Τις προκλήσεις που συνοδεύουν την αυξανόμενη συμμετοχή των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα, καθώς και τη συνεχή προσπάθεια των διαχειριστών να διασφαλίσουν την αδιάλειπτη τροφοδοσία με ρεύμα κρίσιμων υποδομών και καταναλωτών κάθε μεγέθους, έφερε απότομα στο προσκήνιο το γενικευμένο μπλακάουτ στην Ιβηρική Χερσόνησο την περασμένη Δευτέρα, 28 Απριλίου, το οποίο επηρέασε έναν πληθυσμό 50 εκατομμυρίων περίπου.
Όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά στελέχη με μεγάλη εμπειρία στη λειτουργία των ηλεκτρικών υποδομών, το μπλακάουτ επί της ουσίας ανέδειξε κάτι που είχαν συμπεράνει αμέτρητες επιστημονικές εργασίες έως τώρα: ότι η διεσπαρμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -που χαρακτηρίζει τις ανανεώσιμες πηγές- μειώνει την ανθεκτικότητα των συστημάτων μεταφοράς. Κάτι που σημαίνει πως οι βλάβες μπορούν πιο εύκολα να προκαλέσουν φαινόμενα ντόμινο, τα οποία θα οδηγήσουν σε εκτεταμένες διακοπές ηλεκτροδότησης.
Αντίθετα, οι συμβατικές μονάδες (σταθμοί λιγνίτη και αερίου, πυρηνικά ή υδροηλεκτρικά έργα) έχουν το πλεονέκτημα της ανταπόκρισης σε τυχόν σφάλματα (όπως σε ένα βραχυκύκλωμα που θα προκαλέσει απότομη απώλεια ισχύος). Το πλεονέκτημα αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο παράγουν ηλεκτρική ενέργεια (μέσω στροβίλων μεγάλης μάζας), με συνέπεια να ενισχύουν την «αδράνεια» του συστήματος – όπως λέγεται στην τεχνική ορολογία. Επομένως, συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα του συστήματος, ώστε να περιορίζονται οι συνέπειες από τοπικά συμβάντα.
Τέλος στον κίνδυνο από τα «μικρά» φωτοβολταϊκά
Τα παραπάνω, βέβαια, δεν συνεπάγονται ότι το «δίδαγμα» από την Ιβηρική Χερσόνησο είναι η επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα. Σημαίνουν, όμως, ότι τα ηλεκτρικά συστήματα θα πρέπει να αποκτήσουν εξοπλισμό, και η διαχείρισή τους να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρξουν «αντίδοτα» στις προκλήσεις που φέρνει η επέλαση των ΑΠΕ.
Μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη ληφθεί στη χώρα μας, ξεκινώντας από την αποσόβηση της απειλής για την ευστάθεια του συστήματος, η οποία προερχόταν από την υψηλή ευαισθησία των μικρότερων φωτοβολταϊκών – δηλαδή των ηλιακών συστημάτων που είναι εγκατεστημένα στο δίκτυο διανομής. Μέχρι πρόσφατα, τα συστήματα αυτά έθεταν σε σημαντικό κίνδυνο την ευστάθεια του συστήματος, καθώς εξαιτίας της μεγάλης ευαισθησίας του εξοπλισμού τους, αποκόπτονταν πολύ συχνά από το δίκτυο.
Σε δύο ανάλογα κρούσματα, είχε «χαθεί» απότομα από το σύστημα ισχύς παραγωγής 800 και 1.000 MW, που ευτυχώς μπόρεσε να αντιμετωπιστεί με έκτακτες εισαγωγές. Η λύση αυτή ωστόσο λειτούργησε, καθώς η δυναμικότητα των διεθνών διασυνδέσεων επέτρεπε εκείνη τη στιγμή τις έξτρα εισροές ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αντίθετη περίπτωση, ο κίνδυνος υπερφόρτισης των διασυνδέσεων θα είχε ως συνέπεια αυτές να τεθούν αυτόματα εκτός λειτουργίας, περικόπτοντας το ελληνικό σύστημα από τα γειτονικά.
Η απειλή αντιμετωπίστηκε με ρύθμιση του ΥΠΕΝ, η οποία υποχρέωνε τους παραγωγούς να επαναρρυθμίσουν τον εξοπλισμό των έργων τους. Μάλιστα, για τον σκοπό αυτό προβλεπόταν διορία έως τις 14 Αυγούστου 2024, ενώ σε αντίθετη περίπτωση τα πάρκα θα αποσυνδέονταν από το σύστημα.
