Διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου: Δύο λόγοι για το «φρένο» της Λευκωσίας – 13 χρόνια σε αχαρτογράφητα ύδατα

Κώστας Δεληγιάννης
Viber Whatsapp
Μοιράσου το
Διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου: Δύο λόγοι για το «φρένο» της Λευκωσίας – 13 χρόνια σε αχαρτογράφητα ύδατα
Συμφέροντα στην αγορά ηλεκτρισμού ΑΠΕ του νησιού, αλλά και η μεγάλη επιβάρυνση στην περίπτωση που το καλώδιο συνεχίσει να κατασκευάζεται χωρίς να ολοκληρωθεί ποτέ, βλέπουν παράγοντες της αγοράς ότι κάνουν τη Λευκωσία να μην δεσμεύεται οικονομικά στην υλοποίησή του. Οι παράνομες αξιώσεις της Τουρκίας και η αρνητική στάση της Κύπρου για διευθέτηση των εκκρεμοτήτων τα δύο εμπόδια που εμποδίζουν την υλοποίησή του πρότζεκτ στη δεύτερη φάση.

Τα συμφέροντα στην αγορά ηλεκτρισμού του νησιού, όπως και η ανησυχία για το αυξανόμενο κόστος του καλωδίου (όσο αυτό συνεχίζει να κατασκευάζεται), είναι οι δύο βασικοί λόγοι που η κυπριακή κυβέρνηση έχει επί της ουσίας οδηγήσει σε αδιέξοδο τη διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου, με το πάγωμα των πληρωμών από τον ΑΔΜΗΕ στη γαλλική Nexans.

Όπως σημειώνουν πηγές με εκ του σύνεγγυς γνώση των δεδομένων στην Κύπρο, οι περισσότερες αντιδράσεις για το Great Sea Interconnector προέρχονται από παραγωγούς ΑΠΕ, οι οποίοι θα δουν τα έσοδα των έργων τους να μειώνονται σημαντικά. Πρόκειται για επενδυτές που η ενασχόληση με τις ΑΠΕ αποτελεί παράλληλη δραστηριότητα, η οποία ωστόσο έχει αποδειχθεί αρκετά επικερδής για να αποδεχθούν τον παραγκωνισμό τους.

Ο λόγος είναι πως, αν υλοποιηθεί το καλώδιο, οι χονδρεμπορικές τιμές θα μειωθούν δραστικά. Επομένως, θα ακολουθήσουν ανάλογη καθοδική πορεία και τα κέρδη των σταθμών ανανεώσιμων πηγών, οι οποίοι αμείβονται αυτή τη στιγμή με τιμές στα επίπεδα των μονάδων ορυκτών καυσίμων.

Οι πετρελαϊκές εταιρείες

Από την άλλη πλευρά, μικρότερες φαίνεται να είναι οι αντιδράσεις των πετρελαϊκών εταιρειών, οι οποίες φαίνεται πως έχουν αποδειχθεί ότι ο κύκλος εργασιών τους είναι έτσι κι αλλιώς προεξοφλημένο πως θα περιοριστεί, με τον σταδιακό περιορισμό χρήσης των μονάδων ντίζελ για παραγωγή ηλεκτρισμού, μετά την έλευση του φυσικού αερίου. Όπως είναι γνωστό, αυτό θα γινόταν με το FSRU στο Βασιλικό, το οποίο κανονικά θα ολοκληρωνόταν εντός του 2026, με το πρότζεκτ ωστόσο να οδηγείται σε ναυάγιο.

Αυτό έχει ως συνέπεια να υπάρχουν δρομολογημένες μονάδες αερίου, για τις οποίες σε πρώτη φάση δεν θα υπάρχει η δυνατότητα ανεφοδιασμού. Πρόκειται για τη μονάδα κλειστού κύκλου 160 MW της ΑΗΚ, καθώς και για το έργο 260 MW της Power Energy Cyprus (PEC), με την ίδια τεχνολογία. Η εναλλακτική που εξετάζεται είναι μεταβατικά τα έργα να λειτουργήσουν με ντίζελ.

Η καθυστέρηση όμως στην ενίσχυση του θερμοηλεκτρικού δυναμικού έχει συνέπειες στην ενεργειακή επάρκεια του νησιού, με δεδομένο ότι σε συνθήκες πολύ υψηλής ζήτησης το υπάρχον χαρτοφυλάκιο δεν μπορεί να καλύψει την κατανάλωση. Αυτό συνέβη δύο 24ωρα μέσα στο καλοκαίρι, όπου η ΑΗΚ προχώρησε σε εκ περιτροπής διακοπές ρεύματος. Με την έλλειψη επάρκειας φλερτάρει το σύστημα και το χειμώνα (καθώς πλέον οι ανάγκες για θέρμανση καλύπτονται σε σημαντικό βαθμό από κλιματιστικά), χωρίς ωστόσο να υπάρξει ανάγκη για εκ περιτροπής άνοιγμα των διακοπτών.

