Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων φιλοδοξεί να προσφέρει στους πολίτες περισσότερες ευκαιρίες αξιοποίησης των καταθέσεών τους. Ταυτόχρονα, έχει στόχο να διοχετεύσει περισσότερους πόρους στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ώστε να αναπτυχθούν ταχύτερα και πιο βιώσιμα σε ένα περιβάλλον αυξανόμενου διεθνούς εμπορικού ανταγωνισμού.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι διατηρούν σε τραπεζικές καταθέσεις ένα ποσό της τάξης των 10 τρισ. ευρώ, προτιμώντας την ασφάλεια των χαμηλότοκων αποταμιευτικών λογαριασμών έναντι άλλων επιλογών που θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να τους εξασφαλίσουν μεγαλύτερες αποδόσεις. Πρόκειται για τεράστια «δύναμη πυρός» που, αν η ΕΕ καταφέρει πράγματι να την κινητοποιήσει προς την κατεύθυνση που επιθυμεί, μπορεί να αλλάξει ριζικά όχι μόνο τις ευρωπαϊκές αγορές, αλλά και τη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης.
Ήδη η Κομισιόν έχει σκιαγραφήσει τις παρεμβάσεις που θα απαιτηθούν για την άρση του κατακερματισμού των αγορών της ΕΕ, σε επίπεδο λειτουργίας, νομοθετικού πλαισίου, εποπτείας κλπ. Στον πυρήνα ωστόσο αυτής της διαδικασίας, η οποία προβλέπεται μακρά και περίπλοκη, βρίσκονται οι Ευρωπαίοι πολίτες.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), η ευρωπαϊκή εποπτική αρχή για τις χρηματοπιστωτικές αγορές, έχει ήδη κινητοποιηθεί προς αυτή την κατεύθυνση ξεκινώντας δημόσια διαβούλευση που στοχεύει σε επενδυτές, ενώσεις καταναλωτών και φορείς του χρηματοοικονομικού κλάδου, ώστε να χαρτογραφήσει, μεταξύ άλλων, τα βασικά εμπόδια που αποτρέπουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στις κεφαλαιαγορές.
O Επικεφαλής του Τμήματος Προστασίας Επενδυτών και Βιώσιμης Χρηματοδότησης της ESMA, κ. Evert van Walsum, μίλησε στο insider.gr για τον στρατηγικό χαρακτήρα αυτής πρωτοβουλίας, τους στόχους της ESMA, αλλά και τον ρόλο που αυτή θα έχει καθώς η ΕΕ θα υλοποιεί το σχέδιο για μια Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων. Μεταξύ άλλων, ο κ. van Walsum αναφέρεται και στο φαινόμενο των finfluencers, αλλά και στη διεθνή συνεργασία που απαιτείται για την αντιμετώπιση των επενδυτικών κινδύνων στο διαδίκτυο.
Κύριε van Walsum, τον Μάιο η ESMA ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση με σκοπό να εντοπίσει τα εμπόδια που επηρεάζουν τη συμμετοχή των Ευρωπαίων ιδιωτών επενδυτών στις κεφαλαιαγορές. Παρότι η διαδικασία παραμένει ανοιχτή έως τις 21 Ιουλίου, μπορείτε να μοιραστείτε κάποιες πρώτες εντυπώσεις; Αντανακλά μέχρι στιγμής η συμμετοχή στη διαβούλευση την κατανόηση της ESMA για τους λόγους που η συμμετοχή των ιδιωτών στις κεφαλαιαγορές παραμένει περιορισμένη;
Η διαδικασία βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, αλλά η ανταπόκριση έως τώρα είναι ενθαρρυντική. Είχαμε κοινοποιήσει το έγγραφο εκ των προτέρων σε ορισμένες ευρωπαϊκές οργανώσεις καταναλωτών και τα πρώτα σχόλιά τους ήταν ιδιαίτερα θετικά, τόσο για την πρωτοβουλία καθαυτή, όσο και για τη σαφήνεια και τη συνάφεια των ερωτήσεων. Παράλληλα, βρισκόμαστε σε ενεργό διάλογο με διάφορους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να προωθήσουμε έναν εποικοδομητικό διάλογο γύρω από αυτά τα ζητήματα.
