Ροή
Σε μεγάλες προκλήσεις της εγχώριας οικονομίας της φιλοξενίας εξελίσσονται η διαχείριση των αυξημένων ροών τουριστών σε δημοφιλείς προορισμούς όπως η Σαντορίνη αλλά και η αναβάθμιση των υποδομών.
Τον κώδωνα του κινδύνου για την υπερφόρτωση των δημοφιλών τουριστικών προορισμών έκρουσε με μια ανάρτησή του στο twitter o πρώην πρόεδρος του ΣΕΤΕ Ανδρέας Ανδρεάδης, ο οποίος αναφέρθηκε συγκεκριμένα στις αφίξεις κρουαζιερόπλοιων και τόνισε για ακόμα μια φορά τις θέσεις του ΣΕΤΕ για την αντιμετώπιση του φαινομένου κορεσμού.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΤΕ και CEO της Sani/Ikos Group η άμεση επιβολή τέλους ανά αποβιβαζόμενου επισκέπτη κρουαζιεροπλοίου υπέρ υποδομών, το φρένο στην άναρχη δόμηση και η συμμετρική φορολόγηση σε μισθώσεις Airbnb θα μπορούσαν να φρενάρουν την κατάρρευση, η οποία θα επέλθει νομοτελειακά αν δεν υπάρξει μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και άμεση δράση.
Η δημοσίευση του κ. Ανδρεάδη έγινε με αφορμή ενός πρόσφατου άρθρου του Economist με τίτλο «Το ανησυχητικό μέλλον του πιο προβεβλημένου ελληνικού νησιού στο Instagram» .
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει το άρθρο η Σαντορίνη έχει πάνω από 5,1 εκατ. δημοσιεύσεις στο Instagram αλλά εξαιτίας αυτού βουλιάζει. «Η Σαντορίνη έχει μοναδική γεωγραφία και οι επισκέπτες δεν σταματούν να την φωτογραφίζουν. Η εξαιρετική εικόνα της όπως αποτυπώνεται στα social media την έχει μετατρέψει από έναν απλό ταξιδιωτικό προορισμό σε έναν από τους δημοφιλέστερους παγκοσμίως» εξηγεί στον Economist ο αντιδήμαρχος του νησιού Λουκάς Μπελλώνιας και προσθέτει πως ακόμα και οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν το καλοκαίρι στις ταυτόχρονες προπάθειες εκατοντάδων τουριστών να ανεβάσουν τις φωτογραφίες τους στα κοινωνικά δίκτυα.
Μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια ο αριθμός των διανυκτερεύσεων στην Σαντορίνη έχει αυξηθεί κατά 66% και οι κάτοικοι του νησιού έχουν αρχίσει να ενοχλούνται από τις συνεχείς φωτογραφίες. Πολλοί εξ αυτών διαμαρτύρονται ότι οι τουρίστες σκαρφαλώνουν στις ταράτσες, στις στέγες, στα μπαλκόνια προκειμένου να τραβήξουν την τέλεια φωτογραφία με αποτέλεσμα πολλές φορές να δημιουργούν προβλήματα στους ίδιους. Χαρακτηριστικό της κατάστασης μάλιστα είναι ότι έχουν τοποθετήσει σχετική πινακίδα που γράφει: «Σεβασμός!... είναι οι διακοπές σας... αλλά είναι και το σπίτι μας».
Πέρα από αυτό βέβαια μεγάλο πρόβλημα δημιουργεί και η άναρχη και συνεχώς αυξανόμενη δόμηση για να φιλοξενηθεί ο πολλαπλάσιος αριθμός τουριστών που δέχεται το νησί. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Σαντορίνη χτίζονται τρεις φορές περισσότερα σπίτια και καταλύματα από οποιοδήποτε άλλο ελληνικό νησί. Εκεί που σήμερα φιγουράρουν οι μεγάλες τουριστικές μονάδες με τις ατομικές πισίνες σε κάθε δωμάτιο πριν από 20 ή 30 χρόνια υπήρχαν μικρά χωριουδάκια. Για την ακρίβεια το 1971 υπήρχαν 3.375 κατοικίες και πλέον αυτές έχουν ξεπεράσει τις 13.888. Δεδομένης της κατάστασης θα μπορούσε σε 10 -20 χρόνια το γραφικό αυτό νησί του Αιγαίου να έχει γίνει μια μεγαλούπολη με συνεχή κτίσματα στο μεγαλύτερο μέρος του.
