Ροή
Η είδηση ότι το καθεστώς Λουκασένκο υποχρέωσε με μαχητικό Mig-29 σε αναγκαστική προσγείωση μιας πτήσης της Ryanair στο Μινσκ της Λευκορωσίας, στις 23 Μαΐου 2021, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των επιβατών, για να προχωρήσει στη σύλληψη των δημοσιογράφου και στενού συνεργάτη της ακροδεξιάς οργάνωσης «Αζόφ», Ρομάν Πρατασέβιτς και της φίλης του Σοφία Σαπέγκα (η οποία σημειωτέων είναι Ρωσίδα πολίτης), δημιούργησε μεγάλη αναταραχή στην Ευρώπη.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έτρεξε να καταδικάσει και να ζητήσει άμεση εφαρμογή κυρώσεων. Καλεί μάλιστα για κατάρτιση λίστας με τις απαραίτητες οντότητες και άτομα από το καθεστώς της Λευκορωσίας που θα δεχτούν τις κυρώσεις. Επιπλέον, καλεί άμεσα τόσο τον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ όσο και την Κομισιόν να εγκρίνουν περαιτέρω στοχοθετημένες οικονομικές κυρώσεις απέναντι στο καθεστώς Λουκασένκο.
Όσον αφορά τα περί του συμβάντος, το Συμβούλιο της Ευρώπης στην ανακοίνωση που εξέδωσε την Τρίτη, (όπως και όλοι οι ηγέτες των κρατών μελών) κάνει λόγο για άνευ προηγουμένου και απαράδεκτο περιστατικό και κάλεσε τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας να το διερευνήσει. Επιπλέον, η ανακοίνωση του Συμβουλίου αναφέρει ότι πρέπει να απελευθερωθούν άμεσα ο Ραμάν Πρατασέβιτες και η Σοφία Σαπέγκα και να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη κυκλοφορία τους. Στο πλαίσιο της καταδίκης, καλούνται όλοι οι αερομεταφορείς που εδρεύουν στην Ε.Ε. να αποφύγουν τις πτήσεις πάνω από τη Λευκορωσία και ταυτόχρονα να απαγορεύεται η διέλευση πάνω από τον εναέριο χώρο της Ε.Ε. στις αεροπορικές εταιρείες της Λευκορωσίας και οι πτήσεις τράνζιτ προς Λευκορωσία.
Την Παρασκευή, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησαν να συζητούν ποιά άλλα τμήματα της οικονομίας της Λευκορωσίας θα υποστούν κυρώσεις, σύμφωνα με τον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, στην ανεπίσημη συνεδρίαση που έλαβε χώρα στη Λισαβόνα.
Η θέση της Λιθουανίας είναι ότι πρέπει να στοχοποιηθεί κυρίως ο τομέας της ενέργειας και δη η παραγωγή πετρελαίου, όπως δήλωσε ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις σε δημοσιογράφους, προσερχόμενος στη συνεδρίαση με τους Ευρωπαίους εταίρους του στη Λισαβόνα.
H Εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Τζένιφερ Πσάκι, σε σημερινή της δήλωση, κάλεσε τον κ. Λουκασένκο να επιτρέψει μια αξιόπιστη διεθνή έρευνα για τα γεγονότα της 23ης Μαΐου και δήλωσε επίσης ότι οι ΗΠΑ, μαζί με την ΕΕ και άλλους συμμάχους, αναπτύσσουν έναν κατάλογο στοχοθετημένων κυρώσεων εναντίον βασικών μελών της κυβέρνησης Λουκασένκο "που σχετίζονται με συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διαφθοράς, την παραποίηση των εκλογών του 2020 και τα γεγονότα της 23ης Μαΐου".
Την ίδια ώρα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν στηρίζει τον Λουκασένκο, με κοινή εμφάνιση των δύο ηγετών στο Σότσι, δηλώνοντας ότι υπάρχουν πολιτικά κίνητρα πίσω από τις κινήσεις της Δύσης.
Η Ρωσία, απαντώντας στο μέτρο της απαγόρευσης των πτήσεων πάνω από το λευκορωσικό FIR, απορρίπτει όσα ευρωπαϊκά σχέδια πτήσεων παραλείπουν τον Λευκορωσικό εναέριο χώρο και επιμένει ότι οι ακυρώσεις αυτές είναι καθαρά «τεχνικές». Από την πλευρά της Ε.Ε. έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι η Ρωσία θα μπορούσε συστηματικά να αρνηθεί να αφήσει τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες να προσγειωθούν στη Ρωσία εάν συνεχίσουν να αποφεύγουν τη Λευκορωσία.
Μήπως αυτό ήθελε ο Λουκασένκο;
Ο Λουκασένκο τα τελευταία χρόνια έχει στραφεί προς τον μόνο σύμμαχο που μπορεί να βρει στην περιοχή. Τον Βλάντιμιρ Πούτιν. Όμως, είναι δύσκολο μια τέτοια ενέργεια να έχει τη σφραγίδα του Ρώσου Προέδρου, καθώς αυτή την περίοδο προσπαθεί να ομαλοποιήσει τη σχέση του με τις ΗΠΑ κυρίως (και με την Ε.Ε. δευτερευόντως) εφόσον προχωρά και η κατασκευή του αγωγού Nord Stream II. Συνεπώς, ο Λουκασένκο έδρασε με βάση τον όχι τόσο απρόβλεπτο εαυτό του. Φυσικά, ένα καθεστώς όπως το δικό του που βάλλεται από παντού εξωτερικά για διαφθορά, θα μπορούσε και θα ήθελε να προβεί σε μια τέτοια πράξη για τρεις λόγους.
