Σημαντικές αντιδράσεις προκαλεί η νέα εμπορική συμφωνία που συνήφθη την Κυριακή μεταξύ του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στο ιδιωτικό γκολφ κλαμπ του Αμερικανού Προέδρου στη Σκωτία.
Η προκαταρκτική συμφωνία -η οποία δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί σε τελική γραπτή μορφή- θεωρείται ότι «γέρνει» σημαντικά υπέρ των ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με δασμούς 15% για μεγάλο μέρος των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ, ενώ παράλληλα έχει δεσμευτεί για τεράστιες οικονομικές επενδύσεις, τόσο στην εισαγωγή αμερικανικής ενέργειας όσο και για άμεσες επενδύσεις σε αμερικανικά έργα και επιχειρήσεις.
Παρά το ασύμφορο γενικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή πλευρά, υπάρχουν τομείς που ενδέχεται να ωφεληθούν από τη συμφωνία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η ισχυρή γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, καθώς και οι ευρωπαϊκοί κλάδοι αεροναυπηγικής και ημιαγωγών.
Η συμφωνία έχει ήδη προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις στους κόλπους της ΕΕ, με διπλωματικούς και οικονομικούς παρατηρητές να κάνουν λόγο για μια εμπορική παραχώρηση χωρίς επαρκή ανταλλάγματα από την Ουάσινγκτον.
Η ομάδα του Politico περιγράφει τι ισχύει μέχρι τώρα αλλά και τους κερδισμένους/χαμένους από τη συμφωνία:
Ενέργεια
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Ως μέρος της συμφωνίας, ο Τραμπ και η φον ντερ Λάιεν συμφώνησαν ότι η ΕΕ θα αγοράσει πετρέλαιο και υγροποιημένο φυσικό αέριο αξίας 750 δισ. δολαρίων από τις ΗΠΑ -ένα ποσό που θα περιλαμβάνει επίσης άλλα ενεργειακά προϊόντα όπως πυρηνικά καύσιμα. Αυτό σημαίνει 250 δισ. δολάρια σε νέες αγορές ενέργειας κάθε χρόνο, κάτι που η πρόεδρος της Επιτροπής είπε ότι θα βοηθήσει επίσης να τερματιστεί η εναπομείνασα εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές από τη Ρωσία.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Θεωρητικά, η συμφωνία είναι μια τεράστια νίκη για τις αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Στην πράξη, ειδικοί λένε ότι είναι ανεφάρμοστη. Για αρχή, η επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτούσε από την ΕΕ να τριπλασιάσει τις εισαγωγές ενέργειας από τις ΗΠΑ, βάσει των περσινών στοιχείων, ζητώντας παράλληλα από τις αμερικανικές εταιρείες να εκτρέψουν όλες τις ενεργειακές ροές τους παγκοσμίως προς την Ένωση — και ακόμα περισσότερες. Συγκριτικά, οι συνολικές ενεργειακές πωλήσεις της Ρωσίας προς την ΕΕ ανήλθαν μόλις σε 23 δισ. ευρώ πέρυσι. Επιπλέον, η Κομισιόν έχει περιορισμένα εργαλεία για να υλοποιήσει όλα αυτά: οι εισαγωγές βρίσκονται εξ ολοκλήρου στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών.
