Ροή
Mε τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων να έχουν... τριπλασιαστεί σε πολλές περιπτώσεις και το κόστος κατασκευής κατοικιών να σκαρφαλώνει σε δυσθεώρητα ύψη, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια νέα στεγαστική κρίση με την γραφειοκρατία και τους όλο και αυστηρότερους κανονισμούς για την ενεργειακή αποδοτικότητα προστίθενται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος.
Η κατάσταση πλέον απειλεί να επιβαρύνει την ανάπτυξη και να υποδαυλίσει περαιτέρω τις πολιτικές εντάσεις, καθώς οι ελλείψεις συμπιέζουν όλο και περισσότερους ψηφοφόρους, με τους πλουσιότερες χώρες της Γηραιάς Ηπείρου να είναι εκείνες που πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα. Χαρακτηριστικό είναι πως οι νέες οικοδομικές άδειες στη Γερμανία μειώθηκαν περισσότερο από 27% κατά το πρώτο εξάμηνο. Οι άδειες στη Γαλλία έχουν υποχωρήσει 28% μέχρι τον Ιούλιο και η οικοδόμηση κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να διολισθήσει άνω του 25% φέτος. Από την άλλη, η Σουηδία υφίσταται τη χειρότερη ύφεση από την κρίση της δεκαετίας του 1990, με τους ρυθμούς δόμησης και τη ζήτηση να καταβαραθρώνεται.
Η ύφεση επηρεάζει τόσο τις μονοκατοικίες όσο και τα μεγάλα οικιστικά έργα. Η Vonovia SE, ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης κατοικιών στη Γερμανία, ανέστειλε φέτος όλες τις νέες κατασκευές επ’ αόριστον. Και στη Σουηδία, ένα έργο-κλειδί για την κατασκευή κυψελών μπαταριών για αυτοκίνητα με στόχο την «απεξάρτηση» από την Κίνα, δυσκολεύεται να προσελκύσει τους απαραίτητους εργαζόμενους λόγω έλλειψης κατοικιών.
Κοινωνικός αναβρασμός
Η «εκρηκτική» κατάσταση που διαμορφώνεται με την κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας και τα απλησίαστα ενοίκια, σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν τηρούν τις υποσχέσεις που έχουν δώσει στους ψηφοφόρους. Η Σουηδία έχει συνταγματική δέσμευση να παρέχει οικονομικά προσιτή στέγαση, αλλά η προσφορά ενοικιαζομένων διαμερισμάτων δεν συμβαδίζει με τη ζήτηση εδώ και δεκαετίες, ανεβάζοντας τις τιμές των κατοικιών και αναγκάζοντας τους ανθρώπους να ζουν με υπενοικιάσεις στη μαύρη αγορά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικοδόμηση κατοικιών έχει σταθερά χάσει τον στόχο των 300.000 κατοικιών ετησίως που έχει θέσει η κυβερνώσα συντηρητική παράταξη το 2019.
Στη Γερμανία, η οικονομικά προσιτή στέγαση ήταν μία από τις βασικές δεσμεύσεις που ανέλαβε ο κυβερνητικός συνασπισμός του καγκελάριου Όλαφ Σολτς όταν πήρε το «τιμόνι» της «ατμομηχανής» της Ευρώπης το 2021, αλλά οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι το Βερολίνο δεν θα επιτύχει τον στόχο για προσθήκη 400.000 νέων κατοικιών ετησίως, το νωρίτερο μέχρι το 2026.
Η συμπίεση της στέγασης κινδυνεύει να διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να ξοδεύουν περισσότερο από το εισόδημά τους για στέγαση, επισημαίνει το Bloomberg. Παράλληλα, η στάση απέναντι στους μετανάστες θα μπορούσε επίσης να επιδεινωθεί περαιτέρω, ωστόσο, οι εξελίξεις δεν είναι το ίδιο καταστροφικές παντού. Στην Πορτογαλία και την Ισπανία, οι ενάρξεις κατοικιών είναι πολύ πάνω από τα επίπεδα του 2015, όταν οι συνέπειες της κρίσης χρέους σχεδόν πάγωσαν τον τομέα της οικοδομής. Ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις, γεγονός που δείχνει πόσο δύσκολο είναι να διορθωθεί το πρόβλημα, και οι πρωτοβουλίες για την προσέλκυση επενδυτών – όπως το πρόγραμμα χρυσής βίζας της Πορτογαλίας – έχουν προκαλέσει εκτίναξη των τιμών των κατοικιών.
Νέα κανονικότητα
Ανατρέχοντας στο παρελθόν της στεγαστικής πολιτικής των ευρωπαϊκών κρατών, το Bloomberg σημειώνει ότι παλαιότερα οι κυβερνήσεις αναλάμβαναν πιο ενεργό ρόλο στη στέγαση. Ενδεικτικά, ένα σημαντικό ποσοστό των υφιστάμενων κατοικιών της Σουηδίας κατασκευάστηκε στο πλαίσιο μιας κρατικής πρωτοβουλίας για την προσθήκη ενός εκατομμυρίου κατοικιών μεταξύ 1965 και 1974. Στη Γερμανία, πόλεις όπως το Βερολίνο κατασκεύασαν τεράστιες οικιστικές περιοχές για τους εργάτες που μετανάστευσαν στα αστικά κέντρα μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτό όμως άλλαξε. Στη Γερμανία, η στροφή προς τον ιδιωτικό τομέα εντάθηκε μετά την επανένωση. Έτσι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η Γερμανία διέθετε ακόμη περίπου 4 εκατομμύρια κοινωνικές κατοικίες, αλλά ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί σε λίγο περισσότερο από 1 εκατομμύριο το 2020. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου τα διαμερίσματα των δημοτικών αρχών πουλήθηκαν στους ενοικιαστές τη δεκαετία του 1980.
«Το κράτος τείνει να ευνοεί το άτομο, παρά την κοινότητα, και αφήνει ως επί το πλείστον στους ιδιώτες ιδιοκτήτες να παρέχουν επαρκή στέγαση» εξηγεί η Κέρστιν Μπρούκμπεχ, ιστορικός στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Viadrina της Φρανκφούρτης (Oder). Στην Ανατολική Γερμανία, όπου το ακροδεξιό AfD έχει την ισχυρότερη υποστήριξη, η αγωνία για τη στέγαση είναι ιδιαίτερα έντονη. Μετά την επανένωση, πολλοί έχασαν το δικαίωμα να ζουν σε σπίτια που κάποτε παρείχε το σοσιαλιστικό κράτος. Σήμερα, οι Ανατολικογερμανοί εξακολουθούν να έχουν λιγότερες πιθανότητες να αποκτήσουν ιδιοκτησία σε σχέση με τους Δυτικογερμανούς συνομηλίκους τους.
