Η Νότια Κορέα βρίσκεται αντιμέτωπη με το δημογραφικό της πρόβλημα. Η χώρα, γνωστή ως μία από τις «Τέσσερις Ασιατικές Τίγρεις» λόγω της εκρηκτικής της οικονομικής ανόδου από τη φτώχεια μετά τον πόλεμο, αντιμετωπίζει έναν δημογραφικό «γκρεμό» που θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξή της μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με μελέτες.
Σύμφωνα με το CNBC, η Τράπεζα της Κορέας προέβλεψε το 2024 ότι το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό γεννήσεων της χώρας θα είναι ένας από τους παράγοντες που θα την οδηγήσουν σε παρατεταμένη ύφεση έως τη δεκαετία του 2040.
Μια ξεχωριστή μελέτη του Ινστιτούτου Ανάπτυξης της Κορέας τον Μάιο ανέφερε ότι οι δημογραφικές αλλαγές θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν την αναμενόμενη ανάπτυξη, η οποία θα μπορούσε να μειωθεί σχεδόν στο μηδέν έως τη δεκαετία του 2040. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του, η οικονομία της Νότιας Κορέας θα μπορούσε να αρχίσει να συρρικνώνεται έως το 2047 σε ένα ουδέτερο σενάριο — ή ακόμα και από το 2041 σε ένα απαισιόδοξο.
Το ποσοστό γεννητικότητας της Νότιας Κορέας το 2024 βρίσκεται στο 0,748, μια μικρή αύξηση σε σχέση με το ιστορικά χαμηλό 0,721 του 2023. Αυτό συγκρίνεται με τον μέσο όρο των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, που ήταν 1,43 το 2023. Ο γενικά αποδεκτός «δείκτης αντικατάστασης» για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός μιας χώρας είναι 2,1.
Ένας δείκτης γονιμότητας της τάξεως του 0,72 σημαίνει για τη Νότια Κορέα ότι για κάθε 100 Κορεάτες, γεννιούνται περίπου 36 παιδιά με βάση τα τρέχοντα επίπεδα — γεγονός που οδηγεί στη μείωση του εργατικού δυναμικού από γενιά σε γενιά. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα πλήξει την παραγωγικότητα και θα επιβραδύνει την ανάπτυξη.
Θα υπάρξει «θαύμα»;
Εάν η τεχνολογική καινοτομία αποτύχει να αντισταθμίσει αυτή την πτώση, η Κορέα θα αντιμετωπίσει μια «παρατεταμένη οικονομική επιβράδυνση», δήλωσε η Λι Ιν-σιλ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Πληθυσμού της Χερσονήσου της Κορέας για το Μέλλον, στο CNBC.
Και δεν είναι πως η χώρα δεν προσπαθεί. Η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει το ένα πακέτο μέτρων μετά το άλλο για να ενθαρρύνει τα νεαρά ζευγάρια να αποκτήσουν παιδιά, συμπεριλαμβανομένων μπόνους γέννησης και χρηματικών επιβραβεύσεων. Μόνο τα τελευταία 16 χρόνια, η Σεούλ δαπάνησε πάνω από 270 δισεκατομμύρια δολάρια σε κίνητρα για την προώθηση της τεκνογονίας, σύμφωνα με άρθρο του 2024 στο Journal of Medical Ethics.
Το 2023, η κυβέρνηση έφτασε στο σημείο να προτείνει ακόμη και την απαλλαγή των ανδρών από τη στρατιωτική θητεία, εφόσον αποκτήσουν τρία ή περισσότερα παιδιά πριν από την ηλικία των 30 ετών.
Ωστόσο, τέτοιες προσπάθειες έχουν ελάχιστο αντίκτυπο σε μια χώρα που έχει αποκληθεί «Το Θαύμα του Ποταμού Χαν» για την ταχύτατη οικονομική της ανάκαμψη μετά τον πόλεμο.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος τρόπος ώστε μια πληθυσμιακή πολιτική να αυξήσει ουσιαστικά τα ποσοστά γονιμότητας στη Νότια Κορέα», δήλωσε στο CNBC ο Νίκολας Έμπερστατ, πολιτικός οικονομολόγος του American Enterprise Institute.
Αν και το συνολικό ποσοστό γονιμότητας της Νότιας Κορέας σημείωσε μια οριακή αύξηση το 2024, «δεν θα έπρεπε να ανοίγουμε σαμπάνιες», δήλωσε ο Έμπερστατ, καθώς παραμένει πολύ κάτω από το δείκτη αντικατάστασης του 2,1.
Τόνισε ότι ακόμη και η επιθυμητή οικογενειακή διάσταση —δηλαδή ο αριθμός παιδιών που δηλώνουν ότι θέλουν να αποκτήσουν οι ίδιοι οι Κορεάτες— είναι χαμηλότερη από το 2,1, κάτι που σημαίνει πως ακόμη κι αν το συνολικό ποσοστό γονιμότητας αυξηθεί, δεν πρόκειται να φτάσει το επίπεδο αντικατάστασης του πληθυσμού.