Πέρα όμως από την τεχνική συνεισφορά, η πρόσκληση για συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική προσπάθεια της ESMA να κατανοήσει γιατί τόσοι Ευρωπαίοι, παρά το γεγονός ότι διαθέτουν την δυνατότητα να αποταμιεύσουν και να επενδύσουν, παραμένουν αποστασιοποιημένοι από τις κεφαλαιαγορές. Πιστεύουμε ότι η ενθάρρυνση μιας πιο ουσιαστικής και με αυτοπεποίθηση συμμετοχής είναι ζωτικής σημασίας, όχι μόνο για την οικονομική ευημερία των πολιτών μακροπρόθεσμα, αλλά και για την ανθεκτικότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας της ΕΕ συνολικά.
Γι' αυτό και η δημόσια διαβούλευση δεν επικεντρώνεται μόνο σε ισχύουσες ρυθμίσεις, αλλά προσκαλεί τους συμμετέχοντες να σκεφτούν και πώς η ρύθμιση, οι πρακτικές της αγοράς ή ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούνται και γίνονται αντιληπτές οι επενδύσεις, ενδέχεται να λειτουργούν ως εμπόδια. Πρόκειται για μια ανοιχτή και συμπεριληπτική άσκηση και όσο περισσότερο ακούμε από διαφορετικούς τύπους επενδυτών, εταιρειών και ειδικών, τόσο καλύτερα θα μπορέσουμε να στηρίξουμε τις μελλοντικές πολιτικές αποφάσεις.
Η ESMA έχει σταθερά υποστηρίξει, μεταξύ άλλων και στην Ανακοίνωση Θέσεων το Μάιο του 2024, την ανάγκη για πιο αποτελεσματικές και ελκυστικές κεφαλαιαγορές στην ΕΕ. Από την οπτική γωνία ενός ιδιώτη επενδυτή, τι σημαίνει στην πράξη «πιο αποτελεσματική» αγορά και τι την καθιστά πραγματικά πιο ελκυστική; Υπάρχουν συγκεκριμένοι δείκτες που θα θέλατε να δείτε να βελτιώνονται στο μέλλον;
Για την ESMA, μια πιο αποτελεσματική και ελκυστική κεφαλαιαγορά είναι εκείνη στην οποία οι ιδιώτες επενδυτές αισθάνονται σίγουροι, καλά ενημερωμένοι και σε θέση να συμμετέχουν ενεργά. Αυτό ξεκινά με την προσβασιμότητα: οι επενδυτές θα πρέπει να μπορούν να κατανοούν, να έχουν πρόσβαση και να πλοηγούνται εύκολα στις επενδυτικές υπηρεσίες. Η ψηφιοποίηση, εφόσον χρησιμοποιηθεί υπεύθυνα, μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο, ανοίγοντας νέους τρόπους επικοινωνίας των εταιρειών με τους πελάτες, απλοποιώντας διαδικασίες εισόδου και προσαρμόζοντας τις πληροφορίες στις ανάγκες του κάθε επενδυτή. Μπορεί επίσης να ενισχύσει τον διασυνοριακό ανταγωνισμό και να καταστήσει τις αγορές πιο συμπεριληπτικές.
Ωστόσο, καμία αγορά δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς εμπιστοσύνη. Οι επενδυτές πρέπει να προστατεύονται από παραπλανητικές πρακτικές και από απάτες. Η διατήρηση αυτής της εμπιστοσύνης απαιτεί όχι μόνο σωστά σχεδιασμένους κανόνες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ρυθμίζουν νέες τάσεις, όπως τα κρυπτονομίσματα ή η επένδυση σε κλασματικές μετοχές, αλλά και ισχυρή εποπτική παρακολούθηση. Η ESMA συνεργάζεται στενά με τις εθνικές εποπτικές αρχές για την εξασφάλιση υψηλών προτύπων και συνεπούς εφαρμογής των κανόνων σε όλη την ΕΕ. Παράλληλα, απαιτείται από τις εταιρείες να υιοθετούν πελατοκεντρικά επιχειρηματικά μοντέλα, με ξεκάθαρη δέσμευση να ενεργούν προς το συμφέρον των πελατών τους.