Ο πρώτος είναι να δώσει στην αντιπολίτευση το μήνυμα ότι θα τσακιστεί στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Σε αυτό, η υπόθεση Πρατασέβιτς έχει πολλά κοινά με την υπόθεση Ναβάλνι. Το βασικό είναι ότι πρόκειται για αντιπολιτευόμενους που προέρχονται από τον ακροδεξιό/νεοναζιστικό χώρο και έχουν στενές επαφές με ακροδεξιά κομμάτια που δρουν στο εσωτερικό των χωρών τους και ταυτόχρονα έχουν βάσεις στήριξης σε κοντινές χώρες του εξωτερικού. Επίσης και οι δύο έχουν παίξει τον ρόλο τους στον πόλεμο της Ουκρανίας το 2014. Επίσης, είναι αντιπολιτευόμενοι σε αυταρχικά καθεστώτα που όντως δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο η κίνηση αυτή είναι αποτέλεσμα του Λουκασένκο, είναι η επίθεση απέναντι στην Ε.Ε. γιατί έχει αλλάξει στάση από το 2014 και εντεύθεν. Με την σύλληψη Πρατασέβιτς, θέλει να δείξει ότι δεν υπολογίζει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις και ότι θεωρεί αδύναμη την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία.
Ο τρίτος λόγος είναι η δημιουργία της εξωτερικής απειλής για την απώθηση του εσωτερικού του προβλήματος. Κατηγορούμενος για διαφθορά και με τη χρήση του Nexta (του καναλιού του Πρατασέβιτς στην εφαρμογή Telegram) να είναι βασικό εργαλείο για διακίνηση υλικού από την Λευκορωσία, ικανού να κατηγορηθεί ο Λουκασένκο, η δημιουργία της εξωτερικής απειλής και του στιβαρού ηγέτη που την αντιμετωπίζει λειτουργεί κατευναστικά για το εσωτερικό της χώρας.
Η Λευκορωσία ως διεθνής οικονομικός κόμβος – Έμμεσος στόχος των κυρώσεων η Κίνα
Ο βασικός λόγος για τον οποίο οι αντιδράσεις από την πλευρά της Ε.Ε. είναι τόσο έντονες, αφορά τον ρόλο που έχει η Λευκορωσία στην οικονομική στρατηγική της Κίνας, με το όνομα Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος. Με πρωτοβουλία της Κίνας από το 2010, υπάρχει από κοινού ανάπτυξη με τη Λευκορωσία του βιομηχανικού πάρκου Great Stone (GSIP). Το GSIP έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει μια βιομηχανική ζώνη υψηλής τεχνολογίας και εξαγωγών, μια ζώνη καινοτομίας, έναν κόμβο διεθνών μεταφορών και μια φιλική προς το περιβάλλον πόλη 300.000 κατοίκων, η οποία θα λειτουργεί ως οικονομικός δορυφόρος του Μινσκ. Το πάρκο GSIP βρίσκεται εντός της αφορολόγητης τελωνειακής ένωσης της Λευκορωσίας, της Ρωσικής Ομοσπονδίας και Καζακστάν, εντός της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EAEU), κατά μήκος της Ευρασιατικής Γέφυρας και κυριολεκτικά λίγα χιλιόμετρα έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πρόκειται για ένα σύνολο από δραστηριότητες που όπως λένε διεθνείς αναλυτές θα συμβάλλει σε μια σημαντική πολιτική και οικονομική αναδιαμόρφωση της ευρασιατικής ηπείρου και των πολιτικών και οικονομικών της σχέσεων. Τέτοια μεγάλα «πάρκα» είναι αποτέλεσμα της κινέζικης φιλοσοφίας πάνω στην οποία είναι δομημένη η στρατηγική Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος της Κίνας και τα συναντάμε σε όλες τις χώρες της Ασίας τις οποίες η Κίνα θεωρεί σημαντικούς κόμβους για την ανάπτυξη της παγκόσμιας στρατηγικής της.
Συνεπώς, οι κυρώσεις που αναμένονται να παρθούν από την πλευρά της Ε.Ε. στο οικονομικό της σκέλος, θα αποτελέσουν μια σημαντική προσπάθεια αναχώματος της επεκτατικής οικονομικής στρατηγικής της Κίνας στα ευρωπαϊκά σύνορα. Ταυτόχρονα, ισχύει ότι η Λευκορωσία υπό τον Λουκασένκο έχει χρησιμοποιήσει τόσο τις σχέσεις της με τη Ρωσία, όσο και τη στρατηγική της θέση ανάμεσα στη Ρωσία και το ΝΑΤΟ (και την Ε.Ε) στα δυτικά, σαν διαπραγματευτικό χαρτί για την αναζήτηση εναλλακτικών δρόμων ενέργειας και πιστώσεων για εξασφάλιση οικονομικών πλεονεκτημάτων από κάθε πλευρά.
Αυτό σημαίνει ότι το διαρκές μοντέλο διαπραγμάτευσης που έχει οικοδομήσει ο Λουκασένκο, δεν θα αντέξει εύκολα στις οικονομικές πιέσεις της μίας πλευράς (Ε.Ε.) αν δεν αποφασίσει να στηρίξει η απέναντι πλευρά (Ρωσία ή Κίνα). Σε αυτή την κατάσταση η Λευκορωσία πρέπει να κρατήσει τις διαφορετικές συμμαχίες της ικανοποιημένες, κάτι που δεν θα είναι εύκολο. Πάντως το ζήτημα δεν αφορά τελικά το που προσγειώνονται τα αεροπλάνα με τη στενή έννοια, αλλά με τη γεωπολιτική πρόκληση της ευρασιατικής ολοκλήρωσης.
