Στο υποσυνείδητο του μέσου Έλληνα, είναι βαθιά χαραγμένη η έννοια της διατροφικής αυτάρκειας. Να παράγουμε δηλαδή όσα ακριβώς χρειαζόμαστε. Παραδόξως, η φοβία αυτή δεν έχει εξαλειφθεί, παρόλο που απέχουμε 60+ χρόνια από το τελευταία συμβάν πείνας στη χώρα μας. Με την πρόσφατη αναταραχή στις αγορές αγροτοδιατροφικών προϊόντων λόγω του Ουκρανικού, πολλοί ήταν εκείνοι που επιμένουν στην διατροφική αυτάρκεια, ένα εργαλείο πολιτικής που είχε να χρησιμοποιηθεί από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Το κράτος, έσπευσε, άκριτα κατά την γνώμη μας, να τους κάνει το χατίρι και καθιέρωσε επιπλέον επιδότηση για την παραγωγή μαλακού σιταριού, κριθαριού και καλαμποκιού από τους Έλληνες αγρότες. Και τα τρία αυτά αγαθά εισάγονταν σε μεγάλες ποσότητες από την Ουκρανία. Δεδομένου ότι η αναταραχή συνέβη χειμώνα, η όποια ενίσχυση θα είχε εφαρμογή το επόμενο φθινόπωρο και θα καρποφορούσε το μεθεπόμενο καλοκαίρι, σχεδόν 1,5 χρόνο αργότερα. Ζήσε Μαΐου να φας τριφύλλι δηλαδή…
Η κερδοσκοπία, σημαντικός πια παίκτης στα διατροφικά πράγματα
Το θέμα της αυτάρκειας το έλυσε η διεθνής κερδοσκοπία, που αμείφθηκε καλά κι έτσι δεν έλειψε ούτε σπυρί από κανένα δημητριακό από την αγορά. O διεθνής τύπος, εκτιμά ότι από τους πρώτους ήδη μήνες του πολέμου, τα 10μεγαλύτερα funds κέρδισαν 1,5 δισ. βρετανικές λίρες, μόνο από την κερδοσκοπία στα τρόφιμα!
Όσο για τις τιμές όπως διαμορφώθηκαν στη συνέχεια, το ζείτε, δεν χρειάζονται αναλύσεις.
Σε περιόδους οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας, ισχύει η θεωρεία του συγκριτικού πλεονεκτήματος: εμείς καλλιεργούμε σκληρό σιτάρι που είναι ακριβό και κυρίως μπορούν να το καλλιεργήσουν λόγω εδαφοκλιματικών συνθηκών λίγες μόνο χώρες, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος καλλιεργεί μαλακό σιτάρι (για ψωμί) που είναι φθηνό και ευδοκιμεί σχεδόν παντού.
- Διαβάστε ακόμα - Οι αγρότες στα όπλα: Τρελαίνονται για μηχανολογικές κατασκευές - Θα μπορούσαν να φτιάξουν και... κανόνια
Σε περιόδους όμως ανωμαλίας τα πράγματα αλλάζουν. Στην ντόπια αγορά χρειάζονται από όλα, ει δυνατόν παραγόμενα τοπικά. Πόσο εφικτό είναι όμως αυτό;
Πέραν των προφανών δυσκολιών, ότι κανείς δεν μπορεί να τα κάνει όλα, υπάρχουν και ποιο εξειδικευμένοι λόγοι. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, η αγορά ζητούσε μεγάλες ποσότητες από λίγα αγαθά. Το λευκό ψωμί (μαλακό σιτάρι) ήταν για παράδειγμα ο βασιλιάς του τραπεζιού, ακολουθούμενο από το χωριάτικο (σκληρό σιτάρι) κι από εκεί και πέρα το χάος. Σήμερα, κάθε φούρνος διαθέτει τεράστια ποικιλία ψωμιών από πολλά δημητριακά: σίκαλη, πολύσπορο, εξειδικευμένα ψωμιά. Στο ενδιάμεσο όμως συνέβη ένα κακό που δεν είχαμε εκτιμήσει: χάθηκε για την μεγάλη μάζα των αγροτών η τεχνογνωσία της καλλιέργειας άλλων σπόρων πέραν του σιταριού! Χρόνια ασχολούμενος με τον αγροτικό χώρο, δεν έχω συναντήσει αγρότη να καλλιεργεί σίκαλη, τόσοι λίγοι είναι!