Την ίδια στιγμή, οι ιδιώτες επενδυτές δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται απλώς ως άτομα που χρειάζονται προστασία από τον κίνδυνο. Θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις και να αναλαμβάνουν το επίπεδο κινδύνου που επιθυμούν και μπορούν να αντέξουν. Αυτό σημαίνει πιο καθαρές πληροφορίες, λιγότερη περιττή πολυπλοκότητα, πρόσβαση σε ποιοτικά προϊόντα με αξία και συνειδητοποίηση τόσο των ευκαιριών όσο και των κινδύνων που ενέχει η επένδυση.
Σε βάθος χρόνου, ελπίζουμε να δούμε δείκτες όπως η αυξημένη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών, υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης και λιγότερα περιστατικά παρατυπιών ή κακής πρακτικής. Ωστόσο, πέρα από τους δείκτες, ο τελικός στόχος είναι να οικοδομήσουμε μια αγορά στην οποία οι άνθρωποι θα αισθάνονται ότι η επένδυση δεν είναι απλώς ασφαλής, αλλά και αξίζει τον κόπο.
Από όσο καταλαβαίνω, η διαβούλευση της ESMA συνδέεται άμεσα με τη Στρατηγική για τις Λιανικές Επενδύσεις (Retail Investment Strategy) της ΕΕ και τη γενικότερη προσπάθεια δημιουργίας μιας Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων. Καθώς αυτό το όραμα θα παίρνει μορφή, πώς βλέπετε να εξελίσσεται ο ρόλος της ESMA στην προστασία των ιδιωτών επενδυτών;
Η πρόσκληση στη δημόσια διαβούλευση εντάσσεται στη γενικότερη δέσμευση της ESMA να στηρίξει τους στόχους της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, ιδίως τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για να ενθαρρυνθεί η μεγαλύτερη συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στις κεφαλαιαγορές. Μια πιο ενεργή και με βάθος συμμετοχή μπορεί να ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και να προσφέρει στους πολίτες περισσότερες ευκαιρίες να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους. Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας επιδιώκουμε να συγκεντρώσουμε πρακτικά και τεκμηριωμένα δεδομένα που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα την εμπειρία των επενδυτών, να εντοπίσουμε πιθανά εμπόδια -ρυθμιστικά ή άλλα- και να υποστηρίξουμε ένα πιο προσβάσιμο και αξιόπιστο επενδυτικό περιβάλλον.
Παράλληλα, η πρόσκληση στη δημόσια διαβούλευση δε σκοπεύει να παρέμβει στην τρέχουσα νομοθετική διαδικασία για τη Retail Investment Strategy. Αντιθέτως, επιτρέπει στην ESMA να προετοιμαστεί προληπτικά για τα επόμενα βήματα, όπως για ενδεχόμενες τεχνικές συμβουλές που μπορεί να ζητήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας. Αυτή η προσέγγιση θα διασφαλίσει ότι τυχόν μελλοντικά μέτρα εφαρμογής θα βασίζονται στην πραγματική εμπειρία των συμμετεχόντων στην αγορά και των επενδυτών.
