Την χορήγηση ενέσιμης λενακαπαβίρης 2 φορές ετησίως, σαν πρόσθετη χημειοπροφύλαξη έναντι του AIDS (δηλαδή πριν την έκθεση στον ιό HIV), ενέκρινε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Πρόκειται για μια ακόμα εναλλακτική λύση σε μορφή PrEP θεραπείας με την έγκριση αυτή να αποτελεί ορόσημο για τις πολιτικές υγείας που έχουν σαν στόχο τον έλεγχο της επιδημίας AIDS/HIV και την μείωση των περιστατικών παγκοσμίως.
Η σχετική σύσταση για την χρήση της λενακαπαβίρης (lenacapavir -LEN) κάθε 6 μήνες μπορεί να αναδιαμορφώσει την αντιμετώπιση του AIDS και εκδόθηκε κατά το 13 ο Συνέδριο της Διεθνούς Εταιρίας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (IAS 2025) στη Ρουάντα.
Η λενακαπαβίρη είναι το πρώτο ενέσιμο σκεύασμα PrEP θεραπείας μακράς δράσης που απαιτεί χορήγηση μόλις δύο φορές ετησίως και αποτελεί μια εξαιρετικά φιλική (για τον χρήστη) εναλλακτική στα χάπια PrEP τα οποία πρέπει να λαμβάνονται ημερησίως. Η νέα θεραπεία αποτελεί ορόσημο στην παγκόσμια προσπάθεια για την προστασία της υγείας των ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για μόλυνση με τον ιό HIV και ειδικότερα για τα περιθωριοποιημένα άτομα, τους ανθρώπους που γονατίζουν κάτω από το βάρος του στίγματος, δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε δομές υγείας και δυσκολεύονται να συμμορφωθούν στις ανάγκες μιας καθημερινής αγωγής.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για μόλυνση με AIDS/HIV είναι εξαρτημένα άτομα που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, αρκετοί ζουν στον δρόμο ή σε συνθήκες αστεγίας και πρόκειται για πληθυσμό δύσκολα προσβάσιμο, με πολλές συννοσηρότητες, ψυχικά προβλήματα, στιγματισμένο, περιθωριακό, που δεν επισκέπτεται εύκολα δομές υγείας.
Η καλύτερη λύση μετά το (ανύπαρκτο ακόμα) εμβόλιο για το AIDS
Όπως επισημαίνει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, περισσότερο από 40 χρόνια μετά την έναρξη της επιδημίας η ανάπτυξη ενός εμβολίου για το AIDS παραμένει ένα σχέδιο επί χάρτου, με την λενακαπαβίρη να αποτελεί την καλύτερη εναλλακτική λύση.
Σε όλες τις μελέτες που έχουν γίνει μια αντιρετροϊκή θεραπεία μακράς δράσης –σαν το νέο σκεύασμα- δείχνει πως προλαμβάνει σχεδόν όλες τις HIV μολύνσεις στα άτομα υψηλού κινδύνου.
Μετά την πρόσφατη έγκριση της λενακαπαβίρης από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA), η έκδοση των νέων συστάσεων για την χρήση της από τον ΠΟΥ σηματοδοτεί ένα καθοριστικό βήμα για την ανεμπόδιστη πρόσβαση των ατόμων υψηλού κινδύνου σε αυτό το πανίσχυρο «εργαλείο».
Οι νέες συστάσεις του ΠΟΥ έρχονται σε μια κρίσιμη συγκυρία, με την παγκόσμια προσπάθεια ελέγχου του HIV να έχει βαλτώσει, με 1,3 εκατ. νέα περιστατικά να έχουν καταγραφεί το 2024, με υψηλά ποσοστά διάδοσης της λοίμωξης σε ειδικούς πληθυσμούς που περιλαμβάνουν τους σεξεργάτες και τις σεξεργάτριες, τους άνδρες που έχουν ερωτικές σχέσεις με άλλους άνδρες, τα διεμφυλικά άτομα, τους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών ουσιών, τους κρατούμενους σε σωφρονιστικά καταστήματα, τα παιδιά και τους νέους ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η σύσταση του ΠΟΥ είναι μια κίνηση διεύρυνσης και συμπερίληψης αναφορικά με την πρόληψη του HIV/AIDS, δίνοντας ένα επιπλέον «όπλο» σε άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο μόλυνσης με τον ιό HIV να πάρουν στα χέρια τους την υγεία τους και τη ζωή τους.
Η επιδημία σε αριθμούς
Το AIDS/HIV παραμένει παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας: Στο τέλος του 2024 ζούσαν διεθνώς 40,8 εκατ. οροθετικοί άνθρωποι στην υφήλιο, με ποσοστό 65% να βρίσκεται στις χώρες της Αφρικής. Την ίδια χρονιά καταγράφηκαν 630.000 θάνατοι από το AIDS, ενώ μέσα στο 2024 από τα 1,3 εκατ. νέα περιστατικά που καταγράφηκαν, τα 120.000 αφορούσαν παιδιά. Παράλληλα, 31,6 εκατ. οροθετικά άτομα έλαβαν αντιρετροϊκή θεραπεία το 2024, ποσοστό ελαφρώς αυξημένο από τα 30,3 εκατ. του 2023.
