Ο Φρανσουά Μπαϊρού δεν ωραιοποιεί την κατάσταση, αλλά πάντα η πραγματικότητα είναι λίγο χειρότερη. Και είναι γεγονός ότι η Γαλλία βρίσκεται στα πρόθυρα πολιτικής παράλυσης και μπροστά σε έναν κίνδυνο μακράς διάρκειας, καθότι το ζήτημα δεν είναι πολιτικό, αλλά ιστορικό, όπως ανέφερε ο Γάλλος πρωθυπουργός στη δραματική ομιλία του ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης.
«Η Γαλλία πνίγεται σε έναν ωκεανό χρέους», δήλωσε χαρακτηριστικά λίγο προτού ξεκινήσει η κρίσιμη ψηφοφορία για την πρόταση εμπιστοσύνης. Επανήλθε σε αυτό που, όπως επανειλημμένως έχει πει, αποτελεί τη ρίζα του προβλήματος που ταλανίζει την χώρα τα τελευταία 25 χρόνια: την αποτυχία να ανασυγκροτηθούν τα δημοσιονομικά μετά από κάθε κρίση.
Στην 40λεπτη ομιλία του, ο Μπαϊρού περιγράφει με καθαρότητα ένα κοινωνικό μοντέλο που δοκιμάζεται από δημογραφικές πιέσεις, ένα γηράσκοντα πληθυσμό και μια εθνική οικονομία που παράγει λιγότερο σε σχέση με τους ευρωπαίους γείτονές της.
- Διαβάστε ακόμα - Γαλλία: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα στις αγορές
Η χαμηλή παραγωγικότητα δεν είναι απλώς στατιστική αδυναμία, αλλά ένας καθρέφτης των βαθύτερων προβλημάτων. Η στέγαση, η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και το μη ισορροπημένο συνταξιοδοτικό σύστημα έρχονται να επιβαρύνουν ένα ήδη εύθραυστο πλαίσιο.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, ο Μπαϊρού παρουσιάζει το σχέδιό του για τη διαχείριση του χρέους όχι ως ένα εργαλείο σκληρής λιτότητας, αλλά ως μια προσπάθεια σταθεροποίησης του δανεισμού στο μέλλον, προκειμένου να αποφευχθεί μια απότομη και ανεξέλεγκτη αύξηση του χρέους.
Δεν επιδιώκει άμεσα μέτρα που θα πλήξουν τους πολίτες, αλλά προειδοποιεί: αν δεν γίνει τίποτα, το κόστος θα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο. Όπως δηλώνει χαρακτηριστικά, η Γαλλία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε αποκλίνουσες πορείες – και η επιλογή είναι πολιτική, αλλά και ηθική.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο Μπαϊρού στη νέα γενιά, η οποία νοιώθει ότι έχει θυσιαστεί, καταγγέλλοντας το «συντριπτικό βάρος» που καλούνται να σηκώσουν οι νέοι. Το δημόσιο χρέος δεν είναι απλώς ένα οικονομικό μέγεθος - είναι, όπως τονίζει, υποθήκη στο μέλλον, που θα πληρωθεί με φόρους, περικοπές και περιορισμένες προοπτικές.
Τέλος, ο Μπαϊρού απευθύνθηκε ευθέως στους βουλευτές, με μια φράση που σφράγισε το πολιτικό του μήνυμα: «Έχετε τη δύναμη να ρίξετε την κυβέρνηση, αλλά δεν έχετε τη δύναμη να σβήσετε την πραγματικότητα», με αναφορές στους επικριτές του που χαρακτήρισαν την απόφασή του να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης υπερβολικά ριψοκίνδυνη.
Άλμα στο κενό;
Πρόκειται για ένα απογοητευτικό τέλος, που δεν ταράζει ωστόσο σε μεγάλο βαθμό τον πρωθυπουργό. «Υπάρχουν και χειρότερες καταστροφές στη ζωή από την πτώση μιας κυβέρνησης», είπε στο ραδιόφωνο RTL την Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου, υποβαθμίζοντας το γεγονός ακόμα κι αν η αποχώρηση δεύτερου πρωθυπουργού μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο αναμένεται να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τη χώρα.