Άρα, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει η κοινωνία να ζητήσει από τους αγρότες είναι να μάθουν να καλλιεργούν και άλλα είδη δημητριακών. Το κρητικό παξιμάδι για παράδειγμα, φτιάχνεται από κριθάρι και αποτελεί έναν άριστο τρόπο διατήρησής του. Εάν το αποθήκευαν σαν καρπό, τότε τα έντομα θα το εξαφάνιζαν. Κάνοντας το παξιμάδι, το έχεις όποτε θέλεις διαθέσιμο αλλά ούτε τα έντομα το πλησιάζουν. Άρα αποτελεί ένα από τα ζητούμενα της σημερινής μας συζήτησης, πως επιβιώνουμε σε δύσκολες συνθήκες.
Για την ακρίβεια, όλα τα αποξηραμένα αγαθά, έχουν μια σημαντική αντοχή στον χρόνο αποθήκευσης σε κοινή (μη ψυχόμενη) αποθήκη, αρκεί να έχουν χαμηλή υγρασία. Αναφερόμαστε κυρίως στα όσπρια και τους ξηρούς καρπούς. Τα φασόλια, τα ρεβύθια, τα κουκιά, οι φακές είναι αγαθά που μπορούν να καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες σε μια δύσκολη στιγμή. Με ένα κιλό όσπρια, ειδικά εάν υπάρχει και καμιά ελίτσα, καλοτρώει ένας... λόχος. Με λίγο παραπάνω λεμόνι, γίνεται και υγειονομική ασπίδα.
Δουλεύει αποτελεσματικά η αγορά υπό συνθήκες πίεσης;
Πάμε τώρα να δούμε την άλλη όψη του νομίσματος, δηλαδή την αγορά οσπρίων. Ξεκινάμε με ένα συμβάν. Πριν λίγα χρόνια, έτυχα σε ένα πρακτορείο δίπλα στην Λαχαναγορά του Ρέντη στην εκφόρτωση ενός κοντέινερ με φακές Καναδά. Μπροστά στο υπερθέαμα της τόσο πολύς φακής, αναφώνησα, «ωρέ φακή!» Με άκουσε ο φορτωτής και μου απαντάει «Όλο αυτό το κοντέινερ φίλε για ένα πιάτο Ελληνική φακή! Εγώ σπίτι μου αγοράζω από εκεί». Και τότε γιατί το φέρνεις, ποιος το αγοράζει; Έχουν καλομάθει όλοι και θέλουν τα εισαγωγής μου απαντάει που είναι ομοιόμορφα και τυποποιημένα αλλά χωρίς γεύση. Τα παραλαμβάνουν οι μάγειροι και τα κάνουν ότι θέλουν!». Ερεύνησα αργότερα την άποψη αυτή και φαίνεται ότι ο φίλος μας υπερέβαλε λίγο αλλά δεν ήταν και χωρίς βάση το επιχείρημά του. Αυτό όμως πριν 10 και πλέον χρόνια. Στο ενδιάμεσο, ήλπιζα ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει υπό την επήρεια των σύγχρονων διατροφικών αντιλήψεων που σαφώς ευνοούν τα όσπρια, της μεγάλης προσπάθειας που γίνονται από τους μεταποιητές οσπρίων αλλά και τους ασχολούμενους με την γαστρονομία.
Δυστυχώς όμως φέτος δοκιμάσαμε μια ακόμη απογοήτευση. Πλήθος αγροτών δοκίμασαν την καλλιέργεια ρεβυθιού, αφού είναι μια πρώτης τάξεως αμειψισπορά, αλλά και η καλλιέργεια σιταριού έχει πλαφονάρει. Όταν με το καλό τα θέρισαν αρχές καλοκαιριού, τα πήγαν στους εμπόρους, οι οποίοι τους κοιτούσαν με μισό μάτι. «Άστα εκεί κι εάν πουληθούν θα σε πάρω τηλέφωνο να σου δώσω τα λεφτά». Μετά από 3 μήνες τους τηλεφώνησαν αλλά να τα πάρουν πίσω αφού δεν πουλιόντουσαν! Δυστυχώς η αγορά, έχει δομηθεί γύρω από τα εισαγόμενα, αλλά και τις ελληνοποιήσεις και απαιτείται χρόνος, χρήμα, συνέπεια και προσπάθεια για να βρουν τα εγχώρια όσπρια την θέση τους.
Κάτι αντίστοιχο, είχε συμβεί και πριν 3 ή 4 χρόνια με τις φακές. Τελικά, είτε λόγω αγοράς, είτε λόγω παραγωγή, σε μια δύσκολη στιγμή ούτε με τα όσπρια θα μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας!