Καθώς το όραμα της Ένωσης Αποταμίευσης και Επένδυσης προχωρά, αναμένουμε ότι ο ρόλος της ESMA στην προστασία των επενδυτών θα γίνει ακόμη πιο δυναμικός. Πέρα από τη ρυθμιστική δραστηριότητα και την εποπτική σύγκλιση, θα περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερο την ανίχνευση αναδυόμενων κινδύνων, την ενίσχυση της χρήσης της ψηφιοποίησης προς όφελος των επενδυτών και την προώθηση ενός πιο συνεκτικού και ευέλικτου ρυθμιστικού περιβάλλοντος στην ΕΕ. Ο απώτερος στόχος παραμένει αμετάβλητος: να διασφαλίσουμε ότι οι ιδιώτες επενδυτές είναι ενδυναμωμένοι, προστατευμένοι όπου χρειάζεται και ικανοί να συμμετέχουν με αυτοπεποίθηση στις κεφαλαιαγορές.
Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα για τα επόμενα βήματα μετά την ολοκλήρωση της περιόδου διαβούλευσης;
Η διαβούλευση παραμένει ανοιχτή έως τις 21 Ιουλίου 2025. Μόλις αναλυθούν τα σχόλια που θα ληφθούν, η ESMA θα καθορίσει τις καταλληλότερες ενέργειες για τη συνέχεια. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν προτάσεις για τροποποιήσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο, σε εύθετο χρόνο, βελτιώσεις στον τρόπο εφαρμογής και εποπτείας των υφιστάμενων κανόνων ή ακόμη και νέες πρωτοβουλίες που να απευθύνονται ειδικά στους ιδιώτες επενδυτές και στο εξελισσόμενο ψηφιακό τοπίο, συμπεριλαμβανομένων των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης και των «finfluencers».
Αξίζει να τονιστεί ότι αυτή η πρόσκληση σε δημόσια διαβούλευση δεν είναι μια παραδοσιακή διαβούλευση επί υφιστάμενων νομικών διατάξεων. Αντιθέτως, εντάσσεται σε μια ευρύτερη και περισσότερο στρατηγική προσπάθεια κατανόησης των πραγματικών εμποδίων που αποτρέπουν τους ιδιώτες επενδυτές από το να συμμετάσχουν πιο ενεργά και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Προσεγγίζοντας το θέμα από πολλές οπτικές, κανονιστικές και μη, η ESMA ελπίζει να συμβάλει όχι μόνο σε αλλαγές κανόνων, αλλά και κουλτούρας. Σε τελική ανάλυση, στόχος είναι να ενισχυθεί η μακροπρόθεσμη χρηματοοικονομική ευημερία των πολιτών της ΕΕ και να ενισχυθούν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Ένα από τα πεδία που εξετάζει η ESMA στη διαβούλευση είναι η τάση των νεότερων επενδυτών να συμμετέχουν σε πιο ριψοκίνδυνες ή κερδοσκοπικές συναλλαγές. Ένας βασικός παράγοντας φαίνεται να είναι η επιρροή των λεγόμενων "finfluencers", οι οποίοι απευθύνονται σε εκατομμύρια νέους Ευρωπαίους διαδικτυακά. Θα λέγατε ότι η αντίδραση της ΕΕ μέχρι στιγμής ήταν κάπως αποσπασματική; Ή ίσως και καθυστερημένη; Και εντός των αρμοδιοτήτων της ESMA, θα πρέπει να περιμένουμε μια πιο αυστηρή στάση στο μέλλον;
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι ψηφιακοί influencers έχουν αναδειχθεί σε έναν ολοένα και πιο σημαντικό τρόπο με τον οποίο οι επενδυτές, ιδίως οι νεότεροι, αποκτούν πληροφόρηση για χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό δεν είναι εγγενώς αρνητικό. Μάλιστα, έχουμε στο παρελθόν αναγνωρίσει ότι οι (f)influencers μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στο να καταστήσουν τις επενδύσεις πιο προσιτές και ελκυστικές για τις νεότερες γενιές. Ωστόσο, είναι επίσης σαφές ότι η τάση αυτή εγείρει σοβαρές προκλήσεις από την πλευρά της προστασίας των επενδυτών, ειδικά για άτομα που υστερούν σε χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό.