Η θητεία του Μπαϊρού ως επικεφαλής της κυβέρνησης θα κλείσει έτσι με ένα άλμα στο κενό. Ο κεντρώος πολιτικός έπαιξε το μέλλον της κυβέρνησής του πάνω στο ζήτημα που θεωρεί πιο κρίσιμο: το δημόσιο χρέος. Με την ακροδεξιά και την αριστερά να έχουν ήδη δηλώσει ότι θα καταψηφίσουν, η ήττα του είναι σχεδόν βέβαιη.
- Διαβάστε ακόμα - Σενάριο ακροδεξιάς «παρένθεσης» στη Γαλλία;
Πιστός στον χαρακτήρα του, όμως, παραμένει πεπεισμένος πως «προώθησε τη δημόσια συζήτηση». «Ο Μπαϊρού πάντα πιστεύει πως έχει δίκιο, αλλά δεν έχει νόημα να έχεις δίκιο αν δεν μπορείς να πάρεις τον κόσμο μαζί σου», δήλωσε στη Le Monde ο πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων, Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ.
Όπως ο Μακρόν όταν διέλυσε την Εθνοσυνέλευση το 2024, έτσι κι αυτή η «τρελή κίνηση» του Μπαϊρού ήταν μια μοναχική απόφαση. Όπως και τότε, την αιτιολόγησε ως «ξεκαθάρισμα». Και όπως και τότε, η ψήφος με προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα έχει προκαλέσει σύγχυση στον πολιτικό κόσμο – με κάποιους να τη βλέπουν ως αποφυγή της συζήτησης για τον προϋπολογισμό, και άλλους ως συγκαλυμμένη παραίτηση.
Μόνο ο επικεφαλής της ριζοσπαστικής αριστεράς, Ζαν-Λυκ Μελανσόν, χαιρέτισε την απόφαση – κυρίως για να τη χρησιμοποιήσει ενάντια στον πρόεδρο. «Ο Μπαϊρού είναι πρόθυμος να υποβληθεί στη δοκιμασία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σε αντίθεση με τον Μακρόν που συνεχίζει να αρνείται τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών», έγραψε στο X στις 25 Αυγούστου.
Η απόφαση του πρωθυπουργού να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης για το χρέος έχει βαθιές ρίζες. Πάντα πίστευε πως πρέπει να «πεις την αλήθεια» στον γαλλικό λαό για την «παγίδα του χρέους», να ευαισθητοποιήσεις και να αναγκάσεις τα κόμματα να δράσουν αντί να «κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί». Απέρριψε όμως την ιδέα ότι στρέφεται κατά των κομμάτων. «Πάντα πίστευε ότι ζούμε σε μια δημοκρατία της κοινής γνώμης. Αν δεν ενδιαφερθεί το κοινό για αυτά τα θέματα, δεν θα τα αγγίξουν ούτε τα κόμματα», είπε ένας στενός του συνεργάτης.
Σχέδια και απογοητεύσεις
Ήδη από τον Ιανουάριο του 2025, ο Μπαϊρού είχε σκεφτεί να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης, πριν από τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Υποχώρησε όμως, γιατί η πρόταση που τέθηκε προς ψήφιση δεν ήταν δική του, αλλά του πρώην πρωθυπουργού Μισέλ Μπαρνιέ. Τον Μάιο, πρότεινε δημοψήφισμα για ένα «συνολικό σχέδιο» αποκατάστασης των δημοσιονομικών. «Το ζήτημα του προϋπολογισμού είναι τόσο σοβαρό, με τόσο ευρείες συνέπειες για το μέλλον της χώρας, που πρέπει να τεθεί απευθείας στον λαό», είπε στη Le Journal du Dimanche. Όμως ο πρόεδρος δεν πείστηκε, και οι κυβερνητικοί εταίροι ήταν κάθετα αντίθετοι.
Στις 15 Ιουλίου, ο Μπαϊρού παρουσίασε σχέδιο εξοικονόμησης 43,8 δισ. ευρώ, το οποίο βασιζόταν κυρίως σε ένα «λευκό έτος» και πάγωμα δημοσίων δαπανών. Ωστόσο, η συζήτηση επικεντρώθηκε τελικά στην κατάργηση δύο αργιών. Στο Ελιζέ, ο Μακρόν ένιωσε ανακούφιση: ο πρωθυπουργός είχε αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες, είχε αφήσει αλώβητες τις μεγάλες επιχειρήσεις και δεν είχε ξεκαθαρίσει τις απαιτήσεις από τους πλουσιότερους. Η αντιπολίτευση, συμπεριλαμβανομένων των Σοσιαλιστών, ήδη συζητούσε πρόταση μομφής.
