Ροή
Τη Δευτέρα το βράδυ πραγματοποιήθηκε η δεύτερη κατά σειρά τηλεμαχία μεταξύ των εννέα υποψηφίων για την προεδρία του νέου φορέα της κεντροαριστεράς. Και αυτό το στοιχείο, ο δημόσιος τηλεοπτικός διάλογος δηλαδή, έστω με τους περιορισμούς και τις ασφυκτικές φόρμες που επιλέχθηκαν, καταγράφεται στα θετικά αυτής της ιδιαίτερης προεκλογικής εκστρατείας. Ιδίως σε μια χώρα που δεν έχει την παράδοση τέτοιων διαδικασιών, τις κάνει δειλά, επιλέγοντας παράλληλους μονόλογους που παράγουν ξύλινο και στρογγυλό λόγο χωρίς καμια αιχμή. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται σε εσωκομματικές εκλογές και αυτό αποτελεί μια καλή αρχή.
Στην Ελλάδα σε επίπεδο εθνικών εκλογών οι τηλεμαχίες ξεκίνησαν με την εμφάνιση της ιδιωτικής τηλεόρασης, το 1990 με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τον Χαρίλαο Φλωράκη να συζητάνε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κυρίως για θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Η επόμενη τηλεμαχία έγινε το 1996, με την ιδιαιτερότητα να συμμετέχουν μόνο ο Κώστα Σημίτης και ο Μιλτιάδης Έβερτ και την συζήτηση να περιστρέφεται σε μεγάλο βαθμό και πάλι σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Τα Ίμια ήταν πρόσφατα βλέπετε και πολλοί τότε πίστευαν λανθασμένα ότι θα καθόριζαν και το αποτέλεσμα των εκλογών.
Το 2000, στην αποθέωση του δικομματισμού, σε ιδιαίτερα πολωμένο κλίμα και σε μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης με υψηλότατη τηλεθέαση, συμμετείχαν οι δύο πρωταγωνιστές του, ο Κώστας Σημίτης και ο Κώστας Καραμανλής.
Αντίθετα στις εκλογές του 2004, του 2007 και 2009 συμμετείχαν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε τηλεμαχίες με παράλληλους μονολόγους εκτός από την τελευταία, του 2009, όπου οι πολιτικοί αρχηγοί έκαναν και ερωτήσεις ο ένας στον άλλον. Κανένα απο τα τρία παραπάνω debate δεν έκρινε κανένα αποτέλεσμα, αφού είχαν κριθεί πολύ νωρίτερα, με πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες ετών.
Στις δυο εκλογικές αναμετρήσεις της κρίσης 2012 και Ιανουαρίου 2015 δεν είχαμε τηλεμαχίες.
Επέστρεψαν και πάλι στις τελευταίες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 σε δυο δόσεις, όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί στο πρώτο και οι κ.κ. Τσίπρας – Μεϊμαράκης στο δεύτερο. Και σε αυτές τις δυο τηλεμαχίες, κανένα αποτέλεσμα δεν κρίθηκε, καμία σημαντική έκπληξη δεν εμφανίστηκε.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες που γεννήθηκαν οι πρώτες συζητήσεις σε δημόσιο χώρο μεταξύ των πολιτικών και κυρίως μεταξύ των υποψηφίων προέδρων, οι τηλεμαχίες αποτελούν μέρος του πολιτικού παιχνιδιού όχι μόνο για τους υποψηφίους Προέδρους, αλλά και στις προκριματικές εκλογές των δυο μεγάλων κομμάτων, των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων. Μια από τις πρώτες δημόσιες συζητήσεις πολιτικών η οποία άφησε το αποτύπωμα της στην πολιτική σκηνή, ήταν τα εφτά debate μεταξύ του Abraham Lincoln και του Stephen Douglas το 1858.
Το 1948, οι υποψήφιοι για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων Thomas Dewey και Harold Stassen θα συζητήσουν δημόσια στο ραδιόφωνο, με θέμα την απαγόρευση (!) του κομμουνισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το πρώτο τηλεοπτικό debate στην ιστορία καταγράφεται μεταξύ Nixon και Kennedy. Πραγματοποιήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1960 στο Σικάγο, και το παρακολούθησαν 66,4 εκατομμύρια άνθρωποι. Είναι η ιστορική στιγμή που η δύναμη της τηλεόρασης εισβάλει στην πολιτική. Το αστέρι του Kennedy λάμπει για πρώτη φορά σε παναμερικανική τηλεοπτική μετάδοση και εμφανίζεται να προηγείται έναντι του αντιπάλου του την επομένη της μετάδοσης. Το πατατράκ ήταν τόσο μεγάλο για τους Ρεπουμπλικάνους που θα αρνηθούν να επιστρέψουν στην τηλεόραση και το 1964 και το 1968 και το 1972.
Το 1976 οι Jimmy Carter και Gerald Ford επιστρέφουν στα τηλεοπτικά πλατό για μια σειρά τηλεμαχιών από τις δημοσκοπήσεις που γίνονται φαίνονται ότι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους. Το 1980 έχουμε την αναμέτρηση μεταξύ του Jimmy Carter και του Ronald Reagan όπου σημαδεύεται από την άνεση του Reagan στον τηλεοπτικό φακό και σε δεύτερο χρόνο από το γνωστό debategate, τη διαρροή δηλαδή απόρρητων εγγράφων από το επιτελείο του Carter.
