Ροή
Των Dr. Μάριου Πατσουλέ, MSc Ελπίδας Γαδ
Όλοι μας γνωρίζουμε το πετρέλαιο περισσότερο από τις θαλάσσιες κηλίδες και τη ρύπανση -ή ακόμη καλύτερα «μόλυνση»- που δημιουργεί, παρά σαν το «αγαθό» που κινεί όλο το κόσμο.
Είναι αλήθεια ότι η εξάρτησή μας από αυτό βρίσκεται -και θα βρίσκεται- σε πολύ μεγάλο βαθμό, για πολλές δεκαετίες ακόμα, παρά το ότι αποτελεί το κύριο αίτιο των πολέμων, των μεγάλων παγκόσμιων οικονομικών «παιγνιδιών», του αμύθητου πλούτου που δημιουργεί για τις παραγωγούς εταιρείες, τους όλων των ειδών ...σεΐχηδες, τους διακινητές λαθραίων ή νοθευμένων καυσίμων, αλλά και του πολιτισμού που αναπτύσσει η ορθολογική χρήση του.
Δεν υπάρχει όμως λόγος να περιγράψουμε άλλη μια φορά την ιστορία του πετρελαίου και τα δεινά ή καλά που προκύπτουν από τις χρήσεις του, αφού αποτελεί το σημαντικότερο ενεργειακό προϊόν του πλανήτη μας. Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι η αναγκαιότητα δημιουργίας των κατάλληλων υποδομών για την ορθή και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των πετρελαιοκηλίδων, από τις οποίες, για τον ένα ή άλλο λόγο, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε, αφού θυμόμαστε τα κακά που προκαλούν, μόνον και μόνον τότε, όταν συμβαίνουν στην αυλή μας, στις θάλασσές μας, όταν πλήττουν τον τουρισμό μας, για την υγεία μας..., λιγότερο μας ενδιαφέρει... και ξεχνάμε άμεσα τις επιπτώσεις του, ή δεν προλαβαίνουμε καν να τις συνειδητοποιήσουμε, αφού λειτουργούν ύπουλα και σε μακροχρόνια βάση.
Σήμερα, μετά την μόλυνση των περιοχών νότια της Αττικής με πετρελαιοκηλίδα, μεγάλες επιπτώσεις αναμένεται να έχουν εκτός των άλλων, οι βραχώδεις ακτές και οι νησίδες στον Σαρωνικό, αλλά και το παράκτιο περιβάλλον της ρυπανθείσας περιοχής, καθώς όσο περνάει ο χρόνος, το πετρέλαιο εισχωρεί βαθιά μέσα στην άμμο καθιστώντας την διαδικασία αποκατάστασης δυσχερέστερη. Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε φυσικά, τις άμεσες και προφανείς επιπτώσεις στα ζώα και οργανισμούς που βρίσκονται στην επιφάνεια της θάλασσας, όπως πουλιά, θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια, ψάρια, πλαγκτόν (ιδιαίτερα ευαίσθητο στις πετρελαιοκηλίδες, καθώς το πετρέλαιο δρα ως δηλητήριο, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό του) κ.ά.
Τί γίνεται όμως με όσα γίνονται κάτω από την επιφάνεια του νερού και ΔΕΝ βλέπουμε; Με την χημεία του πετρελαίου που δουλεύει υπογείως, και όσο περνάει ο χρόνος τόσο διακυβεύεται το μέγεθος της καταστροφής, αλλά και η ποσότητα του πετρελαίου που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τελικά, θα καταλήξει στο πιάτο μας;
Φυσικά,μας δημιουργεί εντύπωση το γεγονός ότι όλα τα άρθρα και οι συνεντεύξεις που σωρηδόν δημοσιοποιούνται σε περιπτώσεις ατυχήματος, όπως το πρόσφατο, αναφέρονται μόνο στα επιφανειακά χαρακτηριστικά της θαλάσσιας ρύπανσης και ουδείς γνωρίζει ή ενδιαφέρεται για την λήψη μέτρων, για εκείνο -το πολύ επικίνδυνο πετρέλαιο-, που 'διαλανθάνει' της προσοχής μας, αφού κροκιδώνεται, γαλακτοποιείται και καταβυθίζεται προς τον θαλάσσιο πυθμένα, ή "σέρνεται" αιωρούμενο..., όπου το πάνε τα υποθαλάσσια ρεύματα, οι άνεμοι, ..το κύμα.
