Ροή
Σε επενδυτική βαθμίδα «δια χειρός» μεγάλου οίκου αξιολόγησης επιστρέφει η Ελλάδα, μετά από 13 ολόκληρα χρόνια.
Η Standard & Poor's αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στο «BBB-» με σταθερό outlook, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στα μεγάλα χαρτοφυλάκια και τους διαχειριστές να τοποθετηθούν τόσο στο ελληνικό χρέος όσο και στις ελληνικές μετοχές.
Καταλυτικό ρόλο στην αναβάθμιση διαδραμάτισε η βελτίωση της δημοσιονομικής θέσης της χώρας, τονίζει ο οίκος.
Έχουν περάσει 13 χρόνια από όταν η ελληνική οικονομία βρέθηκε να χάνει την επενδυτική βαθμίδα από όλους τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης, πέφτοντας στην κατηγορία του «junk». Τώρα η Standard & Poor's δίνει ψήφο εμπιστοσύνης στις προοπτικές της οικονομίας, αναγνωρίζοντας τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες και την υπέρβαση των εμποδίων που υπήρξαν.
Η αξιολόγηση
Η S&P αναβάθμισε σε «BBB-/A-3» από «BB+/B» τις μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες αξιολογήσεις της για την Ελλάδα σε τοπικό και ξένο νόμισμα, με outlook σταθερό.
Το σταθερό outlook βασίζεται στους ισορροπημένους κινδύνους που υπάρχουν στο εξωτερικό περιβάλλον που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την πιο ανοιχτή οικονομία της χώρας, παράλληλα με την προσδοκία των αναλυτών ότι οι στόχοι πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος θα συνεχίσουν να οδηγούν σε μείωση του δημόσιου χρέους.
Θετικό Σενάριο
«Θα μπορούσαμε να προβούμε σε αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου εάν ο δείκτης δημόσιου χρέους υποχωρήσει περαιτέρω σε επίπεδα που ευθυγραμμίζονται με αυτά των αντίστοιχων άλλων κρατών. Πιστεύουμε ότι αυτό θα προκύψει από τον συνδυασμό της διατήρησης των στέρεων βάσεων ως προς τα πρωτογενή πλεονάσματα του προϋπολογισμού για μια παρατεταμένη περίοδο και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ελληνική οικονομική ανταγωνιστικότητα και την πλήρη αξιοποίηση των υψηλών κεφαλαίων που απορρέουν από το Ταμείο Ανάκαμψης», αναφέρουν οι αναλυτές.
Αρνητικό Σενάριο
Στο αρνητικό του σενάριο ο οίκος υποστηρίζει πως θα μπορούσε να προβεί σε τυχόν υποβάθμιση της αξιολόγησης εάν η δημοσιονομική απόδοση της Ελλάδας και οι εξωτερικές ανισορροπίες, όπως από το αυξημένο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, επιδεινωθούν σημαντικά, περισσότερο από όσο αναμένει.
«Καταλύτης» η βελτιωμένη δημοσιονομική θέση
Ο οίκος υποστηρίζει πως η σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή έχει θέσει τη δημοσιονομική πορεία της χώρας σε μια σταθερά βελτιωμένη τροχιά. Υποστηριζόμενη από την ταχεία οικομική ανάκαμψη, η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να ξεπεράσει τους δικούς της δημοσιονομικούς στόχους παρά τη σταδιακή αύξηση των κοινωνικών παροχών και μέτρων στήριξης.«Αναμένουμε ότι η κυβέρνηση θα επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα τουλάχιστον 1,2% του ΑΕΠ φέτος, υπερβαίνοντας τον στόχο του 0,7%, ακόμη και αν ληφθεί υπόψη το δημοσιονομικό κόστος που σχετίζεται με τις πρόσφατες πυρκαγιές και τις πλημμύρες. Προβλέπουμε μέσο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα 2,3% του ΑΕΠ για την περίοδο 2024 - 2026. Κατά τη γνώμη μας, οι κοινωνικές πιέσεις πιθανότατα θα περιπλέξουν την ικανότητα της κυβέρνησης να διατηρήσει υψηλά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, και αυτό θα μπορούσε να επιβραδύνει την πρόοδο στη μείωση του χρέους κατά τα τελευταία έτη του ορίζοντα εκτίμησης μας και μετά», αναφέρει η Standard & Poor's.
