Ροή
Έχουμε την τάση συχνά να υπερβάλλουμε ως προς την κρισιμότητα των εκλογικών αναμετρήσεων, ανά την Ευρώπη, ιδίως αυτά τα χρόνια της κρίσης. Ωστόσο, οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, και η νίκη του Ε. Μακρόν ήταν πράγματι μια καίρια στιγμή στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Παρότι είναι όλα ακόμη νωπά, οι κρίσεις ακόμη επίφοβες και οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία άγνωστης κατάληξης, θα μπορούσε κανείς να σταχυολογήσει ορισμένα πρώτα συμπεράσματα.
1) Η νίκη Μακρόν με 66% ήταν τελικά μεγαλύτερη σε έκταση του αναμενόμενου, δεν μπορεί κανείς να την αμφισβητήσει, ούτε καν η Μ. Λεπέν το έκανε, η οποία εμφανίστηκε φανερά απογοητευμένη από το αποτέλεσμα του β' γύρου, ενώ και η 27χρονη φιλόδοξη δελφίνος του κόμματος, Μαριόν Λεπέν δήλωσε, την επομένη, την απόσυρσή της από την ενεργό πολιτική. Το Front National επικράτησε σε δύο μόνο περιφέρειες, ούτε καν στην Κορσική που θεωρούνταν προπύργιό του, ενώ συνετρίβη στην ευρύτερη περιοχή των Παρισίων και σε πολλές ακόμη περιφέρειες με ποσοστά άνω του 70% και 80%. Αν δεν ήταν και η ουδετερότητα του Αριστερού Ζ.-Λ. Μελανσόν που οδήγησε στην αποχή, στο λευκό ή και στην ψήφο υπέρ της Λεπέν, σε λιγότερες περιπτώσεις, η διαφορά θα μπορούσε να είναι ακόμη μεγαλύτερη. Βεβαίως, οι διαφορές στην ψήφο αστικών και αγροτικών περιοχών ή κέντρου και περιφέρειας είναι ευδιάκριτες, με τον Μακρόν να εκφράζει σαφώς την πολιτισμικά πιο αναπτυγμένη Γαλλία. Και η άμβλυνση αυτού του διχασμού θα είναι σίγουρα από τις δυσκολότερες προκλήσεις της θητείας του. Σε αυτό θα πρέπει να συμπληρώσει κανείς και τα 16 εκατομμύρια ψηφοφόρων που απείχαν ή έριξαν λευκό, το μεγαλύτερο ποσοστό από το 1969. Πάντως, ο βαθμός αποδοχής του (43,6%) αν υπολογίσουμε ακόμη κι αυτούς, δεν είναι χειρότερος ούτε από τον Ζισκάρ ντ' Εστέν, ούτε από τον Μιτεράν, ούτε από τον Σιράκ, αντίστοιχα. Σημασία έχει, σε κάθε περίπτωση, ότι ο νέος ένοικος των Ηλυσίων Πεδίων έχει μαζί του τα 2/3 των ψηφισάντων, και αυτό είναι που μετράει πάντα στην πολιτική.
2) Και είναι αυτό που μετράει διότι δεν ήταν τόσο μια ήττα της Λεπέν, δεν ήταν μόνο καταψήφιση της υποψηφιότητάς της, ήταν πρωτίστως νίκη των αξιών και των ιδεολογικών αρχών με βάση τις οποίες πολιτεύτηκε ο Μακρόν σε όλη την εκστρατεία του, ήδη από τον πρώτο γύρο, πίσω από τις οποίες εντέλει συντάχτηκαν εκτός από τους Κεντρώους, το μεγαλύτερο μέρος της Δεξιάς κι ένα μέρος της φιλελεύθερης Αριστεράς. Αρχές και αξίες μιας φιλελεύθερης και ανεκτικής ρεπουμπλίκ, καθαρά φιλοευρωπαϊκής, χωρίς αστερίσκους, υπέρ του ευρώ, υπέρ της παγκοσμιοποίησης, υπέρ του κοινωνικού και κρατικού εκσυγχρονισμού, υπέρ του επιχειρείν με βιώσιμη ανάπτυξη, υπέρ της ανανέωσης του κράτους πρόνοιας, κατά του εθνικισμού, κατά του ρατσισμού, κατά της χλιαρής αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, κατά της νέας ρωσοφιλίας, κατά του ευρωμαδουρισμού.
