Λίγες ημέρες πριν από το τέλος του 2025, η Γροιλανδία ξαναβρέθηκε στο επίκεντρο διεθνών εντάσεων, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επαναλαμβάνει την επιθυμία του να ενισχύσει την αμερικανική παρουσία στο νησί. Η στάση αυτή πυροδοτεί ανησυχίες για την εθνική κυριαρχία της νήσου, φέρνοντας τόσο τη Δανία όσο και την ίδια τη Γροιλανδία σε αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον, εν μέσω στρατηγικού ανταγωνισμού στην Αρκτική.
Ο Τραμπ επανέλαβε ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται τη Γροιλανδία για λόγους εθνικής ασφάλειας και δήλωσε ότι ένας νεοδιορισμένος ειδικός απεσταλμένος θα «αναλάβει την ηγεσία», προκαλώντας έντονη κριτική από τη Δανία και τη Γροιλανδία.
Γιατί ο Τραμπ θέλει τη Γροιλανδία;
Η στρατηγική θέση και οι πόροι της Γροιλανδίας θα μπορούσαν να ωφελήσουν τις ΗΠΑ. Βρίσκεται κατά μήκος της συντομότερης διαδρομής από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική, ζωτικής σημασίας για το αμερικανικό σύστημα προειδοποίησης βαλλιστικών πυραύλων.
Το νησί φιλοξενεί τη Διαστημική Βάση Pituffik, μια σημαντική αμερικανική στρατιωτική εγκατάσταση που χρησιμοποιείται για επιτήρηση και λειτουργίες προειδοποίησης πυραύλων.
Οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την επέκταση της υπάρχουσας στρατιωτικής παρουσίας στο νησί του Αρκτικού Κύκλου, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης ραντάρ για την παρακολούθηση των υδάτων μεταξύ του νησιού, της Ισλανδίας και της Βρετανίας που χρησιμοποιούνται από ρωσικά πολεμικά πλοία και πυρηνικά υποβρύχια.
Ο Τραμπ έχει κάνει σαφές πως χρειάζεται τη Γροιλανδία για την εθνική ασφάλεια, όχι για τα ορυκτά… γιατί εάν κοιτάξει κάποιος τη Γροιλανδία, επάνω και κάτω στην ακτή, υπάρχουν ρωσικά και κινεζικά πλοία παντού», τα οποία οι ΗΠΑ θέλουν να παρακολουθούν.
Τα στοιχεία για τη ναυτιλία δείχνουν ότι τα περισσότερα κινεζικά πλοία στα ύδατα του Αρκτικού Κύκλου βρίσκονται στον Ειρηνικό Αρκτικό και στη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή κοντά στη Ρωσία. Η πλειονότητα της ρωσικής ναυσιπλοΐας στον Αρκτικό Κύκλο βρίσκεται γύρω από τις δικές της ακτές, αν και αναλυτές λένε ότι ρωσικά υποβρύχια συχνά ταξιδεύουν στα ύδατα μεταξύ Γροιλανδίας, Ισλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου.
Γενικότερα, ο Αρκτικός Κύκλος γίνεται ολοένα και πιο στρατιωτικοποιημένος, με κράτη του ΝΑΤΟ, την Κίνα και τη Ρωσία να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους εκεί. Το νησί, του οποίου η πρωτεύουσα Nουούκ είναι πιο κοντά στη Νέα Υόρκη παρά στην πρωτεύουσα της Δανίας, Κοπεγχάγη, διαθέτει πλούτο σε ορυκτά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά η ανάπτυξη έχει καθυστερήσει και η εξόρυξη έχει προσελκύσει πολύ περιορισμένες επενδύσεις από τις ΗΠΑ.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Αρκτική θερμαίνεται με ρυθμό τέσσερις φορές ταχύτερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, γεγονός που αυξάνει την προσβασιμότητά της για θαλάσιες εμπορικές διαδρομές και εξερεύνηση πόρων – τόσο από χώρες εκτός Αρκτικής όσο και από εκείνες που ήδη έχουν παρουσία στην Αρκτική.
