Ροή
Τις επιπτώσεις που έχει ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός στη ζωή κάθε πολίτη χωριστά, αλλά και για την κοινωνία ευρύτερα, αναπτύσσει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο insider.gr κ. Νικόλαος Φίλιππας, καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιά και πρόεδρος του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.
Ο κ. Φίλιππας εξηγεί γιατί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι αναγκαία να ενταχθεί στην εκπαίδευση, ώστε οι πολίτες να εξοικειώνονται από νωρίς με τις βασικές οικονομικές έννοιες. Σημαντική είναι, όμως, και η «μετεκπαίδευση» όλων μας ώστε να προσαρμοστούμε στις τελευταίες εξελίξεις και την ψηφιοποίηση της τραπεζικής.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
Η τραπεζική αλλάζει μορφή: οι πελάτες συναλλάσσονται ολοένα περισσότερο μέσα από το κινητό ή τον υπολογιστή τους, ενώ την ίδια ώρα χρηματοοικονομικές υπηρεσίες προσφέρουν γίγαντες της λιανικής και της τεχνολογίας. Πόσο σημαντική είναι σήμερα η χρηματοοικονομική εκπαίδευση;
H αναγκαιότητα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης των πολιτών αναδείχθηκε τόσο από τις αρνητικές επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, όσο και από την ταχύτητα των εξελίξεων στην χρηματοοικονομική τεχνολογία, αυτό που διεθνώς έχει ονομασθεί FinTech (financial technology). Το e-banking, το mobile banking το ψηφιακό χρήμα και τα κρυπτονομίσματα αναπτύσσονται με εκθετικούς ρυθμούς, διαταράσσοντας όλο το φάσμα του παραδοσιακού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Προσφέρουν, ωστόσο, στους καταναλωτές νέες και καλύτερες υπηρεσίες, ταχύτητα συναλλαγών και ελάχιστα κόστη.
Ορατές έχουν γίνει όμως και οι αρνητικές συνέπειες της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας ακόμα και στην ελληνική τραπεζική αγορά, όπου η συρρίκνωση των καταστημάτων και η μείωση των υπαλλήλων είναι πλέον εμφανής.Γνωρίζουμε καλά ότι η έλλειψη χρηματοοικονομικής γνώσης προκαλεί στους πολίτες μία σειρά από παρενέργειες όπως: έλλειψη αποταμιευτικής και ασφαλιστικής συνείδησης, έλλειψη κεφαλαίου έκτακτης ανάγκης, λανθασμένα καταναλωτικά πρότυπα, λανθασμένες επενδυτικές επιλογές, υπερχρέωση και αυξημένες πιθανότητες πτώχευσης και πολλά άλλα που αυξάνουν το χρηματοοικονομικό άγχος των πολιτών και τελικά την ποιότητα ζωής τους.
Ως εκ τούτου, αναδεικνύεται η σημαντικότητα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού όχι μόνο για την κατανόηση των απλών εννοιών της αποταμίευσης, της κατανάλωσης και της επένδυσης, αλλά και για την κατανόηση των τελευταίων εξελίξεων της χρηματοοικονομικής παρέχοντας και νέες ψηφιακές δεξιότητες που θα είναι χρήσιμες στην νέα εποχή που διανύουμε.
Τι είναι τελικά ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός και ποιους αφορά;
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αφορά όλες τις ομάδες του πληθυσμού και όλες τις ηλικίες από τα παιδιά, μέχρι τους ηλικιωμένους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως στους ανέργους,στους μετανάστες και σε πολλές χώρες στις γυναίκες και ιδιαίτερα στις διαζευγμένες. Το υπερβολικό χρέος για παράδειγμα, καθιστά τα νοικοκυριά ιδιαίτερα ευάλωτα σε πιθανές χρηματοπιστωτικές αναταράξεις και όπως είναι φυσικό αυξάνεται έντονα η πιθανότητα πτώχευσης τους. Όμως οι συνέπειες του υπερβολικού χρέους είναι καθημερινές αφού δημιουργεί επιπρόσθετο άγχος,το λεγόμενο χρηματοοικονομικό άγχος, με αρνητικές συνέπειες που αγγίζουν τόσο την αποτελεσματικότητα τους στην εργασία τους όσο και στην ποιότητα της ζωής τους.