Hardware και μπαταρίες
Την ίδια στιγμή, τον ρόλο των συμβατικών μονάδων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συστήματος, μπορεί να παίξει επίσης ειδικός εξοπλισμός ο οποίος μιμείται τη συμπεριφορά τους (και επομένως παρέχει «εικονική αδράνεια» στο σύστημα). Στην πράξη, όπως οι στρόβιλοι μεγάλης μάζας που έχουν οι συμβατικές μονάδες «διορθώνουν» με φυσικό τρόπο τις διαταραχές στη συχνότητα του ηλεκτρικού ρεύματος (λόγω του τρόπου λειτουργίας τους), ο εξοπλισμός αυτός «αντιλαμβάνεται» τις διαταραχές και τις αποκαθιστά – είτε απορροφώντας είτε εγχέοντας ηλεκτρική ενέργεια σε εκατοστά του δευτερολέπτου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη πραγματοποιήσει μελέτη για τις τεχνικές προδιαγραφές που θα πρέπει να έχουν τέτοιες υποδομές ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του εγχώριου ηλεκτρικού συστήματος. Η μελέτη έχει παραδοθεί στη Ρυθμιστική Αρχή (ΡΑΑΕΥ), με την οποία έχουν γίνει προκαταρκτικές συζητήσεις για τα πορίσματα της ανάλυσης.
Στον εξοπλισμό που μιμείται τις συμβατικές μονάδες συμπεριλαμβάνονται και οι σύγχρονοι πυκνωτές, εξοπλισμός που η ΔΕΗ σχεδιάζει να εγκαταστήσει στον ΑΗΣ Καρδιάς. Η επιχείρηση θα αξιοποιήσει για αυτό τον λόγο τις γεννήτριες στις παλιές λιγνιτικές μονάδες 3 και 4. Σύμφωνα με το επενδυτικό πλάνο για τη Δυτική Μακεδονία, που ανακοίνωσε πρόσφατα η επιχείρηση, βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία επιλογής αναδόχου, μετά την ολοκλήρωση των απαιτούμενων αδειοδοτήσεων, ενώ η επένδυση εκτιμάται στα 30 εκατ. ευρώ.
«Ασπίδα» στην κατάρρευση του ηλεκτρικού συστήματος θα αποτελέσουν και οι μπαταρίες, οι οποίες μπορούν να μπλοκάρουν αλυσιδωτά φαινόμενα τα οποία θα οδηγούσαν σε μπλακάουτ. Μάλιστα, οι μπαταρίες ήταν αυτές που «έσωσαν» τη Βρετανία από μπλακάουτ φέτος, όταν αντικατέστησαν την ισχύ που «χάθηκε» λόγω βλάβης σε διασύνδεση, μέσω της οποίας γίνονταν εισαγωγές.
Οι περικοπές ΑΠΕ
Την ίδια στιγμή, διπλό ρόλο για την ευστάθεια του συστήματος παίζει και το «ψαλίδι» στις ΑΠΕ, που πραγματοποιεί ο ΑΔΜΗΕ σε συνθήκες χαμηλής ζήτησης σε ρεύμα και υπερπαραγωγής «πράσινης» ενέργειας. Κι αυτό γιατί εκτός από την εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης σε ηλεκτρισμό (που αποτρέπει την υπερφόρτιση του συστήματος), με τις περικοπές εξασφαλίζεται επίσης «χώρος» για τη λειτουργία συμβατικών μονάδων.
Με αυτό τον τρόπο, συμβατικοί σταθμοί βρίσκονται «ετοιμοπόλεμοι» να αυξήσουν την παραγωγή τους, αν και όποτε χρειαστεί. Έτσι, εξασφαλίζεται πως μπορεί να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε ξαφνική απώλεια ισχύος, ενώ με την ανθεκτικότητα που παρέχουν στο σύστημα, μειώνουν τις πιθανότητες τυχόν βλάβες να προκαλέσουν ένα ντόμινο το οποίο θα οδηγήσει σε γενικευμένες διακοπές ηλεκτροδότησης.
Όπως έχει γράψει το insider.gr, οι περικοπές ξεκίνησαν να κινούνται σε υψηλά επίπεδα περίπου από την πασχαλινή περίοδο, με τις ανάγκες για «ψαλίδι» να είναι τόσο μεγάλες, ώστε να κινητοποιούνται και οι παραγωγοί έργων ΑΠΕ χωρίς τηλεχειρισμό, ώστε να «κατεβάσουν τους διακόπτες» οι ίδιοι των έργων τους. Το ίδιο συνέβη και το 7ήμερο Δευτέρα 28 Απριλίου – Κυριακή 4 Μαΐου, με τους ιδιοκτήτες των έργων να ανταποκρίνονται και πάλι στη συντριπτική τους πλειονότητα στις σχετικές ενημερώσεις των Διαχειριστών.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί ξανά η κινητοποίησή τους, τουλάχιστον μέσα στον Μάιο. Εκτιμάται ότι από τις αρχές του επόμενου μήνα, με την άνοδο της θερμοκρασίας και επομένως της ζήτησης, οι περικοπές θα περιοριστούν σε σημαντικό βαθμό.