3) Δεν είναι όμως νίκη της Γαλλίας μόνο, εκεί παίχτηκε, τις προηγούμενες 15 μέρες, το μέλλον της Ευρώπης, και τίποτε λιγότερο, λόγω του ειδικού βάρους της χώρας αυτής στο ενωσιακό εγχείρημα από την πρώτη στιγμή της γέννησής του. Ενδεχόμενη νίκη της Λεπέν θα σήμαινε μια οπισθοχώρηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του ευρώ και του ευρωπαϊσμού κατά 70 χρόνια, χωρίς καμία υπερβολή. Αυτές είναι οι αρχές που αμφισβητεί ξεκάθαρα τόσο η Μ. Λεπέν όσο και ο υποψήφιος της ριζοσπαστικής Αριστεράς, Ζ.-Λ. Μελανσόν, καθώς αμφότεροι είναι υπέρ της επιστροφής στο εθνοκρατικό παρελθόν. Η Ελλάδα ειδικά, θα ήταν η πρώτη χαμένη από μια τέτοια υποχώρηση, διότι είναι ο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης, και άμεσα εξαρτημένη από τις πολιτικές της ευρωδιάσωσης.
4) Ήταν επίσης όπως φάνηκε και περήφανη νίκη του ευρώ. Στο εσωτερικό του Front National, μάλιστα, άρχισε ήδη από χθες η κριτική στη γραμμή εξόδου από το ευρώ την οποία ακολούθησε σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία της η Μ. Λεπέν (με παιδαριώδη κιόλας επιχειρήματα), θεωρώντας -και δικαίως- ότι αυτό τρόμαξε το εκλογικό Σώμα. Πράγματι, όπως φάνηκε και στην ελληνική περίπτωση, όση αμφισβήτηση κι αν δέχονται οι Βρυξέλες από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες για την πολιτική τους, το ευρώ (ένα εκ των δύο ισχυρότερων νομισμάτων στον πλανήτη) παραμένει παντού το τελευταίο καταφύγιο των μεσαίων στρωμάτων απέναντι στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, αλλά και εργαλείο θωράκισης των σύγχρονων ευρωπαϊκών Δημοκρατιών. Άλλωστε, έχει γίνει πια σαφές ότι τυχόν επιστροφή σε εθνικό νόμισμα (στη δραχμή ή στο φράγκο), θα ακολουθούνταν και από τη νόθευση του δημοκρατικού πολιτεύματος, σίγουρα πάντως από την αυταρχικοποίησή του.
5) Η Γαλλία αποδεικνύεται ότι παραμένει, δύο αιώνες τώρα, το μεγάλο πολιτικό εργαστήριο της Ευρώπης. Θλιβερό και αρνητικό ό,τι συνέβη στη Βρετανία τον Ιούνιο του 2016 με το Brexit, αλλά όσο η Γαλλία μπορεί να υπερασπίζεται και να ανανεώνει το δημοκρατικό και ευρωπαϊκό όραμα, και να επιμένει στο ευρώ, μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον. Φαίνεται επίσης ότι παραμένει και το μεγάλο εργαστήριο των εξελίξεων στην κεντροαριστερά. Η ριψοκίνδυνη επιλογή Μακρόν να κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος, δημιουργώντας ένα νέο δικό του πολιτικό φορέα (En Marche!), αποδεικνύεται καταλυτικής σημασίας για το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) διότι ήταν αυτό που επλήγη περισσότερο από όλα τα άλλα κόμματα σε αυτές τις εκλογές. Με βάση τις τελευταίες εξελίξεις, διαμορφώνεται δυναμική ακόμη και επικράτησης του κόμματος του Μακρόν στις βουλευτικές εκλογές του επόμενου μήνα, και αυτό κινδυνεύει να επιφέρει οριστικό πλήγμα στο ιστορικό κόμμα των Γάλλων Σοσιαλιστών. Η δημόσια πρόθεση του πρώην πρωθυπουργού της απερχόμενης σοσιαλιστικής κυβέρνησης, Μ. Βαλς να κατέβει υποψήφιος με το En Marche!, παρότι αντιμετωπίστηκε αρνητικά από τον Μακρόν, και μάλλον θα απορριφθεί, είναι ενδεικτική της παρακμής του PS, που κινδυνεύει πλέον να βρεθεί πέμπτο κόμμα. Ο δε κεντροδεξιός Αλ. Ζυπέ, πρώην πρωθυπουργός του Σιράκ, δήλωσε ότι δεν είναι υπέρ μιας μετωπικής αντιπολίτευσης απέναντι στο νέο Πρόεδρο. Εκτιμώ ότι τέτοιες ιστορικές ανατροπές στο “εργαστήριο” του γαλλικού πολιτικού συστήματος δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστη την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά εν γένει, και θα είναι ίσως πρόκριμμα ανάλογων εξελίξεων και σε άλλες χώρες, με πρώτη την Ιταλία που γίνονται ανάλογες ζυμώσεις εν όψει των δικών τους εκλογών.