Με όλα τα παραπάνω, ακουμπάμε τα βασικά θέματα της σύγχρονης διατροφικής πραγματικότητας: λίγες πρώτες ύλες, φθηνά κοστολόγια, βολικά προϊόντα, συγκεντροποίηση της παραγωγής σε λίγες χώρες και μεγάλες εταιρείες, χωρίς εκπλήξεις. Ο Καναδάς και οι μακρινές Ινδίες όμως, πόσα όσπρια μπορούν να στείλουν να χορτάσουν στόματα που είναι σε κρίσιμη κατάσταση; Η απάντηση θα είναι και πάλι, ας είναι καλά η διεθνής κερδοσκοπία, θα πληρώσουμε κάτι παραπάνω και θα τα έχουμε στην πόρτα μας.
Εμείς όμως καυχόμαστε ότι είμαστε μέλη της πλέον προοδευτικής ένωσης κρατών που διαθέτει και την πλέον μοντέρνα αγροτική πολιτική (ξεχάστε προσωρινά τον ΟΠΕΚΕΠΕ). Και δεν μπορούμε να έχουμε δικά μας όσπρια και ξηρούς καρπούς όταν τους χρειαζόμαστε;
Κάτι δεν πάει καλά τελικά από την βάση του.
Η ΚΑΠ δεν είναι φτιαγμένη για δύσκολες φάσεις, τι πρέπει να απαιτήσουν οι πολίτες
Οι πολίτες, αγρότες και καταναλωτές, θα πρέπει να διεκδικήσουν στην επόμενη αναθεώρηση της ΚΑΠ που δεν είναι και μακριά, να υπάρξουν κινήσεις επαναφοράς της καθημερινής λογικής στην πρωτογενή παραγωγή, διότι το όλο σύστημα είναι απολύτως παράλογο. Για πολλούς και διαφόρους λόγους η Κομισιόν βασίζεται για παράδειγμα στο Μαρόκο για την τροφοδοσία φρέσκων λαχανικών της Ευρωπαϊκής αγοράς.
Αυτό το κομμάτι όμως γης, είναι από τα πλέον αδικημένα στην ύπαρξη υδάτινων πόρων, τι θα συμβεί όταν δεν υπάρχει πια νερό για πότισμα. Οι θεωρίες περί υδροπονικών καλλιεργειών και ελέγχου του νερού, σκόνταψαν ήδη στην επάρκεια εργατικού δυναμικού, αφού δεν υπάρχουν πια κι εκεί φθηνοί εργάτες για τα θερμοκήπια.
- Διαβάστε ακόμα - Η Γαλλία απαγόρευσε εξαγωγή μοσχαριών, ενώ στην Ελλάδα η ζήτηση για εκτροφή αναθερμαίνεται!
Μετά από 20 χρόνια συζητήσεων, καταλήξαμε στη συμφωνία Mercosur, η οποία σαν Ελλάδα μάλλον μας συμφέρει, αλλά πιθανόν να αποτελέσει την ταφόπλακα της Γαλλικής και Ιταλικής εκτροφής μοσχαριών, της πλέον τεχνικής δραστηριότητας στην πρωτογενή παραγωγή. Και μετά θα λέμε πάει χάθηκε η τεχνογνωσία στο μοσχάρι, όπως λέμε τώρα εμείς για τα όσπρια.
Η οικογενειακή γεωργία, η προάσπιση της βιοποικιλότητας, η προστασία της τοπικής παραγωγής, η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες, είναι οι καλύτερες ασπίδες προστασίας ενάντια σε κάθε αναποδιά που συμβαίνει στις διατροφικές αγορές. όταν τα αυγά παράγονται εκεί γύρω από τον τόπο διαμονής σου, ότι και να συμβεί θα βρεις να αγοράσεις. Εάν όμως τα περιμένεις από την άλλη άκρη της Ευρώπης, στις δύσκολες στιγμές θα γίνουν δυσεύρετα και πανάκριβα.
Σκοπός μας σήμερα, δεν ήταν να σας δώσουμε οδηγίες τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση ανωμαλίας, αλλά να σας εισαγάγουμε στα άδυτα της αγροτικής πολιτικής και τα αδιέξοδα που έχει προκαλέσει ειδικά σε περιόδους κρίσης. Όλο το σύστημα παραγωγής τροφής, είναι φτιαγμένο να δουλεύει αποτελεσματικά γύρω από δύο άξονες: ομαλός εφοδιασμός της αγοράς και χαμηλές τιμές. Και όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι ο «καιρός» είναι αίθριος. Όταν όμως μαζευτούν σύννεφα στον ορίζοντα όπως τώρα, το σύστημα αρχίζει να έχει δυσκολίες.
Με μια δόση κυνικότητας, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι με τις σύγχρονες ΚΑΠ, μοιράζουμε λεφτά για να κλείσουμε στόματα. Τώρα όμως που χρειάζεται τα στόματα να γεμίσουν με φαγητό, τι θα τους δώσουμε;