Από χημικής σκοπιάς , το πετρέλαιο συνιστά οργανικό ρευστό, μη αναμείξιμο με το νερό, όπου κατά την επαφή του με υγρό μεγαλύτερης πυκνότητας ( π.χ. νερό), σχηματίζει ένα στρώμα, το οποίο επιπλέει στο νερό και διαχέεται οριζόντια. Στην πραγματικότητα όμως, καθώς περνάει ένα χρονικό διάστημα, το πετρέλαιο δεν μένει μόνο στην επιφάνεια της θάλασσας, αλλά δημιουργεί σφαιρίδια πίσσας που πέφτουν στο βυθό.Είναι το σημείο, όπου ένα μέρος του πετρελαίου είναι σίγουρο ότι θα παραμείνει στο θαλάσσιο περιβάλλοντο πετρέλαιο και συνεπώς, θεωρείται μη ανακτήσιμο. Η φυσική διαδικασία διάσπασής του θα κρατήσει αρκετά χρόνια, ενδεχομένως και δεκαετίες. Κάποιοι οργανισμοί θα πεθάνουν, άλλοι υφίστανται μακροχρόνιο πρόβλημα γιατί συσσωρεύουνυδρογονάνθρακες με γοργούςρυθμούς (π.χ.μύδια, στρείδια), ενώ σε άλλους οργανισμούς διαποτίζεται η σάρκα τους, επομένως το αλίευμα αποκτά οσμή πετρελαίου και αχρηστεύεται.
Το στάδιο αυτό είναι το πλέον επικίνδυνο που προκαλεί τις μεγάλες βλάβες, τόσο στην οικολογία των θαλασσών, όσο και στον άνθρωπο, αφού σαν οργανική ύλη, δεν αναγνωρίζεται από τα ψάρια που αποτελούν και το "όχημα" για την εισαγωγή στην τροφική αλυσίδα του ανθρώπου. Η περαιτέρω πορεία, ιδιαίτερα μερικών από τις χημικές ενώσεις (π.χ. υδρογονάνθρακες) του που οδηγούν προς αύξηση των καρκινογενέσεων και σειράς άλλων δεινών, συνήθως δεν καταγράφεται στις σχετικές αναφορές.
Ωστόσο, ο βαθμός και η έκταση της ζημιάς αυτού του ατυχήματος δεν μπορούν προς το παρόν να εκτιμηθούν. Θα χρειαστεί έρευνα, διαρκής παρακολούθηση και καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η εμπειρία από άλλες πετρελαιοκηλίδες από όλο τον κόσμο μας δείχνει ότι οι επιπτώσεις μπορεί να είναι μακροπρόθεσμες, αν συνυπολογίσουμε και το κόστος της ‘’τουριστικής και κοινωνικής καταστροφής’’, καθώς οι ακτές θα παραμείνουν ακατάλληλες για μπάνιο και αναψυχή για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα.
Καταλήγοντας, ένα είναι το μόνο σίγουρο καθώς είναι και επιστημονικά τεκμηριωμένο: από τη στιγμή που πέφτει πετρέλαιο στη θάλασσα η ολική ανάκτησή του είναι αδύνατη. Μεγάλος στόχος θα ΄΄έπρεπε΄΄ να είναι η γρήγορη αντιμετώπιση του ατυχήματος και η προσπάθεια ανάκτησης όσο μεγαλύτερης ποσότητας πετρελαίου είναι εφικτή. Συνεπώς, αν πραγματικά θέλουμε να μην ξαναζήσουμε παρόμοιες καταστάσεις, η Ελλάδα οφείλει να πάρει άμεσα μέτρα, τώρα και μια για πάντα, για τη σταδιακή απομάκρυνση της κηλίδας. Τρόποι απορρύπανσης υπάρχουν και έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη σε Αμερική , Αγγλία, Νορβηγία κ.ά. όπως η χρήση"μαγνητικών ρευστών" ή "ειδικών νανο-σπόγγων" που μπορούν να απορροφούν το πετρέλαιο, ή τα "oileatingbacteria" που έχουν την ικανότητα να αποικοδομούν το πετρέλαιο σε ακίνδυνες χημικές ενώσεις και στην συνέχεια αυτοκαταστρέφονται. Η τελευταία ειδικά τεχνογνωσία, έχει προταθεί στο παρελθόν από διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες για εφαρμογή. Μοναδικό και άλυτο ερώτημα; Γιατί δείχνουν να αγνοούν την ύπαρξη της λύσης;
* Ο Δρ. Μάριος Πατσουλές είναι Γεωλόγος – Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου, Ειδικός Σύμβουλος ΠΟΕΠΔΧΒ σε θέματα «Ασφάλειας Εργαζομένων σε Υπεράκτιες Επιχειρήσεις – Εξέδρες Πετρελαίου».
*Η Ελπίδα Γαδ είναι Χημικός με Μεταπτυχιακό στην Επιστήμη και Τεχνολογία Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου και πολυετή μελέτη στην Πετροχημεία και την Χημεία Περιβάλλοντος
