Υπάρχει μια αλήθεια που πονάει, αλλά πρέπει να ειπωθεί: Η εποχή των φθηνών και διαθέσιμων εργατικών χεριών στην ελληνική ύπαιθρο έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Οι εργάτες γης δεν λείπουν φέτος συγκυριακά, λείπουν δομικά και μόνιμα, καθώς οι δημογραφικές και οικονομικές αλλαγές στις χώρες προέλευσης έχουν στερέψει τη δεξαμενή εργασίας.
Επιπλέον, πολλοί από τους εργάτες που απασχολούνταν στη γη έχουν μετακινηθεί σε άλλους κλάδους, όπως ο τουρισμός (αν και εκεί καταγράφεται πλέον αντίστοιχο κενό). Σε αυτό το αδιέξοδο, η στροφή προς την πλήρη εκμηχάνιση και τους αυτοματισμούς προβάλλει ως μια ρεαλιστική λύση επιβίωσης. Από σύγχρονα μηχανήματα συγκομιδής που αντικαθιστούν δεκάδες εργάτες, μέχρι drones ψεκασμού και συστήματα γεωργίας ακριβείας, η τεχνολογία καλείται να καλύψει το κενό που αφήνουν τα ανθρώπινα χέρια.
Όμως, ανάμεσα στην τεχνολογική λύση και την ελληνική πραγματικότητα, υψώνεται πάντα ένα τεράστιο οικονομικό τείχος. Οι σύγχρονες τεχνολογίες αυτοματισμού έχουν σχεδιαστεί κυρίως με βάση τα δεδομένα μεγάλων εκμεταλλεύσεων του εξωτερικού, όπου οι οικονομίες κλίμακας επιτρέπουν την ταχεία απόσβεση. Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι δραματικά διαφορετική. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η μέση γεωργική εκμετάλλευση παραμένει μικρή, συχνά κάτω από τα 60 στρέμματα.
- Το οικονομικό παράδοξο: Πώς μπορεί ένας αγρότης με μικρό και πολυτεμαχισμένο κλήρο να αποσβέσει μια επένδυση δεκάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ σε εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας; Η απάντηση είναι απλή: Δεν μπορεί. Οι ταμειακές ροές της μικρής εκμετάλλευσης δεν επαρκούν ούτε για τη συντήρηση, πόσο μάλλον για την αγορά τέτοιων συστημάτων.
- Η απουσία ιδίων πόρων: Με το κόστος παραγωγής στα ύψη και τη ρευστότητα περιορισμένη, η δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης τέτοιων επενδύσεων είναι πρακτικά ανύπαρκτη.
- Ο τραπεζικός αποκλεισμός: Η μειωμένη ρευστότητα και η γενικευμένη ανασφάλεια στον αγροτικό τομέα σφραγίζουν ουσιαστικά και τις όποιες κάνουλες τραπεζικού δανεισμού παρέμεναν ανοιχτές.
Σχέδια Βελτίωσης – Ίσως το μοναδικό «Οξυγόνο»
Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται ο ζωτικός ρόλος των χρηματοδοτικών εργαλείων. Τα Σχέδια Βελτίωσης δεν αποτελούν απλώς μια «οικονομική ενίσχυση». Είναι η μοναδική γέφυρα που μπορεί να ενώσει τον Έλληνα παραγωγό με την τεχνολογία του μέλλοντος. Με τα ποσοστά ενίσχυσης να είναι σημαντικά, τα Σχέδια Βελτίωσης είναι ο μόνος μηχανισμός που καθιστά την αγορά σύγχρονων, αυτόματων μηχανημάτων βιώσιμη για τα ελληνικά δεδομένα.
Χωρίς αυτή την κρατική και ευρωπαϊκή στήριξη, η εκμηχάνιση θα παραμείνει προνόμιο αποκλειστικά των πολύ «μεγάλων» παραγωγών ή επιχειρηματικών ομίλων, αφήνοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των παραγωγών στο περιθώριο, εγκλωβισμένους στην αναζήτηση εργατών που δεν υπάρχουν. Τα Σχέδια Βελτίωσης με την χρηματοδότηση τέτοιων επενδύσεων, ουσιαστικά μειώνουν σημαντικά τις αποσβέσεις ακριβών και «άπιαστων» σε κάθε άλλη περίπτωση μηχανημάτων για τους μικρομεσαίους αγρότες, ώστε να γίνουν αυτά προσιτά σε όσους περισσότερους αγρότες γίνεται.
Το στοίχημα, λοιπόν, δεν είναι τεχνολογικό, αλλά καθαρά χρηματοοικονομικό. Αν τα επενδυτικά προγράμματα δεν τρέξουν γρήγορα, χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και με στόχευση στον πραγματικό εκσυγχρονισμό, θα οδηγηθούμε σε μια γεωργία δύο ταχυτήτων:
- Οι «εκσυγχρονισμένοι»: Μεγάλες ή οργανωμένες εκμεταλλεύσεις που θα καταφέρουν να αυτοματοποιήσουν την παραγωγή τους και να μειώσουν την εξάρτηση από τα εργατικά χέρια.
- Οι «παραδοσιακοί»: Μικροί παραγωγοί που, αδυνατώντας να βρουν εργάτες και χωρίς τα κεφάλαια για μηχανολογικό εξοπλισμό, θα αναγκαστούν νομοτελειακά να μειώσουν την παραγωγή τους ή να εγκαταλείψουν τη γη.
Η στροφή στην τεχνολογία είναι μονόδρομος. Τα Σχέδια Βελτίωσης μπορεί να είναι το όχημα…
