώνεται στο αναθεωρημένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή διεξήγαγε μια ανάλυση δύο σταδίων για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τις κοινωνικές προκλήσεις σε κάθε κράτος μέλος. Τα ευρήματα του πρώτου σταδίου παρουσιάζονται στην Κοινή Έκθεση για την Απασχόληση (JER) 2025, ενώ η πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση του δεύτερου σταδίου δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2025 για δέκα κράτη μέλη: Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ρουμανία και Ισπανία.
Συνολικά, η ανάλυση του δεύτερου σταδίου εντόπισε προκλήσεις όσον αφορά την ανοδική κοινωνική σύγκλιση για τρία κράτη μέλη (Ελλάδα, Ιταλία και Ρουμανία), λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές απαντήσεις που έχουν ληφθεί ή σχεδιάζονται από τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των εντοπισμένων κινδύνων, όπως:
- Ο τομέας της κοινωνικής ένταξης σε ότι αφορά τις εισοδηματικές ανισότητες και το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται στο κατώφλι της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
- Ο τομέας της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων, που εξακολουθεί να πάσχει σε σχέση με την δια βίου μάθηση καθώς και με το ποσοστό των ατόμων που δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Η ανάλυση δείχνει ότι η απόκτηση δεξιοτήτων σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, τόσο για τους νέους όσο και για τους ενήλικες, απαιτεί άμεσο σχεδιασμό.
- Το χάσμα απασχόλησης που εντοπίζεται σε ομάδες πληθυσμού που υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας (όπως γυναίκες και άτομα με αναπηρία), αλλά και το υψηλό -σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο- ποσοστό ανεργίας.
Τα ευρήματα της ανάλυσης συζητήθηκαν επίσης με τα κράτη μέλη στην Επιτροπή Απασχόλησης και στην Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας τον Μάιο, πριν από την έγκριση της Εαρινής Δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025.