Ως προς το πολιτικό σκηνικό, η Standard & Poor's αναφέρει πως «η σαφής εντολή και η αποφυγή ενός δυνητικά ασταθούς συνασπισμού επιτρέπει στην κυβέρνηση να συνεχίσει να «χτίζει» πάνω στις προηγούμενες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Το εκλογικό αποτέλεσμα φαίνεται σε γενικές γραμμές να αποτελεί μια εντολή για συνέχιση της πολιτικής και «αναμένουμε από την κυβέρνηση να προωθήσει το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα. Αυτό περιλαμβάνει την περαιτέρω αντιμετώπιση του ακόμη μεγάλου δημόσιου χρέους, την ενίσχυση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος και την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο σύστημα δικαιοσύνης και υγείας, μεταξύ άλλων προσπαθειών για την ενίσχυση της ελληνικής ανταγωνιστικότητας», σημειώνει ο οίκος.
Χρέος και εξωτερικοί κίνδυνοι
Ο οίκος αξιολόγησης εκτιμά ότι το καθαρό δημόσιο χρέος θα μειωθεί στο 146% περίπου του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του έτους, το οποίο θα αντιπροσωπεύει μια αξιοσημείωτη βελτίωση από το ανώτατο όριο του 189% του ΑΕΠ το 2020. Αυτό βασίζεται κάπως στο σκέλος του πληθωρισμού, αλλά ακόμη περισσότερο στην ισχυρή δυναμική ανάκαμψης μετά το πέρας της πανδημίας και την απότομη δημοσιονομική προσαρμογή. Ενώ ο όγκος του χρέους παραμένει υψηλός, το προφίλ του είναι ένα από τα πιο ευνοϊκά από όλα τα κράτη που αξολογεί ο οίκος με τη μέση σταθμισμένη ωρίμανση του χρέους της γενικής κυβέρνησης να φτάνει στα 19,7 έτη, ενώ και οι πληρωμές για τόκους εξυπηρέτησης καταλαμβάνουν επί του παρόντος ένα σχετικά μέτριο 5,7% των εκτιμώμενων εσόδων της γενικής κυβέρνησης. Ένα εκτεταμένο interest-rate swap πρόγραμμα διευκολύνει ουσιαστικά τις ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της κυβέρνησης - μια κατάσταση που ευνοείται επίσης από τα πολύ μεγάλα αποθέματα ρευστότητας (που εκτιμάται πως φθάνουν στα 37,2 δισ. ευρώ περίπου, ή 17% του ΑΕΠ, τον Οκτώβριο του 2023).
«Όπως και άλλες μικρές ανοιχτές οικονομίες, έτσι και η Ελλάδα παραμένει εκτεθειμένη σε διάφορες μεταβλητότητες και αντιξοότητες της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό περιλαμβάνει κινδύνους από μια πιθανή οικονομική επιβράδυνση που μπορεί να επηρεάσει τους σημαντικούς εξωστρεφείς κλάδους του τουρισμού ή της ναυτιλίας, ή μια νέα ξαφνική άνοδο των τιμών της ενέργειας. Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν να επιβραδύνουν τη βελτιωμένη δυναμική των πιστωτικών μετρήσεων της Ελλάδας. Οι αξιολογήσεις μας εξακολουθούν να περιορίζονται από το υψηλό ακόμη δημόσιο χρέος και την αδύναμη εξωτερική θέση της χώρας», αναφέρει η S&P.
Πλεονάσματα και περιθώρια δαπανών
Η υπεραπόδοση των δημόσιων εσόδων έχει δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο και έχει οδηγήσει σε πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα. Η S&P αναμένει ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης θα είναι κατά μέσο όρο στο 0,5% του ΑΕΠ την περίοδο 2023 - 2026.
Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε σημαντικά το 2022 στο 10,3% του ΑΕΠ, καθώς οι εισαγωγές ενέργειας και κεφαλαίων αυξήθηκαν και ο οίκος αναμένει ότι θα είναι κατά μέσο όρο στο 5,8% την περίοδο 2023 - 2026.
