Το «πράσινο φως» για την επανεκκίνηση οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί αξιοποιώντας τα κίνητρα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) δίνει το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο ενέκρινε το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για το Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ) του ΥΠΕΝ.
Το ΠΔ που καθορίζει τη διαδικασία έγκρισης Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), για την αντιστάθμιση της χρήσης κινήτρων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού και άλλων λεπτομερειών για την υλοποίηση οικοδομικών αδειών υπεγράφη από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Σταύρο Παπασταύρου και τον αρμόδιο Υφυπουργό, κ. Νίκο Ταγαρά και πλέον ορίζονται με σαφήνεια οι προϋποθέσεις για τον απεγκλωβισμό των οικοδομικών αδειών ενώ επικυρώνεται και ο μηχανισμός για το Περιβαλλοντικό Ισοδύναμο.
Η εξέλιξη αυτή θεωρείται καθοριστική για την αποκατάσταση της ασφάλειας δικαίου στην αγορά ακινήτων και για την ανάταξη του κατασκευαστικού κλάδου, μετά από μία περίοδο έντονων αβεβαιοτήτων.
Κομβικό σημείο της απόφασης αποτελεί ο ορισμός της «έναρξης εργασιών» έως και την 11η Δεκεμβρίου 2024. Το ΣτΕ δέχεται πως για να διατηρηθεί το δικαίωμα δόμησης με τους ευνοϊκούς όρους του ΝΟΚ, αρκεί να έχει γίνει μία από τις εξής ενέργειες:
- εκσκαφές,
- εργασίες σκυροδέτησης σε προσθήκες,
- κατεδάφιση προϋφιστάμενου κτίσματος στο ίδιο οικόπεδο, υπό την προϋπόθεση ότι η κατεδάφιση δεν έγινε πέραν των έξι μηνών πριν από την κρίσιμη ημερομηνία.
Μάλιστα, το Δικαστήριο προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, αναγνωρίζοντας ως έναρξη εργασιών και τις ανασκαφές ή ακόμη και τις δοκιμαστικές τομές της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Με αυτόν τον τρόπο, χιλιάδες ιδιοκτήτες που κινδύνευαν να χάσουν το δικαίωμα δόμησης δικαιώνονται.
Τι θα ισχύει για το Περιβαλλοντικό Ισοδύναμο
Το ΣτΕ επικύρωσε συνολικά τον μηχανισμό του «περιβαλλοντικού ισοδυνάμου», κρίνοντάς τον απολύτως νόμιμο και συνταγματικά θεμελιωμένο. Πρόκειται για εργαλείο που επιτρέπει να συνεχιστούν οικοδομικές άδειες οι οποίες είχαν ακυρωθεί ή είχαν προσβληθεί δικαστικά, υπό την προϋπόθεση της καταβολής τέλους υπέρ του δήμου και της υλοποίησης έργων περιβαλλοντικής αναβάθμισης στις περιοχές αυτές.
Τα έργα περιβαλλοντικού ισοδυνάμου περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αναπλάσεις κοινόχρηστων χώρων, καθαρισμούς και οριοθετήσεις ρεμάτων, κατεδαφίσεις αυθαιρέτων ή επικίνδυνων κτισμάτων και παρεμβάσεις σε περιβαλλοντικά υποβαθμισμένες ζώνες. Τα σχετικά κονδύλια θα διατίθενται αποκλειστικά στους δήμους μέσω του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, μετά από κατάρτιση ΕΣΠΙΑΠ από τους ίδιους ή το ΥΠΕΝ, με χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου.
Η προϋπόθεση που θέτει το ΣτΕ για να επανεκκινήσουν οι οικοδομικές άδειες
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επανέκδοση αδειών που έχουν δικαστικά προβλήματα αποτελεί ο περιβαλλοντικός προέλεγχος, ώστε να διαπιστώνεται αν απαιτείται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Η απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, αποκαθιστά την ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη για περιβαλλοντική προστασία και τη συνέχιση των επενδύσεων στον κατασκευαστικό τομέα. Παράλληλα, προστατεύει τους πολίτες που ξεκίνησαν με καλόπιστες προθέσεις τις οικοδομικές τους εργασίες και βρέθηκαν εκτεθειμένοι σε δικαστικές εμπλοκές, αλλά και την ίδια τη δημόσια οικονομία, αποτρέποντας τη δημιουργία ημιτελών, εγκαταλελειμμένων και επικίνδυνων κτηρίων.
Η γνωμοδότηση του ανώτατου δικαστηρίου ανοίγει πλέον τον δρόμο για την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος και την αποκατάσταση της κανονικότητας στην οικοδομική δραστηριότητα σε όλη τη χώρα.
Ταυτόχρονα υπεγράφησαν οι Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις για τον καθορισμό α) της διαδικασίας επιστροφής φόρων, παραβόλων, εισφορών και κρατήσεων των οικοδομικών αδειών με χρήση κινήτρων του ΝΟΚ, που αναθεωρούνται αμελλητί και κατά προτεραιότητα έναντι των λοιπών αιτήσεων και β) των προδιαγραφών των Ειδικών Σχεδίων Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ).
Υπενθυμίζεται ότι ο ΝΟΚ είχε αποτελέσει αντικείμενο διαφωνίας και πολλοί δήμοι υποστήριξαν ότι με τα μπόνους δόμησης με τον τρόπο που δίνονταν έθεταν σοβαρά ζητήματα προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος και δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις ώστε να εκτοξευθεί η δόμηση σε ποσοστό ακόμη και 80%.
Μετά από τις προσφυγές δήμων, ο πρόεδρος του ΣτΕ με ανακοίνωσή του το Δεκέμβριο 2024, έθεσε σε νέο πλαίσιο το ΝΟΚ και τη χρήση των μπόνους δόμησης με το κείμενο να θέτει θέμα συνταγματικότητας των διατάξεων που αναφέρονται στα κίνητρα για τις νέες οικοδομές. Στο πλαίσιο αυτό, προβλεπόταν ότι θα πάγωναν οικοδομικές άδειες των οποίων οι εργασίες δεν είχαν ξεκινήσει μέχρι τις 11.12.2024, κάτι που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων σε ιδιοκτήτες και επαγγελματίες του κατασκευαστικού κλάδου.