Η ESMA έχει κινηθεί προληπτικά ώστε να εντοπίσει κινδύνους και να παρέχει οδηγίες προς τις επενδυτικές εταιρείες. Έχουμε καταστήσει σαφές ότι, όταν οι εταιρείες χρησιμοποιούν (f)influencers για την προώθηση των υπηρεσιών ή προϊόντων τους, φέρουν πλήρη ευθύνη για τη συμμόρφωση όλων των επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πραγματοποιούνται εκ μέρους τους, με τις κανονιστικές απαιτήσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση ότι το διαφημιστικό περιεχόμενο είναι ακριβές, σαφές και όχι παραπλανητικό· ότι δηλώνονται επαρκώς τυχόν σχετιζόμενα ή συγκρουόμενα συμφέροντα· και ότι υπάρχουν ισχυροί εσωτερικοί έλεγχοι για την επιλογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των συνεργατών τους, όπως οι (f)influencers. Με άλλα λόγια, παρότι οι influencers μπορεί να μην υπόκεινται άμεσα σε ρύθμιση, οι εταιρείες που τους προσλαμβάνουν δεν μπορούν να απαλλαγούν από τις νομικές τους υποχρεώσεις.
Παράλληλα, έχουμε έρθει σε άμεση επαφή με αρκετές μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, μεταξύ των οποίων οι X, Meta, TikTok, Alphabet και άλλες, ζητώντας να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στην αποτροπή της προώθησης μη εξουσιοδοτημένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Οι ενέργειες αυτές αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής προσέγγισης, που αντικατοπτρίζεται επίσης σε πρόσφατες πρωτοβουλίες του IOSCO, με στόχο την αντιμετώπιση του παγκόσμιου χαρακτήρα των διαδικτυακών κινδύνων στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Σε τελική ανάλυση, θεωρούμε αυτή την πρόσκληση σε δημόσια διαβούλευση ως μια ευκαιρία για να συλλέξουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που οι επενδυτές αλληλεπιδρούν με το ψηφιακό περιεχόμενο και πώς μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα η εποπτεία και η χάραξη πολιτικής. Αυτό ενδέχεται να περιλαμβάνει κανονιστικά μέτρα, αλλά και πολιτισμικές και συμπεριφορικές αλλαγές, για να διασφαλίζεται πως όλοι οι εμπλεκόμενοι, από τις εταιρείες έως τις πλατφόρμες και τους influencers, συμβάλλουν σε ένα δίκαιο και αξιόπιστο επενδυτικό περιβάλλον.
Έχει λάβει η ESMA κάποια απάντηση από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, έπειτα από την πρότασή της να λάβουν προληπτικά μέτρα κατά της προώθησης μη εξουσιοδοτημένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών; Εάν αποδειχθούν απρόθυμες να ανταποκριθούν, ποιες άλλες επιλογές εξετάζει η ESMA ως επόμενα βήματα;
Ναι, έχουμε ήδη λάβει τις πρώτες απαντήσεις από ορισμένες πλατφόρμες και βρισκόμαστε σε επαφή μαζί τους. Βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή της διαδικασίας, αλλά μας ενθαρρύνει το γεγονός ότι υπήρξε ανταπόκριση στις επιστολές μας και προσβλέπουμε σε περαιτέρω εποικοδομητικό διάλογο.
Σε τελική ανάλυση, η αντιμετώπιση της προώθησης μη εξουσιοδοτημένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στο διαδίκτυο απαιτεί συντονισμένη δράση που υπερβαίνει τα όρια της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό, η ESMA συνεργάζεται στενά τόσο με τις εθνικές εποπτικές αρχές όσο και με διεθνείς εταίρους μέσω του IOSCO. Η μεγαλύτερη σύγκλιση μεταξύ διαφορετικών δικαιοδοσιών αντικατοπτρίζει μια συλλογική δέσμευση για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων και στέλνει σαφές μήνυμα προς τις πλατφόρμες ότι οφείλουν να συμβάλουν στη λύση.