Δύο «γραμμές» στην Κύπρο

Η εξάρτηση της Κύπρου από τα ορυκτά καύσιμα (και κυρίως από το ντίζελ) έχει ως συνέπεια η μέση λιανική τιμή ρεύματος να είναι στα 35 λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα. Η τιμή αυτή αναμένεται να μειωθεί κατά 30% μέσω του καλωδίου, σύμφωνα με τη μελέτη κόστους – οφέλους που έχει διενεργηθεί για λογαριασμό του ΑΔΜΗΕ. Πάντως, ο Κύπριος Υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, επικαλείται δύο άλλες μελέτες (πιθανότατα της ΕΤΕπ και του αξιολογητή του CBA του ΑΔΜΗΕ, τις οποίες ωστόσο δεν έχει δει κανείς) που σύμφωνα με τον ίδιο δείχνουν πως το έργο δεν είναι βιώσιμο.

Η άποψη αυτή αποτελεί τη «σκληρή γραμμή» εντός των κυβερνητικών κόλπων στην Κύπρο για το καλώδιο, η οποία παράγει αρνητικά αποτελέσματα: όσο το Υπουργείο Οικονομικών δεν αποδεσμεύει το κονδύλι των 25 εκατ. ευρώ, τόσο δεν ενεργοποιείται η καταβολή από την Κύπρο της πρώτης δόσης για το πρότζεκτ.

Η ήπια κυβερνητική προσέγγιση δεν αμφισβητεί μεν τη βιωσιμότητα της διασύνδεσης, ωστόσο και πάλι δεν συνηγορεί υπέρ της καταβολής. Κι αυτό γιατί θεωρεί πως παρά το ότι συνεχίζεται η κατασκευή του καλωδίου, το έργο παραμένει παγωμένο, όσο είναι παγωμένες οι έρευνες βυθού για την υπόλοιπη χάραξη του καλωδίου.

Παραμένουν οι βασικές διαφωνίες

Από την άλλη πλευρά, η Αθήνα διαμηνύει πως μόνο με την οικονομική δέσμευση της Κύπρου μπορούν να δρομολογηθούν εκ νέου οι έρευνες βυθού. Ακόμη σημαντικότερο είναι πως, όσο δεν δρομολογείται η καταβολή των 25 εκατ. το καλώδιο, παραμένουν παγωμένες οι μηνιαίες πληρωμές προς τη Nexans.

Επομένως, με τη γαλλική εταιρεία να παραμένει ακάλυπτη οικονομικά από τις αρχές Σεπτεμβρίου, μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγήσει το έργο σε suspension. Μάλιστα, έχει ήδη δηλώσει πως σε μία τέτοια περίπτωση, πολύ εύκολα το slot θα παραχωρηθεί σε άλλη παραγγελία, με δεδομένη την παγκόσμια ζήτηση για ηλεκτρικές διασυνδέσεις.

Η βασική αυτή διαφωνία των δύο πλευρών, που είναι θέμα «ζωής και θανάτου» για το πρότζεκτ, παραμένει αγεφύρωτη. Επομένως, παρά την πρόοδο που σημειώθηκε τα τελευταία 24ωρα, με τη μεταβίβαση των αδειών ιδιοκτήτη και διαχειριστή της ηλεκτρικής διασύνδεσης στον ΑΔΜΗΕ, δεν φαίνεται να έχει επιτευχθεί χρυσή τομή που όντως να απομακρύνει το ενδεχόμενο το έργο να βγει από την πρίζα άμεσα. Επίσης, η απροθυμία της Κύπρου για οικονομική δέσμευση εκτιμάται πως δίνει τη δυνατότητα στην Κομισιόν να υπεκφεύγει στο αίτημα των δύο χωρών για «ασπίδα» στον παράγοντα Τουρκία.

Η πρώτη φάση του έργου

Η ιστορία της διασύνδεσης, με το όνομα σε πρώτη φάση EuroAsia Interconnector, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2012 με την ίδρυση της εταιρείας με την ίδια επωνυμία, ως ιδιωτικής πρωτοβουλίας με στόχο τη δημιουργία ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας μέσω Κρήτης. Τον Μάιο του ίδιου έτους το έργο παρουσιάστηκε δημόσια για πρώτη φορά στη Λευκωσία, παρουσία εκπροσώπων των κυβερνήσεων Κύπρου και Ισραήλ καθώς και ευρωπαϊκών θεσμών, ενώ ανακοινώθηκαν οι τεχνικές προδιαγραφές του.