Επιπτώσεις στις συντάξεις
Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού θα ασκήσει πρόσθετες πιέσεις και στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Τον Μάρτιο, η Νότια Κορέα ενέκρινε τη πρώτη μεταρρύθμιση του κρατικού συνταξιοδοτικού ταμείου μετά από 18 χρόνια, παρατείνοντας τη χρονική περίοδο εξάντλησής του κατά 15 χρόνια, έως το 2071.
Από τα τέσσερα μεγάλα συνταξιοδοτικά συστήματα της χώρας - στρατιωτικό, ιδιωτικών σχολείων, δημοσίων υπαλλήλων και εθνικό - τα ταμεία του στρατού και των δημοσίων υπαλλήλων έχουν ήδη εξαντληθεί, δήλωσε η Λι.
Οι τρέχουσες μεταρρυθμίσεις προβλέπουν ένα σύστημα στο οποίο οι νεότερες γενιές θα πληρώνουν υψηλότερες εισφορές και θα λαμβάνουν χαμηλότερες παροχές, κάτι που αναπόφευκτα θα προκαλέσει επικρίσεις για μεταφορά του βάρους στις επόμενες γενιές, πρόσθεσε.
Αμυντικές συνέπειες προκύπτουν επίσης από τη μείωση του αριθμού των νέων ανδρών. Το μέγεθος του τακτικού στρατού της Νότιας Κορέας έχει μειωθεί κατά 20%, από 690.000 το 2019 σε περίπου 450.000 σήμερα.
Οι ένοπλες δυνάμεις της Κορέας ενισχύονται από 28.500 Αμερικανούς στρατιώτες, ενώ η Σεούλ έχει υπογράψει συμφωνία αμοιβαίας άμυνας με τις ΗΠΑ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Νότια Κορέα παραμένει τεχνικά σε πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα, καθώς ο Πόλεμος της Κορέας το 1953 τερματίστηκε με ανακωχή και όχι με ειρηνευτική συνθήκη. Η Βόρεια Κορέα διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις στον κόσμο, με περίπου 1,23 εκατομμύρια στρατιώτες σε ενεργό υπηρεσία.
Καμία ανάγκη για απαισιοδοξία
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις για την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ασίας, ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν να μην επικρατήσει απόγνωση.
Η Λι, η οποία διετέλεσε και γενική διευθύντρια της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας, δήλωσε ότι οι οικονομίες έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται:
«Όταν μια οικονομία αντιμετωπίζει ύφεση, συνήθως ανταποκρίνεται με διάφορες προσπάθειες για ενίσχυση της παραγωγικότητας μέσω τεχνολογικής καινοτομίας, μεταναστευτικής πολιτικής και άλλων μέτρων ώστε να αποτραπεί περαιτέρω πτώση», ανέφερε.
Ο Έμπερστατ του AEI επεσήμανε επίσης ότι η Νότια Κορέα μπορεί να διατηρήσει —και ακόμη και να αυξήσει— την ευημερία της, παρά τη γήρανση και τη μείωση του πληθυσμού.
Υπενθύμισε τη δεκαετία του 1970, όταν υπήρχαν έντονοι φόβοι για έλλειψη φυσικών πόρων, καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξανόταν και εγείρονταν αμφιβολίες για το αν θα ήταν εφικτό να τραφεί.
Το 1968, το βιβλίο The Population Bomb των Πολ και Αν Έρλιχ, προέβλεπε παγκόσμιο λιμό και αύξηση της θνησιμότητας λόγω πληθυσμιακής έκρηξης.
«Πενήντα χρόνια μετά, ο κόσμος είναι πλουσιότερος, καλύτερα μορφωμένος, καλύτερα σιτισμένος, με καλύτερη στέγαση, περισσότερο ευημερών και με πολύ λιγότερη απόλυτη φτώχεια απ’ ό,τι όταν ήταν μικρότερος πληθυσμιακά», δήλωσε ο Έμπερστατ.
Η Λι του KPPIF εξέφρασε αισιοδοξία ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις ταχύτατες πολιτικές προσαρμογές της κορεατικής κυβέρνησης και την αυξανόμενη δημόσια συνείδηση τα τελευταία χρόνια, είναι πιθανό να εμφανιστούν καινοτόμες λύσεις.
Ο Έμπερστατ κατέληξε λέγοντας ότι πολύ λίγοι θα είχαν στοιχηματίσει το 1953 —όταν σταμάτησε ο Πόλεμος της Κορέας— ότι η Νότια Κορέα θα πετύχαινε όσα έχει καταφέρει σήμερα.
«Οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά προσαρμοστικά όντα», είπε. «Αυτή είναι μια διαφορετική μορφή πρόκλησης, αλλά δεν νομίζω ότι τα δεδομένα του πρόσφατου παρελθόντος δικαιολογούν να ποντάρει κανείς ενάντια στον πληθυσμό της Νότιας Κορέας».
