Ο ιός HIV και το AIDS παραμένουν σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, έχοντας στοιχίσει τη ζωή σε περίπου 44,1 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι σήμερα. Η μετάδοση του ιού συνεχίζεται σε όλες τις χώρες παγκοσμίως και η επιδημία του AIDS δεν μάς ξέχασε.
Υπολογίζεται ότι 40,8 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με τον ιό HIV στο τέλος του 2024, εκ των οποίων το 65% κατοικεί στην Αφρικανική Περιφέρεια του ΠΟΥ. Το 2024, εκτιμάται ότι 630.000 άνθρωποι πέθαναν από αιτίες που σχετίζονται με τον ιό HIV και περίπου 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι κόλλησαν τον ιό HIV, για τον οποίο ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία που να τον εκριζώνει.
Ωστόσο, με την πρόσβαση σε αποτελεσματική πρόληψη, την χορήγηση της PrEP θεραπείας στα άτομα υψηλού κινδύνου για μόλυνση, την έγκαιρη διάγνωση και την αντιρετροϊκή θεραπεία, που κρατά τον ιό σε βαθιά μοριακή ύφεση, ώστε το ιικό φορτίο να παραμένει μη ανιχνεύσιμο η λοίμωξη από τον ιό HIV έχει γίνει μια διαχειρίσιμη χρόνια πάθηση, επιτρέποντας στα άτομα που ζουν με τον ιό HIV να ζήσουν μια μακρά φυσιολογική ζωή.
Ο ΠΟΥ, το Παγκόσμιο Ταμείο και το UNAIDS διαθέτουν παγκόσμιες στρατηγικές για τον ιό HIV που ευθυγραμμίζονται με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για τον τερματισμό της επιδημίας του HIV/AIDS έως το 2030.
Σύμφωνα με αυτούς, έως το τέλος του 2025, το 95% όλων των ανθρώπων που ζουν με HIV θα πρέπει να έχουν διαγνωστεί, το 95% εκ των οποίων θα πρέπει να λαμβάνει σωτήρια αντιρετροϊκή αγωγή και το 95% των ανθρώπων που ζουν με HIV και λαμβάνουν θεραπεία θα πρέπει να επιτύχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο προς όφελος της υγείας τους και για τη μείωση της περαιτέρω μετάδοσης του HIV.
Το 2024, οι στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης διαμορφώθηκαν σε 87%, 89% και 94% αντίστοιχα παρουσιάζοντας υστέρηση στη διάγνωση και την λήψη αντιρετροϊκής θεραπείας. Πιο αναλυτικά το 2024, από όλα τα άτομα που ζούσαν με HIV, το 87% γνώριζε την κατάστασή του, το 77% λάμβανε αντιρετροϊκή θεραπεία και το 73% είχε κατασταλμένο (μη ανιχνεύσιμο) ιικό φορτίο.
Πώς δρα ο ιός HIV
Ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) είναι ένας ιός που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS) εμφανίζεται στο πιο προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης.
Ο HIV στοχεύει τα λευκά αιμοσφαίρια του σώματος, αποδυναμώνοντας το ανοσοποιητικό σύστημα, με συνέπεια ο οργανισμός να μένει εκτεθειμένος σε ασθένειες όπως η φυματίωση, οι κοινές λοιμώξεις η ηπατίτιδα CC και ορισμένοι καρκίνοι.
Ο ιός HIV μεταδίδεται από τα σωματικά υγρά ενός μολυσμένου ατόμου, συμπεριλαμβανομένου του αίματος, του μητρικού γάλακτος, του σπέρματος και των κολπικών υγρών, γι αυτό και το AIDS περιλαμβάνεται στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Δεν μεταδίδεται με φιλιά, αγκαλιές ή κοινή χρήση φαγητού.
Μπορεί επίσης να μεταδοθεί κάθετα από τη μητέρα στο έμβρυο κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Ο HIV μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί με αντιρετροϊκή θεραπεία. Χωρίς θεραπεία μπορεί να εξελιχθεί σε AIDS μετά από χρόνια.
Ο ΠΟΥ ορίζει πλέον την προχωρημένη νόσο HIV ως εκείνη την κατάσταση που ο οργανισμός διαθέτει αριθμό κυττάρων CD4 μικρότερο από 200 κύτταρα/ανά ml αίματος σε ενήλικες και εφήβους. Όλα τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών που ζουν με HIV θεωρούνται ότι έχουν προχωρημένη νόσο HIV, ανεξάρτητα από την κλινική ή ανοσολογική τους κατάσταση.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του HIV ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο της μόλυνσης. Ο HIV μεταδίδεται πιο εύκολα τους πρώτους μήνες μετά τη μόλυνση ενός ατόμου, αλλά πολλοί δεν γνωρίζουν την κατάστασή τους μέχρι η νόσος τους να εξελιχθεί στα μεταγενέστερα στάδια.
Τις πρώτες εβδομάδες μετά τη μόλυνση, οι άνθρωποι μπορεί να μην εμφανίσουν καθόλου συμπτώματα. Άλλοι μπορεί να έχουν κλινική εικόνα γριπώδους συνδρομής, με πυρετό, πονοκέφαλο, εξάνθημα και πονόλαιμος.
Η λοίμωξη αποδυναμώνει προοδευτικά το ανοσοποιητικό σύστημα οπότε μπορεί να εμφανιστούν πρόσθετα
συμπτώματα, όπως πρησμένοι λεμφαδένες, απώλεια βάρους, πυρετός, διάρροια και βήχας. Χωρίς θεραπεία, τα άτομα που ζουν με HIV λοίμωξη μπορούν να προσβληθούν από άλλες λοιμώξεις και να αναπτύξουν εκφυλιστικούς καρκίνους.