Ορόσημο για το πρότζεκτ αποτελεί ο Οκτώβριος του 2013, όταν εντάχθηκε για πρώτη φορά στη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εξέλιξη αυτή επιβεβαίωσε την ιδιαίτερη ευρωπαϊκή σημασία της διασύνδεσης, ενώ άνοιξε τον δρόμο για την υλοποίηση των μελετών ωρίμανσης με πόρους της ΕΕ του πρώτου σκέλους του έργου Ελλάδα – Κύπρος.

Αυτές οι μελέτες ωρίμανσης πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2017–2021, ενώ τον Μάρτιο του 2021 υπογράφηκε Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών για την ενίσχυση της πολιτικής συνεργασίας και την προώθηση της διασύνδεσης. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός τοποθετείται στις αρχές του 2021, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε χρηματοδότηση ύψους περίπου 657 εκατομμυρίων ευρώ μέσω του Connecting Europe Facility για το έργο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση που έχει εξασφαλίσει ευρωπαϊκή διασύνδεση.

Η επίσημη έναρξη κατασκευής

Τον Ιούλιο του 2022, η εταιρεία Nexans επιλέχθηκε ως προτιμητέος ανάδοχος για την κατασκευή των υποβρύχιων καλωδίων. Στις 14 Οκτωβρίου 2022, πραγματοποιήθηκε η επίσημη εκδήλωση για την έναρξη κατασκευής του έργου στην Κύπρο, με την παρουσία του τότε προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, της Ευρωπαίας Επιτρόπου για θέματα Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον, και του τότε Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα.

Τη σκυτάλη πήρε η υπογραφή της σύμβασης με τη Nexans, η οποία σηματοδότησε την έναρξη της κατασκευής των υποβρύχιων καλωδίων. Ωστόσο, στην πορεία ωστόσο ανέκυψαν προβλήματα ανεύρεσης επενδυτών από τον τότε φορέα υλοποίησης, όπως και πηγών για τη χρηματοδότηση του έργου. Κομβικό εμπόδιο αποδείχθηκε η άρνηση τότε της ΕΤΕπ να στηρίξει οικονομικά το έργο.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων επικαλέστηκε μελέτη της, σύμφωνα με την οποία προτιμητέα λύση για την Κύπρο ήταν η διατήρηση του αυτόνομου ηλεκτρικού συστήματος, με την απανθρακοποίησή του να επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση μπαταριών. Πλέον, ωστόσο, η Τράπεζα έχει αλλάξει στάση. Με δηλώσεις της στα τέλη Σεπτεμβρίου 2025, η πρόεδρος Νάντια Καλβίνιο άφησε να εννοηθεί η στήριξη στο πρότζεκτ, υπό την προϋπόθεση ότι οι δύο κυβερνήσεις είναι δεσμευμένες στην υλοποίησή του.

Η εποχή ΑΔΜΗΕ

Το επενδυτικό και χρηματοδοτικό αδιέξοδο είχε ως συνέπεια να αναζητηθεί άλλος φορέας υλοποίησης του έργου. Μάλιστα, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, η Κομισιόν είχε εκπέμψει τελεσίγραφο στην τότε κυπριακή κυβέρνηση, απειλώντας με απόσυρση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Η λύση που επελέγη ήταν «να αναλάβει το τιμόνι» ο ΑΔΜΗΕ, ο οποίος στις 6 Οκτωβρίου 2023 έγινε και επίσημα ο νέος project promoter του έργου, που μετονομάστηκε σε Great Sea Interconnector. Στους μήνες που ακολούθησαν, ο Διαχειριστής προχώρησε στη περαιτέρω χρηματοδοτική ωρίμανση του έργου, με τουλάχιστον τέσσερις εταιρείες και fund να δείχνουν ζωηρό ενδιαφέρον για συμμετοχή σε αυτό: τη γαλλική Meridiam, το fund TAQA από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το αμερικανικό κρατικό αναπτυξιακό fund DFC.

Πέρα από τον ΑΔΜΗΕ, οι επενδυτές αυτοί κανονικά θα πλαισίωναν και την Κυπριακή Δημοκρατία, με δεδομένη την πολιτική δέσμευση της Λευκωσίας για είσοδο στο έργο με 100 εκατ. (τα οποία είχαν δεσμευθεί για αυτό τον σκοπό στο κυπριακό Ταμείο Ανάκαμψης).