Απλούστερο testing
Στις νέες οδηγίες του, ο ΠΟΥ συστήνει την χρήση γρήγορων HIV τεστ προκειμένου να συμπληρωθεί με ανεμπόδιστο τρόπο η χορήγηση της μακράς δράσης ενέσιμης PrEP θεραπείας η οποία περιλαμβάνει την λενακαπαβίρη και την καμποτεγκραβίρη (cabotegravir). Η απλούστευση της διαδικασίας του testing αφαιρεί ένα μεγάλο υφιστάμενο εμπόδιο αναφορικά με την πρόσβαση των ατόμων υψηλού κινδύνου στα διαθέσιμα εργαλεία υγείας.
Τα επόμενα βήματα
Η λενακαπαβίρη συμπληρώνει τα άλλα διαθέσιμα όπλα του ΠΟΥ, τα ημερησίως λαμβανόμενα PrEP χάπια, την ενέσιμη καμποτεγκραβίρη (cabotegravir) και τον κολπικό δακτύλιο με δαπιβιρίνη (dapivirine). Παρότι η πρόσβαση στην λενακαπαβίρη εκτός των κλινικών μελετών και των προγραμμάτων πρώιμης πρόσβασης είναι μέχρι τώρα περιορισμένη, ο ΠΟΥ καλεί τα κράτη τις κυβερνήσεις, τους μεγάλους δωρητές, τους ανεξάρτητους φορείς να ξεκινήσουν προγράμματα διάθεσης του νέου σκευάσματος, συγκεντρώνοντας ταυτόχρονα πολύτιμα δεδομένα για την επιτήρηση της επιδημίας του AIDS/HIV.
Επιπλέον συστάσεις
Για πρώτη φορά οι κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ συμπεριλαμβάνουν σύσταση για τη χρήση του ενέσιμου συνδυασμού καμποτεγκραβίρης και ριλπιβιρίνης cabotegravir/rilpivirine σαν μια επιπλέον επιλογή αντιρετροϊκής θεραπείας για ενήλικους και έφηβους που έχουν επιτύχει μοριακή ύφεση με την χρήση των ημερήσιων χαπιών και δεν έχουν ενεργό λοίμωξη με ηπατίτιδα Β. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο ΠΟΥ εκτιμά ότι θα αυξηθεί η συμμόρφωση σε αυτή την κατηγορία των ασθενών καθώς δεν θα απαιτείται πλέον η καθημερινή λήψη χαπιών.
Διευκρινίζουμε ότι η μοριακή ύφεση αποτελεί δείκτη βαθιάς ύφεσης της νόσου που επιτυγχάνεται με αντιρετροϊκή αγωγή και σημαίνει ότι στο testing δεν ανιχνεύεται ιικό φορτίο στο αίμα. Τώρα, οι συννοσηρότητες με ηπατίτιδα κυρίως Β και C αποτελούν συχνό φαινόμενο στους ασθενείς με AIDS/HIV.
Επίσης στο Συνέδριο IAS 2025 εκδόθηκαν νέες κατευθυντήριες οδηγίες για τα ασυμπτωματικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (γονόρροια, χλαμύδια) σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Για τα οροθετικά άτομα που έχουν μολυνθεί με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων (mpox) και δεν έχουν λάβει ποτέ αντιρετροϊκή θεραπεία ή την έχουν διακόψει εδώ και καιρό, ο ΠΟΥ συστήνει την άμεση επανεκκίνησή της.
Επιπλέον συστήνεται η εξέταση για AIDS/HIV στα επιβεβαιωμένα ή/και τα ύποπτα κρούσματα mpox. «Έχουμε πλέον και τα εργαλεία και τη γνώση να εξαλείψουμε το AIDS από πρόβλημα Δημόσιας Υγείας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η πολιτική βούληση για να τα εφαρμόσουμε με τόλμη και να ενδυναμώσουμε τις τοπικές κοινωνίες» επισημαίνει η Dr. Meg Doherty, Διευθύντρια Προγραμμάτων του ΠΟΥ για το AIDS/HIV, την ηπατίτιδα και τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα.
Μπορεί εδώ και 41 χρόνια η παγκόσμια επιστημονική προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός εμβολίου για το AIDS να μην έχει ακόμα ευοδωθεί, αλλά μην σας περάσει ούτε για μια στιγμή από το μυαλό ότι τόσοι κόποι πήγαν στον βρόντο. Χάρη σε αυτές τις μελέτες- για το εμβόλιο του AIDS και στην συνεχή έρευνα για εμβόλια για τον ιό Ebola- οι επιστήμονές μας μπόρεσαν να αναπτύξουν την τεχνολογία για τα mRNA εμβόλια που έσωσαν εκατομμύρια ζωές στην πανδημία του κορονοϊού. Αυτή η τεχνολογία που χρειάστηκε περίπου 10-15 χρόνια για να αναπτυχθεί ήταν έτοιμη το 2020, όταν ξέσπασε η covid πανδημία. Τα υπόλοιπα είναι πλέον (μια διδακτική) ιστορία.