Εάν σε όλα αυτά προστεθούν και τα «mega – κρουαζιερόπλοια» που καταφθάνουν στο νησί μαζί με δυο και τρεις χιλιάδες επιβαίνοντες, γεννάται εύλογα το ερώτημα σε ποια λιμάνια θα «πέφτουν» τα εν λόγω πλοία αλλά και πού θα πηγαίνουν οι χιλιάδες επιβάτες ειδικά όταν επιβιβάζονται σε νησιά με κατοίκους που είναι πολλές φορές λιγότεροι από τους επισκέπτες. Το μέγεθος του προβλήματος του υπερτουρισμού αποτυπώνει ξεκάθαρα και η παρακάτω εικόνα που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα κοινωνικά δίκτυα από το λιμάνι της Σαντορίνης όπου μόλις έχει φτάσει ένα κρουαζιερόπλοιο.
Το 2017 αντιστοιχούσαν 107,8 τουρίστες ημερησίως ανά 100 κάτοικους και 220,6 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο
Πέρα από το άρθρο του Economist και τους φορείς, τα παραπάνω έχει επιβεβαιώσει και μια πρόσφατη έρευνα για τον υπερτουρισμό στη Σαντορίνη της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (TRAN Committee), η οποία διαπιστώνει σημαντικές ευθύνες των ελληνικών αρχών και ειδικά της κεντρικής κυβέρνησης, όχι μόνον για τη διαχείριση αλλά και για τη δημιουργία του προβλήματος του υπερτουρισμού στη Σαντορίνη, δηλαδή του κορεσμού του προορισμού και της αλλοτρίωσης του χαρακτήρα του και του κοινωνικού ιστού του από την ανεξέλεγκτη καθημερινή ροή δεκάδων χιλιάδων τουριστών.
Τα στοιχεία που δημοσιεύει η μελέτη για τη Σαντορίνη είναι αποκαλυπτικά. Μιλάει για 5,5 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το 2017 σε σύγκριση με 3,3 εκατομμύρια το 2012 (+ 66%) και συνολικές αφίξεις 2 εκατομμυρίων επισκεπτών. Μόνο το 2018 το νησί είχε είχε 474 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων και 749.286 επιβάτες, έναντι 406 αφίξεων και 620.570 επιβατών το 2017. Οι αριθμοί αυτοί των επιβατών κρουαζιερόπλοιων σημαίνουν περισσότερους από 2.000 επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων ημερησίως, που φτάνουν ακόμα και τα 18.000 άτομα ανά ημέρα κατά την υψηλή περίοδο.
Ένας ακόμα δείκτης που είναι από τους υψηλότερους παγκοσμίως και σκιαγραφεί το πρόβλημα είναι κι αυτός των τουριστών ανά μόνιμο κάτοικο. Το 2017 αντιστοιχούσαν 107,8 τουρίστες ημερησίως ανά 100 κάτοικους και 220,6 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το 15% της συνολικής επιφάνειας της Σαντορίνης είναι κτισμένο συγκριτικά με μέσον όρο 1% σε άλλα ελληνικά νησιά. Η ετήσια οικονομική δραστηριότητα από τον τουρισμό στο νησί υπολογίζεται πως ανέρχεται στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Εχει όμως ως επιπτώσεις τη διείσδυση τουριστών σε γειτονιές αμιγούς κατοικίας, τον υψηλό αριθμό κρουαζιερόπλοιων, τον υψηλό αριθμό τουριστών ανά κάτοικο, περιβαλλοντικά ζητήματα, τουρίστες που παραπονούνται για τους ... τουρίστες, κυκλοφοριακή συμφόρηση και συμφόρηση των δημόσιων συγκοινωνιών.