Αυτοκίνητα
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Οι δασμοί των ΗΠΑ σε αυτοκίνητα και ανταλλακτικά μειώνονται στο βασικό επίπεδο του 15% -επίπεδο που ταιριάζει με τη συμφωνία που πέτυχαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα οι Ιάπωνες κατασκευαστές αυτοκινήτων. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ συμφώνησε να μειώσει τους δικούς της δασμούς στα αυτοκίνητα από 10% σε μηδέν, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου για το εμπόριο, Olof Gill. Όμως ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, οι οποίες παραμένουν ασαφείς. Σύμφωνα με τη συμφωνία ΗΠΑ–Ιαπωνίας, η ασιατική χώρα θα δέχεται οχήματα που έχουν εγκριθεί βάσει των αμερικανικών προτύπων αυτοκινητοβιομηχανίας. Ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής είπε ότι η συμφωνία με την ΕΕ περιλαμβάνει «μια δέσμευση να συνεργαστούμε … για να δούμε πού τα πρότυπα είναι ήδη ευθυγραμμισμένα ή πού πρέπει να συνεργαστούμε πιο στενά ώστε να τα ευθυγραμμίσουμε στο μέλλον». Όπως αποκάλυψε το Politico, η Κομισιόν είχε προηγουμένως ρίξει στο τραπέζι την ιδέα της ευθυγράμμισης με τα πρότυπα αυτόνομης οδήγησης των ΗΠΑ, κάτι που αναφέρθηκε στην τεχνική ενημέρωση της Δευτέρας ως ενδεχόμενο.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Σύμφωνα με το γερμανικό λόμπι της αυτοκινητοβιομηχανίας, πρόκειται για μια κακή συμφωνία που θα συνεχίσει να επιβαρύνει τον κλάδο. Ενώθηκε με την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία στην καταγγελία των δασμών για αυτοκίνητα και ανταλλακτικά που παράγονται στο Μεξικό, οι οποίοι παραμένουν στο υψηλότερο 25%. Ο πραγματικός χαμένος, ωστόσο, δεν είναι οι κατασκευαστές, αλλά οι εργαζόμενοί τους, σύμφωνα με τον Ferdinand Dudenhöffer, διευθυντή του Κέντρου Έρευνας Αυτοκινήτου της Γερμανίας. Εκτιμά ότι θα μπορούσαν να χαθούν μέχρι και 70.000 θέσεις εργασίας σε ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες και στους προμηθευτές τους, καθώς οι κατασκευαστές μεταφέρουν την παραγωγή στις ΗΠΑ για να αποφύγουν τον δασμό του 15%.
Αεροπορικές
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Η συμφωνία μηδενικών δασμών ΕΕ–ΗΠΑ για «όλα τα αεροσκάφη και τα εξαρτήματά τους», που ανακοίνωσε η φον ντερ Λάιεν, επιτρέπει τόσο στους κατασκευαστές αεροσκαφών όσο και στις αεροπορικές εταιρείες να ανασάνουν με ανακούφιση. Η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα που βρίσκεται πίσω από κάθε αεροσκάφος καθιστά αυτόν τον τομέα πιο ευάλωτο σε εμπορικά εμπόδια από άλλους. Μετά τη 17ετή διαμάχη μεταξύ Airbus και Boeing, που ολοκληρώθηκε το 2021, ούτε η ευρωπαϊκή ούτε η αμερικανική βιομηχανία είχαν ενδιαφέρον να μπουν σε νέο εμπορικό πόλεμο στον τομέα της αεροπορίας.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Αν και η Boeing μπορεί να ωφελήθηκε βραχυπρόθεσμα από τους δασμούς κατά της ανταγωνίστριας Airbus, αναλυτές σημειώνουν ότι ο Αμερικανός κατασκευαστής αεροσκαφών θα υπέφερε περισσότερο από αντίποινα της ΕΕ. Αντίθετα, ορισμένες αμερικανικές αεροπορικές εταιρείες που χρησιμοποιούν στόλο Airbus, όπως οι Delta Air Lines και Spirit Airlines, θα ένιωθαν άμεσα τον αντίκτυπο των δασμών στους ευρωπαϊκούς προμηθευτές τους. Ανάμεσα στους χαμένους της συμφωνίας μηδενικών δασμών βρίσκονται οι εταιρείες leasing και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι οποίες -αν είχαν επιβληθεί αντίστοιχοι δασμοί- θα είχαν χρησιμοποιηθεί από τις αεροπορικές ως μέσο αποφυγής των επιπλέον επιβαρύνσεων.