Ο προϋπολογισμός του 2024 που κατατέθηκε προβλέπει περαιτέρω δημοσιονομική προσαρμογή, με στόχο ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 2,1% του ΑΕΠ. Για να επιτευχθεί αυτό, οι φορολογικές αρχές έχουν ανακοινώσει ένα νέο πλέγμα κινήσεων για μια αυστηρότερη φορολογική συμμόρφωση. «Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος της προσαρμογής είναι αποτέλεσμα προηγούμενων μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος του 2016 (Νόμος Κατρούγκαλου), που σημαίνει ότι ακόμη και σε ένα σενάριο χωρίς αλλαγή πολιτικής, η δημοσιονομική τροχιά της Ελλάδας θα συνεχίσει να βελτιώνεται. Υπό αυτή την έννοια, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει περιθώρια, ενώ εξακολουθεί να επιτυγχάνει δημοσιονομικούς στόχους, να συνεχίσει τα σχέδιά της για αύξηση των δαπανών το 2024, σύμφωνα με τις προεκλογικές υποσχέσεις της, συμπεριλαμβανομένων σε τομείς όπως οι μισθοί στο δημόσιο τομέα, οι εφάπαξ αυξήσεις των συντάξεων, ο στοχευμένος φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, η στοχευμένη μείωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων για οικογένειες και η αύξηση των πιστώσεων σε δημόσιες επενδύσεις» αναφέρει η S&P.
ΑΕΠ και κλιματικά φαινόμενα
Ο οίκος αξιολόγησης τονίζει πως η ανάπτυξη του εγχώριου ΑΕΠ έχει αντέξει αρκετές καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες το 2023, ενώ δεν αναμένει ότι αυτά τα κλιματικά φαινόμενα θα επηρεάσουν ουσιαστικά την ελληνική οικονομική ανάπτυξη, λόγω του γεωγραφικά και χρονικά περιορισμένου χαρακτήρα των γεγονότων.
Η S&P προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,5% το 2023, περίπου σε ευθυγράμμιση με την οικονομική επέκταση του 2,4% που καταγράφηκε το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ο τουριστικός τομέας τα πάει ιδιαίτερα καλά, σημειώνει ο οίκος. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα είχε το καλύτερο πρώτο εξάμηνο από πλευράς εισερχόμενης τουριστικής κίνησης από την αρχή καταγραφής των στοιχείων, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τις τουριστικές εισπράξεις των πρώτων επτά μηνών που ήταν 18% πάνω από τα επίπεδα του 2019. Αυτή είναι η ταχύτερη ανάκαμψη μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών.
Η διεύρυνση των επενδυτικών ροών, η βελτίωση της αγοράς εργασίας (η ανεργία αναμένεται να μειωθεί στο 9,2% το επόμενο έτος από το ρεκόρ του 28,2% το τρίτο τρίμηνο του 2013) και οι υποστηρικτικές πιστωτικές συνθήκες μετά την ομαλοποίηση του τραπεζικού κλάδου θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια, η οποία προβλέπεται ότι θα είναι κατά μέσο όρο 2,6% την περίοδο 2024 - 2026.
Η απουσία σημαντικής περαιτέρω αυστηροποίησης της δημοσιονομικής πολιτικής θα βοηθήσει, ενώ ο αντίκτυπος της σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής στην ανάπτυξη δεν θα είναι πλέον συσταλτικός.
Όπως υπενθυμίζει η Standard & Poor's, η οικονομία της Ελλάδας έχει αναπτυχθεί κατά 26% (σε πραγματικούς και εποχικά προσαρμοσμένους όρους) από το κατώτατο σημείο της που προκλήθηκε από την πανδημία το δεύτερο τρίμηνο του 2020. Ωστόσο, παραμένει περίπου 22% χαμηλότερα από το υψηλό της πριν από την κρίση του δημοσίου χρέους το δεύτερο τρίμηνο του 2007 (παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών πριν από το 2010 δεν είναι πλήρως συγκρίσιμα καθότι έχουν διαφορετικό έτος βάσης) υποδηλώνοντας περιθώρια για ανάπτυξη πάνω από την τάση τα επόμενα χρόνια.