Παράλληλα η έκθεση κάνει λόγο και για την ολιγωρία της πολιτείας να περιορίσει και να διαχειριστεί τις αυξανόμενες ροές επισκεπτών σε έναν προορισμό όπου η φέρουσα ικανότητα φιλοξενίας έχει εξαντληθεί, με αποτέλεσμα να δοκιμάζονται υπαρξιακά και πολιτισμικά οι τοπικές κοινότητες και να υποβαθμίζεται το ίδιο του τουριστικό προϊόν, παρά την εύρωστη οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί για το νησί ο τουρισμός.
Πέρα από την Σαντορίνη βέβαια σύμφωνα με την μελέτη του τμήματος Πολιτικής για τη Διαρθρωτική Πολιτική και τη Πολιτική Συνοχής της γενικής διεύθυνσης Εσωτερικών Πολιτικών που έγινε για λογαριασμό της TRAN Committee του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μεταξύ των 15 ευρωπαϊκών περιφερειών «με υψηλό κίνδυνο» υπερτουρισμού συγκαταλέγεται και το Ιόνιο αλλά και η Πελοπόννησος.
Το ζήτημα απασχολεί τις τοπικές αρχές, τους κατοίκους και φυσικά τους αρμόδιους φορείς. Να υπενθυμίσουμε ότι στο ζήτημα του υπερτουρισμού είχε αναφερθεί σε πρόσφατη συνέντευξή του και ο νυν πρόεδρος του ΣΕΤΕ κ. Γιάννης Ρέτσος. Όπως εξήγησε ο κ. Ρέτσος «ο υπερτουρισμός, είναι μια έννοια που έχει λάβει μεγάλη προβολή τους τελευταίους μήνες, πρόκειται όμως για ένα φαινόμενο που είναι συγκεντρωμένο και χωρικά, τοπικά και χρονικά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλον τον κόσμο». Ξεκαθαρίζοντας ότι ο υπερτουρισμός δεν πρέπει να συγχέεται με τον «συνωστισμό», δηλαδή την απλή συγκέντρωση μεγάλου αριθμού τουριστών σε κάποιο αξιοθέατο» ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ διευκρίνισε ότι «υπερτουρισμό έχουμε όταν ο τουρισμός διαταράσσει την ζωή των μόνιμων κατοίκων, ή επηρεάζεται ένας φυσικός ή πολιτιστικός πόρος από τις μεγάλες τουριστικές ροές». Ο κ. Ρέτσος είχει επίσης επισημάνει ότι το πρόβλημα του υπερτουρισμού είναι σχετικά πρόσφατο και οι πολιτικές αντιμετώπισής του είναι υπό διαμόρφωση στις περισσότερες χώρες. Πάντως δύο πράγματα είναι σίγουρα «Πρώτον, η αντιμετώπιση πρέπει να είναι στοχευμένη, ανάλογα με τα προβλήματα που προκύπτουν σε κάθε περιοχή και δεν υπάρχουν οριζόντιες λύσεις για όλες τις περιπτώσεις. Και, δεύτερον, δεδομένης της τοπικής υφής των προβλημάτων του υπερτουρισμού, η πρωτοβουλία αντιμετώπισής τους θα πρέπει να ανήκει στην Αυτοδιοίκηση, η οποία έχει πολύ μεγάλα οικονομικά οφέλη από την τουριστική κίνηση. Σε κάθε περίπτωση ο ΣΕΤΕ, στο πλαίσιο δράσεων για την ενδυνάμωση της φωνής του ελληνικού τουρισμού στις Βρυξέλλες, έχει ήδη αναλάβει πρωτοβουλία, προκειμένου το ζήτημα της αντιμετώπισης του υπερτουρισμού να συμπεριληφθεί στην ατζέντα των θεμάτων προς συζήτηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