Φάρμακα
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Ο Τραμπ και η φον ντερ Λάιεν αλληλοαναιρέθηκαν την Κυριακή, με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ να δηλώνει ότι η εμπορική συμφωνία δεν περιλαμβάνει φαρμακευτικά προϊόντα -και την Πρόεδρο της Επιτροπής να λέει ότι περιλαμβάνει. Αξιωματούχοι της Επιτροπής διευκρίνισαν τη Δευτέρα ότι ο δασμός παραμένει στο μηδέν προς το παρόν. Όμως οι Βρυξέλλες αναμένουν ότι ένα ανώτατο ποσοστό δασμού της τάξης του 15% θα τεθεί σε ισχύ μόλις ολοκληρωθεί η έρευνα της αμερικανικής κυβέρνησης βάσει του Άρθρου 232, σύμφωνα με το οποίο μπορούν να επιβληθούν δασμοί για λόγους εθνικής ασφάλειας. Υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις για «ορισμένα γενόσημα», ανέφερε η φον ντερ Λάιεν, αν και ακόμα δεν είναι σαφές ποια περιλαμβάνονται.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Οι εταιρείες γενοσήμων -αυτές που παράγουν τα φθηνότερα φάρμακα- λένε ότι έχουν τα περισσότερα να χάσουν λόγω των μικρών τους περιθωρίων κέρδους, ακόμη και αν ο τελικός δασμός είναι σημαντικά χαμηλότερος από το 200% που είχε απειλήσει ο Τραμπ πριν λίγες εβδομάδες. Ο κλαδικός φορέας Medicines for Europe ζητά περισσότερη σαφήνεια για το ποια φάρμακα θα υπάγονται σε μηδενικούς δασμούς και πιέζει την ΕΕ και τις ΗΠΑ να «επεκτείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο τη λίστα φαρμάκων χωρίς δασμούς». Η φαρμακευτική εταιρεία Merck δήλωσε ότι καλωσορίζει το γεγονός ότι επετεύχθη έστω κάποια συμφωνία, ενώ στην Ιρλανδία -η οποία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη λόγω του τεράστιου φαρμακευτικού της τομέα- ο επιχειρηματικός σύνδεσμος Ibec δήλωσε ότι η Ευρώπη «υπέκυψε».
Τεχνολογία
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Η συμφωνία της Κυριακής περιλάμβανε τον εξοπλισμό για μικροτσίπ ως έναν από τους τομείς που έλαβαν μηδενικό δασμό (zero-for-zero), πράγμα που σημαίνει ότι εξαιρείται από τον βασικό δασμό του 15%. Η φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε ότι η ΕΕ είναι -και θα παραμείνει- σημαντικός αγοραστής αμερικανικών μικροτσίπ τεχνητής νοημοσύνης. «Τα αμερικανικά AI chips θα συμβάλουν στην τροφοδοσία των εργοστασίων τεχνητής νοημοσύνης μας και θα βοηθήσουν τις ΗΠΑ να διατηρήσουν το τεχνολογικό τους προβάδισμα», δήλωσε.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Ο μηδενικός δασμός (zero-for-zero) θεωρήθηκε ευρέως ως νίκη για την ολλανδική εταιρεία κατασκευής μηχανών εκτύπωσης μικροτσίπ ASML, μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες βάσει κεφαλαιοποίησης. Οι μηχανές που αποστέλλει η ASML αξίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ η καθεμία. Η ASML δεν δεσμεύτηκε για ανάπτυξη φέτος στα μέσα Ιουλίου λόγω της αβεβαιότητας γύρω από τους δασμούς, αλλά η μετοχή της αυξήθηκε κατά 4% τη Δευτέρα.
Η δέσμευση της φον ντερ Λάιεν να αγοράσει αμερικανικά AI chips είναι, ωστόσο, πλήγμα για τους υποστηρικτές μιας πιο τεχνολογικά κυρίαρχης Ευρώπης, καθώς η συνέχιση των αγορών παρατείνει την εξάρτηση του μπλοκ από την αμερικανική τεχνολογία.