6) Ο Μακρόν -και αναφερόμαστε καθαρά στα ηγετικά χαρακτηριστικά του διότι η πολιτική του θα εξαρτηθεί και από τις βουλευτικές εκλογές και από άλλους παράγοντες- δεν είναι ο καλύτερος από τους χειρότερους. Είναι λάθος να λέγεται κάτι τέτοιο. Είναι ένα φυσικό πολιτικό ταλέντο, με μεγάλες δυνατότητες, έχει πολύ μέλλον μπροστά του λόγω ηλικίας, δουλεύει πολύ, προετοιμάζεται καλά, είναι ικανός και διαβασμένος ρήτορας, χειρίζεται καλά τους συμβολισμούς και τα συνθήματα, και ξέρει να συγκρούεται μετωπικά χωρίς εκπτώσεις στις ιδέες του. Αποδεικνύει έτσι ότι “κεντρώος” δεν σημαίνει ένας χλιαρός και άχρωμος φορέας μεσοβέζικων θέσεων. Επιπλέον, ξέρει να δημιουργεί συναισθήματα, και είναι ο πρώτος στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά από καιρό ο οποίος μπόρεσε, σε τόσο νεαρή ηλικία, να δημουργήσει τέτοιες ταυτίσεις (βοηθούσης φυσικά και της πόλωσης). Απόδειξη ήταν όλα αυτά τα χιλιάδες νεαρά παιδιά που κατέβηκαν ίσως πρώτη φορά στη ζωή τους με γαλλικές σημαίες στο Λούβρο για να διαδηλώσουν την χαρά τους για τη μεγάλη νίκη, το βράδυ της Κυριακής. Είχαμε χρόνια να το ζήσουμε αυτό, από τον Μπάρακ Ομπάμα ενδεχομένως, και αν θέλουμε τέτοιες νίκες κατά του εθνολαϊκισμού, είναι τελείως απαραίτητο να κερδηθεί το πεδίο των συναισθημάτων το οποίο ως τώρα μοιάζει να χειρίζεται πολύ καλύτερα η διεθνής των δημαγωγών. Η Γερμανία, για παράδειγμα, δυσκολεύεται να γεννήσει πολιτικούς τύπου Μακρόν. Μπορεί να έχει στιβαρούς και σώφρωνες ηγέτες, αλλά όχι ικανούς να κινητοποιούν συναισθηματικά στην κατεύθυνση της υπεράσπισης του φιλελευθερισμού, πανευρωπαϊκά. Είναι άλλη η πολιτική της λειτουργία μέσα στην ΕΕ και γι' αυτό κι έχουμε ανάγκη τον Μακρόν δίπλα και μαζί με την Μέρκελ ή όποιον άλλο καγκελάριο αναδείξουν οι επικείμενες γερμανικές εκλογές.
7)Υπό αυτή την έννοια, είναι η πρώτη νίκη των Δημοκρατιών αλλά και των σοβαρών ΜΜΕ απέναντι στον εθνολαϊκισμό, αντιμετωπίζοντας άμεσα όλες τις λαϊκιστικές πρακτικές του: το ψέμα, τις πλαστές ειδήσεις, τις κυβερνοεπιθέσεις και τη διοχέτευση απόρρητων εγγράφων προς βορά του όχλου (macronleaks), τις δολοφονίες χαρακτήρων, τα σεξιστικά σχόλια, την χυδαία γλώσσα. Οι σοβαρές εφημερίδες, με πρώτη τη Le Monde, απάντησαν για πρώτη φορά τόσο αποτελεσματικά σε όλο αυτό τον χυδαίο και έωλο πολιτικό λόγο, αποδομώντας τον με επιχειρήματα και τεκμηρίωση, κάτι που δεν κατάφεραν να κάνουν προηγουμένως ούτε τα σοβαρά βρετανικά ΜΜΕ στο δικό τους δημοψήφισμα, ούτε τα αμερικάνικα στις προδρικές εκλογές του περασμένου φθινοπώρου. Είναι τεράστιας σημασίας αυτό διότι σημαίνει ότι η Δημοκρατία νίκησε χωρίς εκπτώσεις και με σεβασμό σε όλες τις αξίες της που την κάνουν να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα πολιτεύματα. Πρέπει να μάθουμε, συνεπώς, από αυτή την εμπειρία, να τη μελετήσουμε, και να μη φοβόμαστε. Έχουμε “όπλα”, δεν είμαστε γυμνοί απέναντι στο ψέμα και την πολιτική χυδαιότητα.
Οι φιλελεύθεροι δημοκρατικοί πολίτες είναι τώρα σχεδόν μια δεκαετία σε άμυνα. Τίποτε δεν έχει κριθεί ακόμη, άλλωστε η ιστορία ποτέ δεν τελειώνει, καθώς οι δυνάμεις του εθνολαϊκισμού είναι παρούσες, ισχυρές και ανασυντάσσονται. Και οι κοινωνίες πολιτισμικά διχασμένες, και με όχι πάντα αβάσιμα αιτήματα διαμαρτυρίας ή φόβους. Μα από την περασμένη Κυριακή, αν και μακρύς ακόμη ο δρόμος, μπορούμε ίσως να πούμε ότι υπάρχει μια χαραμάδα ελπίδας για την ανανέωση των Δημοκρατιών και του ευρωπαϊκού οράματος.
Vive la République,
fluctuat nec mergitur (κλυδωνίζεται αλλά δεν βυθίζεται)