Αναλυτικά, οι ασθενείς είναι επιρρεπείς στη φυματίωση, την κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, σε σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις και σε καρκίνους όπως λεμφώματα και το σάρκωμα Kaposi.Ο HIV μπορεί επίσης να επιδεινώσει άλλες λοιμώξεις, όπως η ηπατίτιδα C, η ηπατίτιδα Β και η ηπατίτιδα Β.
Τα άτομα που ζουν με HIV, λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο δεν μπορούν να μεταδώσουν τον ιό HIV στους σεξουαλικούς τους συντρόφους. Η έγκαιρη πρόσβαση στην αντιρετροϊκή αγωγή και η υποστήριξη για τη συνέχιση της θεραπείας είναι επομένως κρίσιμη όχι μόνο για τη βελτίωση της υγείας των ατόμων που ζουν με HIV, αλλά και για την πρόληψη της μετάδοσης του HIV.
Παράγοντες κινδύνου
Οι συμπεριφορές και οι παράγοντες που καθιστούν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην προσβολή από τον ιό HIV περιλαμβάνουν το σεξ χωρίς προφυλακτικό, τις υποκείμενες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις όπως σύφιλη, έρπητα, χλαμύδια, γονόρροια και βακτηριακή κολπίτιδα, την κατάχρηση αλκοόλ και την χρήση των ενδοφλέβιων ναρκωτικών.
Πολύ επικίνδυνη είναι η κοινή χρήση μολυσμένων βελόνων, συριγγών και άλλου εξοπλισμού κατά την χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Επίσης κίνδυνος υπάρχει κατά τις μεταγγίσεις αίματος αν δεν γίνονται οι σωστοί έλεγχοι.
Διάγνωση
Ο ιός HIV μπορεί να διαγνωστεί μέσω ταχέων διαγνωστικών τεστ που παρέχουν αποτελέσματα την ίδια ημέρα. Αυτό διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την έγκαιρη διάγνωση Η λοίμωξη από HIV μπορεί να ανιχνευθεί με μεγάλη ακρίβεια χρησιμοποιώντας προεγκεκριμένες εξετάσεις του ΠΟΥ.
Τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα διαγνωστικά τεστ HIV ανιχνεύουν αντισώματα που παράγονται από ένα άτομο ως μέρος της ανοσολογικής του απόκρισης για την καταπολέμηση του HIV.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι άνθρωποι αναπτύσσουν αντισώματα κατά του HIV εντός 28 ημερών από τη μόλυνση. Μετά από μια θετική διάγνωση, τα άτομα θα πρέπει να υποβάλλονται εκ νέου σε εξετάσεις πριν εγγραφούν σε θεραπεία και φροντίδα, για να αποκλειστεί οποιοδήποτε πιθανό σφάλμα εξέτασης.
Ενώ οι εξετάσεις για εφήβους και ενήλικες έχουν γίνει απλές και αποτελεσματικές, αυτό δεν ισχύει για τα βρέφη που γεννιούνται από μητέρες θετικές στον ιό HIV. Για παιδιά ηλικίας κάτω των 18 μηνών, η ταχεία εξέταση αντισωμάτων δεν επαρκεί για την ανίχνευση της λοίμωξης από HIV - οι ιολογικές εξετάσεις πρέπει να παρέχονται ήδη από τη γέννηση ή στην ηλικία των 6 εβδομάδων του νεογνού.
Πρόληψη και η σημασία της PrEP θεραπείας
Ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό HIV μπορεί να μειωθεί με τη χρήση προφυλακτικού στη σεξουαλική επαφή, την αποφυγή χρήσης ναρκωτικών ουσιών και την χρήση υπηρεσιών μείωσης της βλάβης (για τους χρήστες ναρκωτικών).
Η προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον ιό (η λεγόμενη PrEP) είναι μια πρόσθετη επιλογή πρόληψης, με χημειοπροφύλαξη των ατόμων υψηλού κινδύνου. Ο ΠΟΥ συνιστά την χορήγηση από του στόματος PrEP με βάση την τενοφοβίρη, τον κολπικό δακτύλιο δαπιβιρίνης, τη μακράς δράσης ενέσιμη καβοτεγκραβίρη και την ενέσιμηλενακαπαβίρη μακράς δράσης, η οποία είναι διαθέσιμη και στην χώρα μας.
Η πρόσφατη άφιξη της στην εγχώρια φαρέτρα αναμένεται να συμβάλλει καθοριστικά στην μείωση των νέων μολύνσεων που σταθερά τα τελευταία χρόνια κυμαίνονται σε λίγο λιγότερες από 600 ετησίως.
Τα αντιρετροϊκά φάρμακα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη της μετάδοσης του HIV από τις μητέρες στα έμβρυα που κυοφορούν. Δεν υπάρχει θεραπεία εκρίζωσης για τον ιό HIV. Αντιμετωπίζεται με αντιρετροϊκά φάρμακα, τα οποία εμποδίζουν τον ιό να αναπαραχθεί στον οργανισμό.
Η τρέχουσα αντιρετροϊκή θεραπεία επιτρέπει στο ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου να ενδυναμωθεί. Προς το παρόν, η αντιρετροϊκή θεραπεία πρέπει να λαμβάνεται καθημερινά ισοβίως.
Η προχωρημένη νόσος HIV παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα στην αντιμετώπιση της επιδημίας του AIDS. Ωστόσο αναπτύσσονται νεότερα φάρμακα για τον HIV και βραχείας διάρκειας θεραπείες για τις «ευκαιριακές» λοιμώξεις όπως η κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, τα οποία μπορεί να αλλάξουν το τοπίο αναφορικά με την λήψη της αντιρετροϊκής αγωγής.
