Η κρίση νερού έχει χτυπήσει και την πόρτα των Βαλκανίων και έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της τελευταίας δεκαετίας, καθώς η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανισότητες στην κατανομή και διαχείριση των υδάτινων πόρων.
- Λειψυδρία: Η υπερθέρμανση στραγγίζει τους υδάτινους πόρους – Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
- Λειψυδρία: Σε εξέλιξη τα έργα για να μην ξεμείνουν από νερό οι τοπικές κοινωνίες
Παρόλο που τα Βαλκάνια διαθέτουν σημαντικά αποθέματα γλυκού νερού, η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη υποδομών, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι λανθασμένες σε ορισμένες περιπτώσεις εθνικές πολιτικές εντείνουν το πρόβλημα. Η απουσία κοινών πολιτικών προκαλεί εντάσεις και δυσκολεύει την ορθολογική χρήση ενώ το πρόβλημα επιδεινώνεται με την αστικοποίηση και την πληθυσμιακή πίεση σε μεγάλες πόλεις όπως είναι το Βελιγράδι, η Σόφια, τα Σκόπια και τα Τίρανα, οι οποίες καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού, χωρίς αυτές να μπορούν πάντα να υποστηριχθούν από ανάλογες υποδομές.
Τα τελευταία χρόνια, τα Βαλκάνια βιώνουν επεισόδια έντονης ζέστης και ξηρασίας. Το καλοκαίρι του 2024, οι παρατεταμένοι καύσωνες προκάλεσαν σημαντικές ζημιές στις καλλιέργειες (στη Σερβία η σοδειά καλαμποκιού μειώθηκε έως 20%) ενώ το 2025, τα κύματα καύσωνα σε Αλβανία, Βοσνία, Σερβία και Κόσοβο επέφεραν σχεδόν πλήρη ξηρασία σε ποταμούς με αποτέλεσμα να πληγεί η αγροτική παραγωγή και να διακοπεί η υδροδότηση.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι οι διοικητικές στρεβλώσεις και οι απώλειες των πόρων λόγω της παλαιότητας των δικτύων. Μικρές τρύπες ακόμη και 3 χιλιοστών μπορούν να προκαλέσουν τη διαρροή 9.000 λίτρων το 24ωρο. Σε περιοχές όπως η Βουλγαρία πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι κινδυνεύουν από έλλειψη νερού ενώ σημαντικό ποσοστό των καταναλωτών δεν καλύπτεται πλήρως από τα δίκτυα ύδρευσης ή βασίζονται σε μη αδειοδοτημένες πηγές.
Ο ρόλος της Ελλάδας στη διασφάλιση των υδάτινων πόρων των Βαλκανίων
Η Ελλάδα μοιράζεται ποτάμια με βαλκανικές χώρες (Αξιός με Βόρεια Μακεδονία, Έβρος με Βουλγαρία και Τουρκία) ενώ δεδομένου ότι συμμετέχει σε διασυνοριακές επιτροπές μπορεί να ενισχύσει την πρόληψη συγκρούσεων και τη διαχείριση της ξηρασίας. Μέσω της διασυνοριακής συνεργασίας, της έρευνας και της περιφερειακής διπλωματίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση των υδάτινων πόρων στα Βαλκάνια.
Ως μέλος της ΕΕ, η Ελλάδα μπορεί να μεσολαβεί για χρηματοδότηση έργων υποδομής (φράγματα, ταμιευτήρες, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης) ενώ η συμμετοχή της σε ευρωπαϊκές στρατηγικές για το νερό όπως είναι π.χ. η Οδηγία-Πλαίσιο για τα Ύδατα μπορεί να προσφέρει κατευθύνσεις και στους υπό ένταξη βαλκανικούς εταίρους.
Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της χώρας συμβάλλουν σε κοινά ερευνητικά προγράμματα για την κλιματική ανθεκτικότητα ενώ μέσω της περιφερειακής διπλωματίας η Ελλάδα έχει αναδειχθεί σε «γέφυρα» μεταξύ Ευρώπης και Δυτικών Βαλκανίων.
Η χώρα μας αποκτά όλο και περισσότερη εμπειρία σε έργα αφαλάτωσης, αρδευτικής εξοικονόμησης, διαχείρισης φραγμάτων και ανακύκλωσης νερού και μέσα από προγράμματα συνεργασίας (ΕΣΠΑ, Interreg, HorizonEurope) μπορεί να μεταφέρει αυτή τη γνώση στις γειτονικές χώρες.