Πληθωρισμός
Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα αρχίζει να αποκλιμακώνεται κινούμενος προς τον στόχο της ΕΚΤ, χαμηλότερα του 2%. Οι τιμές της ενέργειας έχουν σαφώς αποπληθωριστικό αντίκτυπο στις συνολικές τιμές για το μεγαλύτερο μέρος του 2023, αν και δεδομένων των πρόσφατων εξελίξεων στις τιμές του πετρελαίου, οι αναλυτές αναμένουν μια ελαφριά αντιστροφή αυτής της τάσης για τους τελευταίους μήνες του έτους και εκτίμηση για τον πληθωρισμό στο 4% για το 2023 συνολικά. Ωστόσο, οι αναλυτές βλέπουν τον πληθωρισμό να μειώνεται στο 2,1% κατά μέσο όρο την περίοδο 2024 - 2026, σύμφωνα με τη συγκράτηση της εγχώριας ζήτησης και την εκτίμησή τους για σταθερές τιμές εισαγόμενης ενέργειας κατά τη διάρκεια της περιόδου.
Τράπεζες
Ως προς το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, η S&P αναφέρει πως η Ελλάδα έχει αρχίσει - μέσω του ΤΧΣ - την πώληση των ποσοστών του Δημοσίου από τα τραπεζικα ιδρύματα. Στις 9 Οκτωβρίου, το ΤΧΣ πούλησε το μερίδιο του 1,4% στη Eurobank, στα 94 εκατ. ευρώ. «Δεδομένης της πολύ ισχυρής απόδοσης των μετοχών των ελληνικών τραπεζών το 2023 μαζί με ευρύτερες σαφείς βελτιώσεις στην ποιότητα του ενεργητικού σε όλο το σύστημα, θεωρούμε ότι τα σχέδια ως προς την εκποίηση των ποσοστων του Δημοσίου έως το 2025 είναι γενικά αξιόπιστα», όπως τονίζουν οι αναλυτές.
Με τη βελτίωση της κατάστασης στο τραπεζικό σύστημα, η πίστωση άρχισε επιτέλους να επεκτείνεται σε καθαρούς όρους, αντιστρέφοντας την τάση συρρίκνωσης του καθαρού δανεισμού από το 2010. Αυτό εξηγείται εν μέρει από τα δάνεια στο σκέλος του RFF που διοχετεύονται μέσω του τραπεζικού συστήματος, αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό αντικατοπτρίζει την πρόοδο των ισολογισμών των τραπεζών που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής, με αποτέλεσμα την αυξημένη ικανότητα στήριξης της οικονομίας.
Με τη βελτίωση της κατάστασης στο τραπεζικό σύστημα, η πίστωση άρχισε επιτέλους να επεκτείνεται σε καθαρούς όρους, αντιστρέφοντας την τάση συρρίκνωσης του καθαρού δανεισμού από το 2010. Αυτό εξηγείται εν μέρει από τα δάνεια στο σκέλος του RFF που διοχετεύονται μέσω του τραπεζικού συστήματος, αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό αντικατοπτρίζει την πρόοδο των ισολογισμών των τραπεζών που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής, με αποτέλεσμα την αυξημένη ικανότητα στήριξης της οικονομίας.
Θα έρθουν κι άλλες αναβαθμίσεις;
Να τονισθεί πως σε επίπεδο αγορών - διαχειριστών, στον κλάδο των οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας κυριαρχούν οι τρεις μεγάλοι οίκοι - Moody's, Standard & Poor's και Fitch - οι οποίοι ελέγχουν το 95%, με τη Moody's και τη Standard & Poor's να καλύπτουν το 80% της διεθνούς αγοράς και τη Fitch το 15%.
Άρα η αναβάθμιση αυτή σίγουρα θα σηματοδοτήσει θετικές κινήσεις σε όλο το μήκος της καμπύλης του ελληνικού χρέους, στο κόστος δανεισμού για τις ελληνικές τράπεζες και τις εισηγμένες αλλά και χαμηλό risk premium για τις ελληνικές μετοχές.
Ας σημειωθεί ότι η αξιολόγηση της Fitch αναμένεται την 1η Δεκεμβρίου.