Ποιες είναι οι δράσεις του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού;
Το Ινστιτούτο είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρία η οποία στηρίζεται κυρίως στον εθελοντισμό. Θα ήθελα να σας επισημάνω ότι ο βασικός και ιδιαίτερα φιλόδοξος στόχος του Ινστιτούτου είναι η δημιουργία μιας γενιάς ενημερωμένων και χρηματοοικονομικά υπεύθυνων πολιτών. Μιας κοινωνίας όπου οι πολίτες θα έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τις ικανότητες να αντιληφθούν καλύτερα «τη μεγάλη εικόνα» της οικονομίας », τη χρησιμότητα αλλά και τους κινδύνους των χρηματοοικονομικών προϊόντων, ώστε σε κάθε φάση της ζωής τους να μπορούν να λαμβάνουν τις βέλτιστες αποφάσεις για την διαχείριση των χρημάτων τους με βασικό σκοπό την βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Από το 2016 που ξεκίνησε τη λειτουργία του, υπολογίζω ότι πάνω από 2000 μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου έχουν παρακολουθήσει διαλέξεις μου για την αναγκαιότητα της χρηματοοικονομικής γνώσης και τον επαγγελματικό προσανατολισμό.
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να μπει στα σχολεία;
Η αποταμίευση μάλιστα ως έννοια έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να εισαχθεί στη ζωή ενός παιδιού ακόμα και από την ηλικία των 4 ετών. Με την πάροδο των ετών, οι έφηβοι θα πρέπει να προετοιμάζονται παρέχοντας τους εκείνες τις δεξιότητες για μία επιτυχημένη και ευτυχισμένη ενήλικη ζωή προστατεύοντας τους από μελλοντικά χρηματοοικονομικά και άλλα λάθη, όπως η υπερχρέωση, οι λανθασμένες επενδυτικές επιλογές και η μυωπική αντίληψη των φαινομένων.
Αν επιθυμούμε λοιπόν να διαμορφώσουμε μια μελλοντική κοινωνία συνειδητοποιημένων και χρηματοοικονομικά εγγράμματων πολιτών η προσπάθειά μας πρέπει να ξεκινήσει σήμερα από τα παιδιά στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά την γνώμη μου θα ήταν προτιμότερο να εισαχθεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση ως υποχρεωτική και θεσμοθετημένη, ως ένα μέρος του εθνικού προγράμματος σπουδών.
Υπάρχει σχέση ανάμεσα στον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό και τον λαϊκισμό;
Φυσικά, αυτό το είδαμε όχι μόνο στην χώρα μας με το περίφημο δημοψήφισμα του 2015 και όλα αυτά που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια, αλλά και σε πιο προηγμένες κοινωνίες όπως στην Μεγάλη Βρετανία με το Brexit και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό δεν αποτελεί προσωπική μου μόνο άποψη, αλλά επιβεβαιώνεται από μία σειρά πρόσφατων διεθνών μελετών. Οι δυτικές οικονομίες αντιμετωπίζουν εδώ και χρόνια σοβαρά προβλήματα όπως είναι η ανταγωνιστικότητα, η μείωση των ξένων άμεσων επενδύσεων, ο υπερδανεισμός καθώς και η μείωση της αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Οι τεκτονικές αλλαγές που συντελούνται σε ολόκληρο τον κόσμο με την μετακίνηση του πλούτου στην Ανατολή και η παράλληλη στασιμότητα των οικονομιών της Δύσης, έδωσαν βήμα σε λαϊκιστές οι οποίοι με απλοϊκά σχήματα παρέσυραν τους πολίτες αποκρύβοντας τους την μεγάλη εικόνα. Όλοι θυμόμαστε ότι κάποιοι πολιτικοί ακόμα και Καθηγητές Πανεπιστημίου τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό έκαναν καριέρα με αυτές τις χρηματοοικονομικές ανακρίβειες, ότι το πρόβλημα της Ελλάδας ή των άλλων χωρών της Ευρώπης του Νότου οφείλετε στις χώρες του Βορρά, ή στο ευρώ.
Στην Ελλάδα, τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα και ένας από τους λόγους που διήρκησε η κρίση στην χώρα μας τόσα χρόνια είναι ο λαϊκισμός και η αδυναμία κατανόησης των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών στην δομή της Οικονομίας ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστική.