«Ο στόχος μας δεν είναι να πεθάνουμε επί σκηνής;»
Στις 30 Ιουλίου, κατά την τελευταία συνεδρίαση του υπουργικού πριν τις διακοπές, ο Μπαϊρού κάλεσε την κυβέρνηση στο γραφείο του. Μίλησε για το χρέος και τις δυσκολίες που έρχονται το φθινόπωρο με τον προϋπολογισμό. Ο Μανουέλ Βαλς, υπουργός για τα υπερπόντια εδάφη, του απάντησε: «Ωραία όλα αυτά, Φρανσουά, αλλά συμφωνούμε πως ο στόχος μας είναι να αγωνιστούμε, όχι να πεθάνουμε επί σκηνής, σωστά; Γιατί αυτό θα ήταν καταστροφικό για τους θεσμούς μας…».
Ακολούθησε αμήχανη σιωπή. Ο Μπαϊρού, ενοχλημένος, απάντησε: «Τα λες αυτά, αλλά δεν σε έχω ακούσει να με στηρίζεις ιδιαίτερα». Υποσχέθηκε όμως πως θα «παλέψει μέχρι τέλους».
Από τον Ιούνιο είχε συνειδητοποιήσει πως η ψήφιση του προϋπολογισμού θα ήταν δύσκολη. Οι σχέσεις του με τους Σοσιαλιστές είχαν επιδεινωθεί – λόγω αποκαλύψεων για παιδική κακοποίηση στο καθολικό σχολείο των παιδιών του, αλλά και αποτυχημένων συνομιλιών για τις συντάξεις. Η δημοτικότητά του ήταν σε ιστορικά χαμηλά και απείχαν μόλις 18 μήνες από τις προεδρικές εκλογές.
Το καλοκαίρι υπήρξαν συνομιλίες ανάμεσα σε συνεργάτες του και στελέχη των Σοσιαλιστών, αλλά ο ίδιος δεν τηλεφώνησε ποτέ στον ηγέτη τους, Ολιβιέ Φορ. Αντίθετα, απευθύνθηκε στον γαλλικό λαό με μια σειρά από βίντεο στο YouTube, ξεκινώντας στις 5 Αυγούστου. Ο επικοινωνιολόγος Φιλίπ Μορό Σεβρολέ το χαρακτήρισε ως «παλαιού τύπου μονόλογο της δεκαετίας του ’80, χωρίς ουσιαστική πληροφορία». Η απήχηση μειωνόταν συνεχώς.
Όταν στις 25 Αυγούστου, μόλις 30 λεπτά πριν την καθιερωμένη συνέντευξη τύπου, ανακοίνωσε πως θα ζητούσε ψήφο εμπιστοσύνης στις 8 Σεπτεμβρίου, μερικοί πίστεψαν πως είχε εξασφαλίσει στήριξη. «Νομίζαμε πως είχε κάνει κάποια συμφωνία – είτε με τους Σοσιαλιστές, είτε με το Εθνικό Συναγερμό, είτε και με τους δύο», είπε υπουργός. Όμως οι δηλώσεις Φορ και Λεπέν στο τέλος της συνέντευξης διέλυσαν την ψευδαίσθηση. Θα καταψήφιζαν. «Ο Μπαϊρού ήταν πεπεισμένος ότι οι Σοσιαλιστές θα στήριζαν και το RN θα απείχε», είπε στενός του συνομιλητής.
Τι συμβαίνει αν η κυβέρνηση πέσει;
Για να επιβιώσει ο Μπαϊρού, χρειάζεται την έγκριση της πλειοψηφίας των ψήφων που θα καταμετρηθούν. Δεδομένου ότι τα κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση κατέχουν μόλις 210 έδρες από τις 574 (με τρεις κενές), θα χρειαστούν πάνω από 100 αποχές για να επιβιώσει η κυβέρνηση – υπό την προϋπόθεση ότι όλοι οι κυβερνητικοί βουλευτές θα τον στηρίξουν.
