Η σύνοδος του G7 στην Αλμπέρτα του Καναδά ήταν μία ωραία ιδέα, έως ότου κατέληξε σε σύγκρουση των έξι εναντίον ενός, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Bloomberg, υπογραμμίζοντας το σημερινό χαοτικό κόσμο. Η πάλαι ποτέ κυρίαρχη δύναμη και δη η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, η Αμερική, βρίσκεται σε σύγκρουση σχεδόν με όλους, φέρνοντας τα «πάνω κάτω» με τις πολιτικές της και αλλάζοντας το σημερινό status quo. H νέα παγκόσμια τάξη ορίζεται από έναν πολυπολικό κόσμο με πρωταγωνιστές ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία με τριγύρω διάφορες περιφερειακές δυνάμεις που σηκώνουν ανάστημα και δείχνουν τα δόντια τους, όπως Ισραήλ και Τουρκία.
Ο νέος συσχετισμός δυνάμεων δημιουργεί νέους ρόλους και σφαίρες επιρροής, με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να αποτελεί «τον ελέφαντα στο δωμάτιο» στις διεθνείς συνόδους, εξαπολύοντας απειλές και προκαλώντας ανησυχίες, χωρίς ωστόσο να είναι ο κυρίαρχος ρυθμιστής, αυτοαναιρώντας ουσιαστικά την πρωταγωνιστική θέση της Αμερικής, μέσα από την αποξένωσή της από διεθνείς θεσμούς και εδραιωμένες συνθήκες. Οι περιφερειακοί πόλοι βρίσκουν πρόσφορο έδαφος παρεισφρέοντας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, έναντι τιμήματος και μάλιστα όχι ευκαταφρόνητου και αποτελώντας κρίσιμους παίκτες στη γεωπολιτική σκακιέρα, όπως η Τουρκία που επιδιώκει ρόλο ρυθμιστή σε κάθε γεωπολιτική κρίση, καθιστώντας «εαυτόν» απαραίτητο.
Η αλλαγή του status quo αποτυπώνεται στα μέτωπα που έχουν δημιουργηθεί με τον παγκόσμιο εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο, τους εν εξελίξει πολέμους και τον έλεγχο των κρίσιμων πρώτων υλών και των άκρως αναγκαίων εφοδιαστικών αλυσίδων του πλανήτη.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε εσπευσμένα στην Ουάσιγκτον από το G7, όχι για να μεσολαβήσει για μία αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, αλλά για κάτι πολύ μεγαλύτερο, όπως είπε, το οποίο περιμένει με κομμένη ανάσα ολόκληρος ο πλανήτης. Ο ίδιος έκανε σαφές ότι θέλει ένα πραγματικό τέλος στη στρατιωτική σύρραξη Τεχεράνης – Τελ Αβίβ. Το θέμα είναι ότι δεν υπήρξε η πολυπόθητη συνεργασία και διπλωματία, με το ανακοινωθέν για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή να επαναδιατυπώνεται μετά από αίτημα του ίδιου του Τραμπ προς όφελος του Ισραήλ, που καταδεικνύει και τον ενισχυμένο ρόλο του μέσα στη νέα τάξη πραγμάτων.
Η αδύναμη θέση της ΕΕ
Από την άλλη, η διάψευση της δήλωσης του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν από τον ίδιο τον Τραμπ για τον λόγο αποχώρησής του από τη σύνοδο του Καναδά υποδηλώνει την απουσία ενότητας και συντονισμού, με την Ευρώπη να μένει μετέωρη και να γέρνει πότε προς τη μία και πότε προς την άλλη πλευρά.
Αφού στα τέλη Μαΐου είχε διαμηνύσει ότι θα επανεξέταζε το σύμφωνο που διέπει τους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς της με το Ισραήλ λόγω της καταστροφικής κατάστασης στη Γάζα, τώρα συμφώνησε με τη θέση των ΗΠΑ για το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, χαρακτηρίζοντας το Ιράν πηγή περιφερειακής αστάθειας και τρομοκρατίας.
Επίσης, ενώ υπάρχουν φωνές στην ΕΕ που εξακολουθούν να θέλουν το εμπόριο με την Κίνα, οι Βρυξέλλες συμφώνησαν ότι έχει δίκιο ο Τραμπ πως το πρόβλημα είναι η Κίνα, συνεχίζοντας τις διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση εμπορικής λύσης με την Ουάσιγκτον και «κόβοντας» τις διόδους επικοινωνίας με το Πεκίνο. Οι Βρυξέλλες δεν θα πραγματοποιήσουν τώρα τη συνεδρίαση για τον οικονομικό και εμπορικό διάλογο με το Πεκίνο λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Κίνας στις 24/25 Ιουλίου, λόγω μεγάλων διαφορών, όπως μετέδωσαν οι FT.
Στο θέμα της άμυνας, υπό την πίεση των ΗΠΑ, η ΕΕ έκανε κάποια βήματα με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της δίδοντας ευελιξία σε αμυντικά κονδύλια, σε βάρος της κοινωνικής πολιτικής και προχωρώντας σε μείωση της γραφειοκρατίας στις αμυντικές προμήθειες. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, άφησε χώρο στην Τουρκία για συμμετοχή στο ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα.
Οι φιλοδοξίες της Άγκυρας ωστόσο δεν σταματούν εδώ, καθώς έσπευσε να κοινοποιήσει στην UNESCO δικούς της χάρτες για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, κόβοντας ουσιαστικά στη μέση το Αιγαίο και αψηφώντας για μία ακόμη φορά το διεθνές δίκαιο.