Οι εκλογές του 1984 και του 1988 κύλησαν χωρίς κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο επίπεδο των τηλεμαχιών.
Το 1992 όμως κάνει την εμφάνιση του ο Bill Clinton απέναντι στον George Bush και τον Ross Perot. Ο Clinton Θα κερδίσει εντυπώσεις και φυσικά τις εκλογές όπως και το 1996 απέναντι στον άχρωμο υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων Bob Dole. Αν όμως η δεκαετία του ’90 ήταν η δεκαετία των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, τότε η νέα δεκαετία του νέου αιώνα είναι των Ρεπουμπλικάνων. Ο George Bush παρόλα τα πολιτικά και επικοινωνιακά προβλήματα που αντιμετώπιζε καταφέρνει να κερδίσει τον All Gore το 2000 και τον John Kerry το 2004. Και φτάνουμε στο 2008, την χρονιά που ανατέλλει το άστρο του Barack Obama, αντιμετωπίζοντας ίσως τον τελευταίο σοβαρό υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων John McCain. Η ίδια άνεση, με περισσότερη πείρα φυσικά εμφανίζεται στις εκλογές του 2012 όπου ο Obama κερδίζει μάλλον εύκολα τον συνυποψήφιο του Mitt Romney. Παρόλα τα παραπάνω και τις ερμηνείες των πολιτικών αναλυτών και των δημοσκόπων οι Αμερικάνικες Προεδρικές εκλογές του 2016 απέδειξαν ότι όλα τα ρεκόρ σπάνε ακόμα και των τηλεμαχιών. Μπορεί λοιπόν, να διαψεύστηκαν όσοι θεώρησαν ότι η πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση ανάμεσα στη Hillary Clinton και τον Donald Trump θα υπερέβαινε τα 100 εκατομμύρια τηλεθεατές, ωστόσο την 27η Σεπτεμβρίου έσπασε το φράγμα των 80 εκατομμυρίων τηλεθεατών. Συγκεκριμένα, η τηλεθέαση της πρώτης τηλεοπτικής αναμέτρησης έσπασε το ρεκόρ που καταγράφθηκε το 1980, δηλαδή τον αριθμό των 80 εκατομμυρίων τηλεθεατών για τέτοιου είδους εκδηλώσεις, όπως μετέδωσαν τα αμερικανικά media επικαλούμενα τα προκαταρκτικά στοιχεία της εταιρείας Nielsen.
Στην Ελλάδα και πάλι, τα ποσοστά τηλεθέασης σε εθνικές εκλογές είναι μεν υψηλά, αλλά ποτέ δεν φτάνουν θηριώδη νούμερα. Στην τελευταία τηλεμαχία Τσίπρα - Μεϊμαράκη ο μέσος όρος τηλεθέασης από τις 21:00 έως τις 23:45 ήταν 28,4%, με υψηλότερο ποσοστό στις 23:00 – 23:15 που η τηλεθέαση έφτασε στο 30,2%.
Αντίθετα, τα ποσοστά τηλεθέασης των δυο τηλεμαχιών των υποψηφίων της κεντροαριστεράς κυμάνθηκαν σε ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά. Στην τελευταία τηλεμαχία ο μέσος όρος τηλεθέασης από τις 21:00 έως τις 23:59 της Δευτέρας κυμάνθηκε στο 3,5%. Τα ίδια περίπου ποσοστά ήταν και στην πρώτη τηλεμαχία.
Αν μη τι άλλο, οι παραπάνω τηλεθεάσεις αποτελούν ένα σημάδι για τον χαμηλό βαθμό ενδιαφέροντος των πολιτών τουλάχιστον στο κομμάτι αυτού του δημόσιου διαλόγου. Δεν είναι μόνο η τηλεοπτική φόρμα που επιλέχθηκε και σε μεγάλο βαθμό κατασκευάζει ένα προϊόν μακρόσυρτο και μάλλον αντι τηλεοπτικό. Είναι κυρίως ο παραγόμενος λόγος που δεν κινητοποιεί, δεν συναρπάζει, δεν δημιουργεί ταυτίσεις, συγκρούσεις, αντιπαραθέσεις. Με όρους τηλεόρασης δεν έχει πρωταγωνιστές και σενάριο. Με όρους πολιτικής, δεν παράγει πολιτικά διακυβεύματα, ιδεολογική ταυτότητα και συσπειρώσεις. Μένει να φανεί καταρχήν πόσο μεγάλος θα είναι ο αριθμός συμμετοχής των ψηφοφόρων στην διαδικασία και - κυρίως - μένει να αποδειχθεί αν ο καινούργιος ηγέτης της κεντροαριστεράς θα μπορέσει να καταφέρει να δώσει όλα εκείνα τα στοιχεία που έλειψαν κατά την προεκλογική περίοδο για την προεδρία ενός φορέα που ακόμα δεν υπάρχει.
