Η ευλογιά των αιγοπροβάτων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και ήδη επιβαρύνει την αλυσίδα αξίας του αιγοπρόβειου γάλακτος. Μέχρι τις αρχές Αυγούστου αναφέρονταν πάνω από 600 εστίες και >140.000 θανατώσεις ζώων σε όλη τη χώρα, σύμφωνα με επίσημες ενημερώσεις και δημοσιεύματα που επικαλούνται το ΥπΑΑΤ.
Την ίδια εικόνα ενισχύουν νεότερες αναφορές για νέα κρούσματα τον Ιούλιο, με χιλιάδες ζώα να θανατώνονται, ενώ σημαντικό ποσοστό των περιστατικών καταγράφεται στη Θεσσαλία και φαίνεται πως πλέον οι θανατώσεις έχουν ξεπεράσει τα 180.000 αιγοπρόβατα ενώ υπάρχουν πολλά ρεπορτάζ που αναφέρουν πως αυτές υπερβαίνουν τις 200.000.
Παράλληλα, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει ενεργοποιήσει ζώνες προστασίας/επιτήρησης και περιορισμούς στις μετακινήσεις ζώων και νωπού γάλακτος γύρω από τις εστίες, ώστε να ανακοπεί η διασπορά κατά το μέγιστο δυνατό.
Γιατί μας ενδιαφέρει ειδικά η φέτα
Η φέτα (ΠΟΠ) παράγεται αποκλειστικά από πρόβειο ή μίγμα πρόβειου - γίδινου γάλακτος και δεν μπορεί να υποκατασταθεί με αγελαδινό. Αυτό ορίζεται ρητά στο πλαίσιο της ΠΟΠ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα τελευταία χρόνια, η φέτα αποτελεί και ισχυρό εξαγωγικό προϊόν: οι εξαγωγές αποτιμήθηκαν κοντά στο 1 δισ. ευρώ το 2023, με σημαντικό ποσοστό της παραγωγής να κατευθύνεται στο εξωτερικό.
Με απλά λόγια: όταν περιορίζεται η πρώτη ύλη (πρόβειο/γίδινο γάλα) λόγω θανατώσεων και καραντινών, η αγορά δεν έχει εύκολη «λύση» ώστε να συμπληρώσει τα κενά χωρίς να επηρεαστούν ποσότητες και τιμές.
Τι αλλάζει στην προσφορά
1. Μικρότερη διαθέσιμη ποσότητα γάλακτος σε πληγείσες Περιφέρειες: οι θανατώσεις μειώνουν το ζωικό κεφάλαιο, ενώ οι ζώνες καθυστερούν ή εκτρέπουν τις ροές συλλογής.
2. Λειτουργικό κόστος: παρακάμψεις, έλεγχοι και γραφειοκρατία αυξάνουν το κόστος συλλογής/logistics ανά λίτρο.
3. Πιθανή μείωση συνολικής παραγωγής γάλακτος μέσα στο 2025: φορείς του κλάδου ήδη προειδοποιούν για κάμψη της παραγωγής, κάτι που εντείνει τις πιέσεις στα τυροκομεία.
Και η ζήτηση;
Η φέτα έχει ανθεκτική ζήτηση στην εγχώρια αγορά και σταθερά υψηλή ζήτηση στο εξωτερικό.
Με δεδομένο το εξαγωγικό βάρος του προϊόντος, οι βιομηχανίες τείνουν να προστατεύουν τα συμβόλαια εκτός Ελλάδας, συνεπώς, σε περιόδους στενότητας πρώτης ύλης, ένα μέρος της προσαρμογής «περνά» στην εγχώρια λιανική και όπως καταλαβαίνει κανείς από αυτό, οι πρώτοι που θα δουν αυξήσεις στα γαλακτοκομικά είναι οι Έλληνες καταναλωτές.
Τι να περιμένουμε στις τιμές (ουδέτερη εκτίμηση)
- Φέτα ΠΟΠ & «λευκά τυριά» αιγοπρόβειου: οι ανοδικές πιέσεις είναι έντονες εδώ, καθώς η πρώτη ύλη δεν υποκαθίσταται εύκολα όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Οι επιπτώσεις στο ράφι αναμένεται να φανούν πιο καθαρά από το φθινόπωρο προς το πρώτο τρίμηνο του 2026, καθώς τα αποθέματα και οι χρόνοι ωρίμανσης «αργούν» τη μετάδοση κόστους, εκτός και αν η «ασθένεια» περιοριστεί σύντομα και τα δυσμενή αποτελέσματα περιοριστούν κατά το μέγιστο δυνατό.
- Γιαούρτια πρόβεια/κατσικίσια: πιθανή μέτρια άνοδος, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα γάλακτος.
- Αγελαδινά (γάλα/γιαούρτι/κίτρινα τυριά από αγελαδινό): έμμεση επίδραση, κυρίως μέσω υποκατάστασης ζήτησης.
Τι θα καθορίσει τις τιμές;
Ο ρυθμός νέων εστιών και θανατώσεων το φθινόπωρο. Κάθε επιβράδυνση ρίχνει την πίεση στις τιμές.
Επίσης η διάρκεια και το εύρος των ζωνών θα επηρεάσει τις τιμές αφού όσο λιγότερα εμπόδια μπαίνουν στις μετακινήσεις, τόσο μικρότερες στρεβλώσεις έχουμε στην τροφοδοσία. Δε θα πρέπει να παραβλέπουμε πως οι ζώνες αυτές προκαλούν και προβλήματα στην τροφοδοσία των κτηνοτροφικών μονάδων με ζωοτροφές.
Τέλος, οι εξαγωγικές ανάγκες του κλάδου (συμβόλαια, τιμές εξωτερικού). Η ισχυρή διεθνής ζήτηση για φέτα κρατά την αγορά «σφιχτή».
Η ευλογιά δημιουργεί σταδιακά ένα «σοκ προσφοράς» στο αιγοπρόβειο γάλα. Με δεδομένη τη μοναδικότητα της πρώτης ύλης για τη φέτα και το υψηλό εξαγωγικό της αποτύπωμα, η πιο ορατή επίδραση στις τιμές αναμένεται στα αιγοπρόβεια τυριά (και δευτερευόντως στα πρόβεια/γίδινα γιαούρτια), με χρονοκαθυστέρηση λόγω ωρίμανσης και αποθεμάτων. Το πόσο θα ανέβουν οι τιμές θα κριθεί από την εξέλιξη των εστιών το φθινόπωρο και από το πόσο γρήγορα θα χαλαρώσουν οι ζώνες περιορισμού. Μέχρι τότε, χρειάζεται σίγουρα προσεκτική διαχείριση εφοδιασμού και η προστασία της ΠΟΠ ταυτότητας είναι το κλειδί.
Πάντως, καθώς περνά ο καιρός και η ασθένεια δεν ανακόπτεται, τόσο περισσότεροι κτηνοτρόφοι καταστρέφονται κυριολεκτικά, περιμένοντας τις αποζημιώσεις που ανακοινώνονται από το κράτος, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι, δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να καλύψουν τη ζημιά που έχουν υποστεί και δηλώνουν πως δύσκολα θα επιστρέψουν στο επάγγελμα.