Η στάση της Ρωσίας
Από την άλλη πλευρά, οι ηγέτες του G7 δεν κατάφεραν να πείσουν τον Τραμπ σε αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, σύμφωνα με το Bloomberg. Ο Τραμπ παροτρύνει μεν τον Βλαντιμίρ Πούτιν να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά έχει αντισταθεί σε νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, παρά το γεγονός ότι απείλησε να επιβάλει περισσότερες σε επανειλημμένες περιπτώσεις. Τη Δευτέρα, απογοήτευσε περαιτέρω τους συμμάχους, λέγοντας ότι οι κυρώσεις κοστίζουν πολλά χρήματα στις ΗΠΑ. Στο δείπνο, επανέλαβε πολλές από τις ίδιες αντιρρήσεις, ανέφεραν οι πηγές, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Στο μεταξύ, η Ρωσία παρακολουθεί τον βομβαρδισμό του Ιράν από το Ισραήλ με αυξανόμενη ανησυχία για την επιβίωση ενός βασικού συμμάχου, αν και το Κρεμλίνο αναγνωρίζει ότι έχει λίγους μοχλούς για να επηρεάσει την κλιμακούμενη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Το Ιράν δεν έχει ζητήσει ρωσική βοήθεια και η Μόσχα δεν σχεδιάζει να προσφέρει καμία αμυντική βοήθεια, σύμφωνα με άτομο κοντά στο Κρεμλίνο, που επικαλείται το Bloomberg. Κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου από το να συνεχίσει τον βομβαρδισμό και η Ρωσία δεν θα είναι σε θέση να ενεργήσει ως μεσολαβητής για να σταματήσει τη σύγκρουση εάν ο στόχος είναι η αλλαγή καθεστώτος.
Η Ρωσία έχει εμβαθύνει τους δεσμούς της με το Ιράν από τότε που ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία το 2022 και πυροδότησε τη μεγαλύτερη σύγκρουση της Ευρώπης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Ιράν έχει προμηθεύσει τη Ρωσία με εκατοντάδες μαχητικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) που χρησιμοποιούνται για επιθέσεις σε στόχους στην Ουκρανία, και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη το κατηγόρησαν πέρυσι ότι προμήθευσε βαλλιστικούς πυραύλους στη Μόσχα, αν και η Τεχεράνη αρνήθηκε τον ισχυρισμό.
Σε κούρσα αμυντικών εξοπλισμών η Τουρκία
Την ίδια ώρα, τα γεωπολιτικά σημεία ανάφλεξης έχουν ωθήσει τις χώρες να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους τελευταίους μήνες και η Τουρκία είναι μία από αυτές που φιλοδοξεί να συμμετάσχει σε αυτήν την κούρσα εξοπλισμών, αφού πρωταγωνιστεί στη διπλωματία αναφορικά με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με αναλυτές, η Τουρκία, όπως άλλωστε και η Ρωσία με την Κίνα έχουν αποφύγει μέχρι στιγμής να πάρουν ανοιχτά το μέρος του Ιράν.
Επί του παρόντος, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διέταξε τους αξιωματούχους να αυξήσουν την παραγωγή πυραύλων μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς υπό το φως της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν, μια επιτάχυνση των σχεδίων για την ανάπτυξη μιας ισχυρής εγχώριας βιομηχανίας. Τον Μάρτιο, η τουρκική Baykar υπέγραψε συμφωνία για την κοινή ανάπτυξη τεχνολογιών drone με την ιταλική εταιρεία Leonardo SpA.
Ο Ερντογάν υποστηρίζει εδώ και καιρό τις προσπάθειες της Τουρκίας να αναπτύξει μια ανεξάρτητη αμυντική βιομηχανία ικανή να κατασκευάζει πολεμικά αεροσκάφη, άρματα μάχης, μη επανδρωμένα αεροσκάφη υψηλής πτήσης, φρεγάτες και τώρα πυραύλους - για εξαγωγή αλλά και για εγχώριους σκοπούς.
Ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Μέση Ανατολή αντιμετωπίζει αυξημένο επίπεδο «απειλής και εχθρότητας που θέτει η επιθετικότητα του Ισραήλ» και προειδοποίησε ότι «κάθε βήμα που γίνεται στην περιοχή μας χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα γεγονότα προκαλεί άλλες καταστροφές στο μέλλον».
Η συχνά άβολη σχέση της Τουρκίας με το Ισραήλ επιδεινώθηκε μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, στη διάρκεια του οποίου ο Ερντογάν επέκρινε έντονα τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου για τον αντίκτυπο της στρατιωτικής του εκστρατείας στους Παλαιστίνιους πολίτες.
Τον Απρίλιο, οι εντάσεις κλιμακώθηκαν μεταξύ των δύο χωρών μετά από μια σειρά ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Συρία, όπου η Τουρκία σχεδίαζε να κατασκευάσει βάσεις. Το αδιέξοδο επιλύθηκε αφού ο Ντόναλντ Τραμπ παρενέβη ως μεσολαβητής και οι δύο χώρες δημιούργησαν έναν μηχανισμό για την αποφυγή της αντιπαράθεσης για τη Συρία.
Ωστόσο, η Τουρκία εξακολουθεί να ανησυχεί για τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στην περιοχή και ο εθνικιστής σύμμαχος του Ερντογάν και επικεφαλής του εθνικιστικού κόμματος MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το χαρακτήρισε ανοιχτά απειλή για την ασφάλεια.