Αν χάσει την ψήφο, ο πρόεδρος Μακρόν έχει τη δυνατότητα είτε να διορίσει νέο πρωθυπουργό είτε να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση και να προκηρύξει πρόωρες εκλογές – κάτι που, σύμφωνα με συνεργάτες του, δεν είναι στα άμεσα σχέδιά του. Ο Μακρόν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα παραιτηθεί, όπως ζητούν ορισμένα κόμματα.
Ο διορισμός νέου πρωθυπουργού, όμως, αφήνει αναπάντητο το ερώτημα του πώς θα περάσει ο δύσκολος και αντιδημοφιλής προϋπολογισμός – ο ίδιος λόγος για τον οποίο έπεσε και ο προκάτοχος του Μπαϊρού, Μισέλ Μπαρνιέ, πέρυσι.
Η συγκυρία φέρνει ξανά στο προσκήνιο τις δημοσιονομικές ανησυχίες για τη Γαλλία, την ώρα που άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, παρουσιάζουν πρόοδο στη μείωση των ελλειμμάτων.
Σε δεινή δημοσιονομική κατάσταση
Το έλλειμμα της Γαλλίας είναι πλέον το μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη. Το χρέος αυξάνεται με ρυθμό 5.000 ευρώ το δευτερόλεπτο, ενώ το κόστος εξυπηρέτησής του αναμένεται να φτάσει τα 75 δισ. ευρώ το 2026, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Χωρίς δε, να ληφθούν δραστικά μέτρα, θα μπορούσε να εκτιναχθεί στα 100 δισ. ευρώ έως το 2029.
Το χρέος της Γαλλίας ανέρχεται στα 3,3 τρισ. ευρώ ήτοι στο 115% του ΑΕΠ και σύμφωνα με εκτιμήσεις θα μπορούσε να εκτιναχθεί στο 125% έως το 2029. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα πρέπει να μειωθεί στο 4,6% το 2026 από 5,4% που προβλέπεται για φέτος.
Από τότε που ο Μακρόν αιφνιδίασε τη χώρα με πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο του 2024, δημιουργώντας το τρέχον πολιτικό αδιέξοδο, ο δείκτης CAC 40 έχει πέσει κατά 4,1%, ενώ ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx Europe 600 έχει σημειώσει άνοδο 4,9% και ο γερμανικός DAX έχει ενισχυθεί κατά 24%.
Σύμφωνα με στρατηγικούς αναλυτές της Citi, μια ενδεχόμενη πρόωρη προσφυγή στις κάλπες θα σήμαινε περίπου 5% χαμηλότερες αποτιμήσεις μετοχών. «Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι γαλλικές μετοχές τείνουν να παρουσιάζουν μεγαλύτερη μεταβλητότητα από εκείνες άλλων χωρών γύρω από τις εκλογές, αυτό θα μπορούσε να αποτελεί λόγο για να αναμένουμε πρόσθετη αστάθεια», αναφέρουν.
Η πτώση της κυβέρνησης Μπαϊρού θα βυθίσει και πάλι τη Γαλλία σε πολιτική αβεβαιότητα και θα εντείνει τις αμφιβολίες για το αν κάποια κυβέρνηση μπορεί να μειώσει το μεγαλύτερο έλλειμμα στην Ευρωζώνη.
Προς το τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, πάντως, οι αγορές ηρέμησαν όταν διέρρευσε ότι ο Μακρόν θα προσπαθήσει να αποφύγει νέα προσφυγή στις κάλπες. Η διαφορά απόδοσης μεταξύ των 10ετών ομολόγων Γαλλίας και Γερμανίας διαμορφώνεται κοντά στις 78 μβ (από 70 πριν την ανακοίνωση της ψήφου εμπιστοσύνης).
Επιπλέον, αποτυχία ψήφισης του προϋπολογισμού για το 2026 θα ανάγκαζε το Κοινοβούλιο να υιοθετήσει έναν ειδικό νόμο, διατηρώντας τους φόρους και τις δαπάνες στα επίπεδα του 2025. Αυτό θα επέβαλε μεν κάποια δημοσιονομική συγκράτηση, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι προβλέπει το τρέχον προσχέδιο του προϋπολογισμού.