Ψηφιακές Ρυθμίσεις
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Τίποτα. Η Επιτροπή θεώρησε ως μπλόφα την προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να λυγίσει τους κανόνες της ΕΕ -και προς το παρόν αυτό έχει αποδώσει. «Δεν υπάρχει απολύτως καμία δέσμευση για την ψηφιακή ρύθμιση, ούτε για τους ψηφιακούς φόρους», δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος της ΕΕ, προσθέτοντας ότι η υπεράσπιση της ρυθμιστικής αυτονομίας του μπλοκ από την Επιτροπή δεν έλαβε την προσοχή που της άξιζε.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Το ψηφιακό ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ -και συγκεκριμένα ο Νόμος για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA) και ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA)- βγήκε αλώβητο. Όχι λόγω έλλειψης πίεσης από την πλευρά των ΗΠΑ, καθώς οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες όπως η Meta και η Apple έχουν αρχίσει να εκφράζονται όλο και πιο ανοιχτά για τον DMA. Η πίεση, ωστόσο, διατηρείται: το λόμπι της τεχνολογίας Computer & Communications Industry Association μόλις δημοσίευσε μελέτη που εκτιμά ότι το κόστος και οι χαμένες απολαβές από τους ψηφιακούς κανόνες της ΕΕ φτάνουν τα 97,6 δισ. δολάρια ετησίως, συμπεριλαμβανομένου περίπου 1 δισ. μόνο για την συμμόρφωση με τον DMA.
Άμυνα
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Ο Τραμπ διαφήμισε την αγορά «τεράστιων ποσοτήτων» αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού-αλλά υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της ΕΕ αντέδρασαν, τονίζοντας ότι οι αγορές όπλων δεν αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο της συμφωνίας. «Η προμήθεια όπλων δεν είναι θέμα της Επιτροπής», δήλωσε ένας αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι «δεν υπολογίστηκε με κανέναν τρόπο στα νούμερα για τα οποία μιλήσαμε». Εν ολίγοις: δεν υπάρχει καμία επίσημη δέσμευση για την αγορά αμερικανικών όπλων.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Η αμερικανική αμυντική βιομηχανία δεν εξασφάλισε εγγυημένη νίκη -αλλά ίσως επωφεληθεί ούτως ή άλλως. Αξιωματούχοι της ΕΕ παραδέχθηκαν ότι οι αυξανόμενοι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί της Ευρώπης θα μπορούσαν να ευνοήσουν τις αμερικανικές εταιρείες. «Μετά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη, υπάρχει φυσικά η κατανόηση ότι τα κράτη μέλη μας, με την πολύ ενεργή στήριξη της Επιτροπής, αυξάνουν τις αμυντικές δαπάνες -και επομένως αυτό θα ωφελήσει άμεσα ή έμμεσα τις Ηνωμένες Πολιτείες», ανέφερε ένας αξιωματούχος. Αυτή η δυναμική μπορεί να προκαλέσει νευρικότητα στις ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες καθώς αυξάνονται οι αποφάσεις προμηθειών.
