Βάσει κανονισμού που ισχύει από το 2023, οι τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υποχρεωμένα να αναφέρουν κάθε μεταφορά χρημάτων άνω των 100.000 ευρώ προς χώρες εκτός ΕΕ, όταν τα χρήματα προέρχονται από εταιρείες που έχουν στενή σχέση ιδιοκτησίας με ρωσικές επιχειρήσεις ή άτομα.
Αυτή η υποχρέωση αναφοράς, γνωστή ως Άρθρο 5r, υιοθετήθηκε στο πλαίσιο του 12ου πακέτου κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας και αποτελεί βασικό στοιχείο της στρατηγικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση του πολέμου στην Ουκρανία. Συμπληρώνει τις ευρύτερες προσπάθειες της ΕΕ να ενισχύσει τον έλεγχο και την εφαρμογή των κυρώσεων κατά ρωσικών συμφερόντων.
Ο κανονισμός επιτρέπει στις εποπτικές αρχές να παρακολουθούν καλύτερα τη ροή χρημάτων από και προς εταιρείες που εδρεύουν στην ΕΕ και ανήκουν άμεσα ή έμμεσα κατά ποσοστό άνω του 40% σε ρωσικά συμφέροντα.
Σύμφωνα με την ανάλυση της Moody’s, τον Ιούνιο του 2025 υπήρχαν 47.732 εταιρείες στην ΕΕ οι οποίες εμφανίζουν άνω του 40% ρωσική ιδιοκτησία, δηλαδή περίπου 560 περισσότερες σε σχέση με τον Ιούλιο του 2024, όταν ξεκίνησε η υποχρέωση αναφοράς βάσει του Άρθρου 5r.
«Τα στοιχεία δείχνουν σημαντική αύξηση των εταιρειών με ρωσική ιδιοκτησία σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς η Μόσχα προσαρμόζεται στους δυτικούς περιορισμούς», αναφέρει ο Nicola Passariello, υπεύθυνος συμμόρφωσης σε θέματα οικονομικού εγκλήματος της Moody’s. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη Βουλγαρία οι συγκεκριμένες εταιρείες αυξήθηκαν από 9.850 τον Ιούλιο του 2024 σε 13.346 τον Ιούνιο του 2025.
Όπως εξηγεί η Moody’s, η συμμόρφωση των τραπεζών και των ρυθμιστικών αρχών με τις απαιτήσεις του κανονισμού δεν περιορίζεται μόνο στον έλεγχο της ιδιοκτησίας αυτών των εταιρειών. Η καταγραφή της άμεσης και έμμεσης ιδιοκτησίας μπορεί να είναι περίπλοκη, ενώ ιδιαίτερη δυσκολία υπάρχει και στον εντοπισμό έμμεσων μεταφορών κεφαλαίων εντός ΕΕ. Για παράδειγμα, όταν μια εταιρεία της ΕΕ στέλνει χρήματα σε άλλη εταιρεία επίσης εντός ΕΕ, η οποία στη συνέχεια τα μεταφέρει εκτός ΕΕ, ο έλεγχος είναι πιο δύσκολος σε σχέση με τις απευθείας μεταφορές εκτός ΕΕ.
Μάλιστα, η μη συμμόρφωση με το Άρθρο 5r εκθέτει τις τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε σοβαρούς νομικούς και οικονομικούς κινδύνους, όπως πρόστιμα, ελέγχους και πλήγμα στη φήμη τους. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν κυρώσεις, ενώ οι τράπεζες οφείλουν να διαθέτουν ισχυρά συστήματα για τον εντοπισμό και την έγκαιρη αναφορά αυτών των συναλλαγών.
«Καθώς οι επιχειρήσεις που συνδέονται με τη Ρωσία προσαρμόζονται στις κυρώσεις της ΕΕ, εμφανίζονται νέα κέντρα δραστηριότητας. Η Βουλγαρία έχει καταγράψει αύξηση 36% στις ρωσικές εταιρείες, ενώ ακολουθούν η Μάλτα (+29%) και η Πορτογαλία (+26%). Αντίθετα, στην Ουγγαρία και την Αυστρία παρατηρείται σημαντική μείωση, με πτώση 71% και 59% αντίστοιχα», σημειώνει ο Passariello.
Η εικόνα σε Ελλάδα και Κύπρο
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Moody’s, στην Ελλάδα καταγράφεται αύξηση κατά 17% στον αριθμό των εταιρειών με ιδιοκτησία ρωσικών συμφερόντων άνω του 40%, που είναι η πέμπτη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μεταξύ των 27 χωρών. Ωστόσο, σε απόλυτους αριθμούς, η Ελλάδα φιλοξενεί τον χαμηλότερο αριθμό τέτοιων εταιρειών στην ΕΕ. Το προαναφερθέν ποσοστό αντιστοιχεί σε αύξηση αυτού του αριθμού κατά μόλις 1 εταιρεία, από 6 σε 7.
Για την ίδια περίοδο, δηλαδή από τον Ιούλιο του 2024 μέχρι τον Ιούνιο του 2025, η Κύπρος εμφανίζει αύξηση κατά 15%, φιλοξενώντας 2.944 τέτοιες επιχειρήσεις.
Μάλιστα, η Κύπρος είναι μεταξύ των χωρών όπου το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των εταιρειών ανήκει στον χρηματοπιστωτικό/ασφαλιστικό κλάδο, καθώς ο αριθμός τους (1.167) αυξήθηκε από πέρσι κατά 22,3%.
Παρόμοια εικόνα συναντάται μόνο στο Λουξεμβούργο, όπου στον χρηματοπιστωτικό/ασφαλιστικό κλάδο καταγράφονται 339 τέτοιες εταιρείες (+18,9%), στην Ολλανδία (73 εταιρείες, όπου όμως σημειώθηκε μείωση κατά 7,3%) και στη Δανία (19 εταιρείες, με αύξηση 18,8%).