Η διακρατική συμφωνία

Η είσοδος όμως της κυπριακής δημοκρατίας στο μετοχικό κεφάλαιο εξελίχθηκε σε διελκυστίνδα στην πορεία, όπως και και παραμένει. Το ίδιο ισχύει και για μία σειρά από ρυθμιστικές αποφάσεις στην Κύπρο, που επίσης ήδη από τις αρχές του 2024 άρχισαν να εξελίσσονται σε σημείο τριβής ανάμεσα στον Διαχειριστή και την κυπριακή Ρυθμιστική Αρχή (πρόκειται για αποφάσεις που έχει λάβει από την πλευρά της η ελληνική Ρυθμιστική Αρχή).

Σύμφωνα με τον Διαχειριστή, οι αποφάσεις αυτές θα εξασφάλιζαν έσοδο στο έργο, χωρίς το οποίο θα ήταν αδύνατο να μετουσιωθεί σε συμφωνία το ενδιαφέρον υποψήφιων επενδυτών. Η κωλυσιεργία της Κύπρου είχε ως συνέπεια να ξεσπάσει κρίση στις σχέσεις των δύο πλευρών το καλοκαίρι του 2024. Το αδιέξοδο ξεπεράστηκε με την υπογραφή της Συμφωνίας Πλαίσιο ανάμεσα στις δύο χώρες, τον Σεπτέμβριο, το οποίο καθόριζε τις δεσμεύσεις που αναλάμβαναν για την περαιτέρω ωρίμανσή του.

Μεταξύ των δεσμεύσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν η καταβολή 125 εκατ. ευρώ εντός 5ετίας, σε ισόποσες ετήσιες δόσεις, χωρίς ωστόσο να μέχρι σήμερα να έχουν δρομολογηθεί τα πρώτα 25 εκατ. για το 2025. Επίσης, ενίσχυσε στο 50%, από 37% που ήταν προηγουμένως, το ποσό που θα ανακτάτο από την Ελληνική Δημοκρατία, στην περίπτωση που το πρότζεκτ ναυαγούσε λόγω γεωπολιτικής εμπλοκής.

Η τουρκική προκλητικότητα

Ο κίνδυνος εμπλοκής για γεωπολιτικούς λόγους έγινε έκδηλος το ίδιο καλοκαίρι, με την Τουρκία ανοικτά της Κάσου να παρενοχλεί τα ιταλικά σκάφη που εκτελούσαν τις έρευνες βυθού και επί της ουσίας να μπλοκάρει την ολοκλήρωση των ερευνών. Μάλιστα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει φροντίσει να καταστήσει σαφές πως ανάλογη θα είναι η αντίδραση της Τουρκίας σε ενδεχόμενη επανεκκίνηση για το υπόλοιπο 40% των μελετών που απομένουν, δηλώνοντας ότι «χωρίς τη Τουρκία, κανένα έργο δεν μπορεί να γίνει στην Αν.Μεσόγειο».

Το θέμα της τουρκικής προκλητικότητας πρόκειται να θέσουν στον Ευρωπαίο Επίτροπο Ενέργειας, Νταν Γιόρκενσεν, οι δύο Υπουργοί Ενέργειας στην τηλεδιάσκεψη που θα έχουν μαζί του την επόμενη Τρίτη. Αν και από διαφορετικές αφετηρίες -και με διαφορετικές εκτιμήσεις για την τύχη που μπορεί να έχει ένα τέτοιο αίτημα- οι δύο πλευρές φαίνεται να συμφωνούν ότι θα πρέπει πλέον οι Βρυξέλλες να δείξουν εμπράκτως τη στήριξή τους στο πρότζεκτ.

Σε μία παράλληλη εξέλιξη, τον προηγούμενο μήνα έγινε γνωστή η έναρξη έρευνας από την Ευρωπαϊκή Δημόσια Εισαγγελία (EPPO) σχετικά με ισχυρισμούς για πιθανές παράνομες πρακτικές ή ελλείψεις σε δημόσια κονδύλια που αφορούν το έργο. Η έρευνα αφορά τη φάση του έργου υπό τον πρώτο φορέα διαχείρισης.

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

Διαβάζονται αυτή τη στιγμή

Κληρονομιές: Τι αλλάζει για δηλώσεις ακινήτων και φορολογικές υποχρεώσεις

Ευέλικτο ωράριο: Ποιο θα είναι το νέο πλαίσιο διευθέτησης του χρόνου εργασίας - Παραδείγματα

Οι νέοι δασμοί Τραμπ προς την Κίνα «τσάκισαν» τα crypto - Ρευστοποιήσεις ρεκόρ

Φόρτωση BOLM...
gazzetta
gazzetta reader insider insider