Χάλυβας
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Φαίνεται πως πρόκειται για επιστροφή σε ποσοστώσεις που μοιάζουν αρκετά με εκείνες της κυβέρνησης Μπάιντεν. Πέραν αυτού, ο δασμός του 50% (κατά πάσα πιθανότητα) θα παραμείνει. Αξιωματούχος της ΕΕ είπε τη Δευτέρα ότι το επίπεδο των ποσοστώσεων δεν έχει ακόμα τεθεί προς διαπραγμάτευση. Αυτό θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι απομένει μέχρι την 1η Αυγούστου. Επιπλέον, οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν σε έναν βαθμό ότι η ΕΕ δεν είναι το πρόβλημα όσον αφορά την παγκόσμια υπερπαραγωγή χάλυβα και αλουμινίου. Οι Βρυξέλλες και η Ουάσινγκτον θα συζητήσουν έναν «δακτύλιο προστασίας» για να απομονώσουν τους εαυτούς τους από χάλυβα που κατασκευάζεται άδικα στην Κίνα, την Ινδονησία, την Αίγυπτο, την Τουρκία και άλλες χώρες.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Αν η ευρωπαϊκή βιομηχανία χάλυβα μπορέσει -έστω και ως έναν βαθμό- να συνεχίσει να εξάγει εξειδικευμένα προϊόντα στις ΗΠΑ, θα προτιμήσει αυτό αντί για έναν οριζόντιο δασμό 50%. Ο πραγματικός χαμένος εδώ μπορεί να είναι η Κίνα. Αν οι ΗΠΑ και η ΕΕ καταφέρουν πράγματι να χτίσουν έναν «χαλύβδινο τοίχο» γύρω από τις αγορές τους -κάτι που είναι μεγάλο «αν», δεδομένου ότι οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν σύστημα εμπορίας εκπομπών- τότε η στρατηγική της Κίνας ίσως δεχτεί σοβαρό αντίβαρο.
Τρόφιμα και Ποτά
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Ορισμένα γεωργικά προϊόντα θα μπορούσαν να απολαμβάνουν μια σχέση μηδενικών δασμών με τις ΗΠΑ, δήλωσε η φον ντερ Λάιεν στους δημοσιογράφους, χωρίς να διευκρινίσει ποια προϊόντα. Σύμφωνα με νεότερη δήλωση ανώτερου αξιωματούχου της Επιτροπής, η ΕΕ θα μειώσει τους δασμούς για όσα θεωρεί «μη ευαίσθητα» γεωργικά προϊόντα των ΗΠΑ, ενώ τα «ευαίσθητα» γεωργικά προϊόντα θα συνεχίσουν να υπόκεινται στους ισχύοντες δασμούς.
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς. Οι ενδείξεις δείχνουν ότι τα αμερικανικά φυστίκια, οι ζωοτροφές και το κρέας βίσωνα ίσως αποκτήσουν ευκολότερη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ ως «μη ευαίσθητα» γεωργικά προϊόντα, ενώ το αμερικανικό βοδινό κρέας -που θεωρείται «ευαίσθητο»- θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει δασμούς. Ωστόσο, συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για τους μηδενικούς δασμούς και για την ένταξη βασικών αγροδιατροφικών προϊόντων, όπως τα οινοπνευματώδη και το κρασί, στη συνολική συμφωνία που επετεύχθη από τους ηγέτες.
Επενδύσεις
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία; Μια δέσμευση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να επενδύσουν επιπλέον 600 δισ. δολάρια στις ΗΠΑ. Πέραν του ότι συνιστά μια μεγάλη παραχώρηση απέναντι στον Τραμπ, η δέσμευση φαίνεται να είναι απλώς για τα μάτια του κόσμου. «Είναι κυρίως θεατρική», δήλωσε ο Nils Redeker από το think tank Jacques Delors Centre. Στην πραγματικότητα, οι Βρυξέλλες δεν θα έχουν την εξουσία να υλοποιήσουν αυτή την υπόσχεση, καθώς οι επενδύσεις θα προέρχονται αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα, είπαν δύο ανώτεροι αξιωματούχοι της Επιτροπής. Ένας εξ αυτών είπε ότι το νούμερο βασίστηκε «σε λεπτομερείς συζητήσεις με διάφορες επιχειρηματικές ενώσεις και εταιρείες, ώστε να δούμε ποιες είναι οι επενδυτικές τους προθέσεις».
Ποιος κερδίζει, ποιος χάνει; Οι επιπλέον επενδύσεις από την Ευρώπη είναι πιθανό να ενισχύσουν την αμερικανική οικονομία. Ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς για να φανεί αν αυτά τα επιπλέον κεφάλαια θα αφαιρεθούν από επενδύσεις εντός της Ευρώπης, κάτι που θα μπορούσε να πλήξει την ανάπτυξη της ΕΕ.