Υφιστάμενη παρουσία των ΗΠΑ
Μια συμφωνία του 1951 μεταξύ ΗΠΑ και Δανίας έδινε στις ΗΠΑ το δικαίωμα να κινούνται ελεύθερα και να δημιουργούν στρατιωτικές βάσεις στη Γροιλανδία, υπό την προϋπόθεση ότι ενημερώνονται η Δανία και η Γροιλανδία.
Ιστορικά, η Δανία έχει διευκολύνει τις ΗΠΑ επειδή η Κοπεγχάγη δεν έχει τη δυνατότητα να υπερασπιστεί τη Γροιλανδία και λόγω των εγγυήσεων ασφαλείας των ΗΠΑ στη Δανία μέσω του ΝΑΤΟ.
Το νησί, πρώην αποικία της Δανίας, έγινε επίσημη επικράτεια του σκανδιναβικού βασιλείου το 1953 και υπόκειται στο δανικό σύνταγμα.
Το 2009, το νησί έλαβε ευρεία αυτοδιοίκηση, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να κηρύξει ανεξαρτησία από τη Δανία μέσω δημοψηφίσματος.
Σύμφωνα με τον νόμο του 2009, το κοινοβούλιο της Γροιλανδίας μπορεί να επικαλεστεί μια διάταξη που θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη Δανία για την επίτευξη πλήρους ανεξαρτησίας.
Ο λαός της Γροιλανδίας θα πρέπει να εγκρίνει την ανεξαρτησία μέσω δημοψηφίσματος, και οποιαδήποτε συμφωνία ανεξαρτησίας μεταξύ Δανίας και Γροιλανδίας θα απαιτούσε επίσης τη συγκατάθεση του δανικού κοινοβουλίου.
Ωστόσο, παρά την αυτοδιοίκηση, η Δανία διατηρεί την εξουσία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας, εθνικής ασφάλειας, δικαστικών και νομικών υποθέσεων και νομισματικού συστήματος.
Τι θέλει η Γροιλανδία
Οι σχέσεις μεταξύ Γροιλανδίας και Δανίας έχουν ενταθεί μετά από αποκαλύψεις κακομεταχείρισης των Γροιλανδών υπό την αποικιοκρατία. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του Τραμπ για το νησί ώθησε τη Δανία να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Γροιλανδία.
Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των 57.000 κατοίκων της Γροιλανδίας υποστηρίζει την ανεξαρτησία, αλλά πολλοί προειδοποιούν να μην ενεργήσουν βιαστικά, φοβούμενοι ότι η Γροιλανδία θα μπορούσε να χειροτερεύσει και να εκτεθεί στις ΗΠΑ εάν επιδιώξει πολύ γρήγορα ανεξαρτησία από τη Δανία.
Η οικονομία της Γροιλανδίας εξαρτάται από την αλιεία, που αντιπροσωπεύει πάνω από το 95% των εξαγωγών και από ετήσιες επιδοτήσεις της Δανίας, οι οποίες καλύπτουν περίπου το μισό δημόσιο προϋπολογισμό.
Αν η Γροιλανδία γίνει ανεξάρτητη, θα μπορούσε να επιλέξει να συσχετιστεί με τις ΗΠΑ χωρίς να γίνει αμερικανικό έδαφος. Αυτό σημαίνει ότι θα αντικαθιστούσε τις δανικές επιδοτήσεις με αμερικανική στήριξη και προστασία, με αντάλλαγμα στρατιωτικά δικαιώματα, παρόμοιο με το καθεστώς των Νήσων Μάρσαλ, της Μικρονησίας και του Παλάου.
Πολιτικοί σχολιαστές ωστόσο αναφέρουν πως η ιδέα του Τραμπ για την αγορά της Γροιλανδίας βασίζεται σε παρανόηση του διεθνούς δικαίου και της αρχής της αυτοδιάθεσης, που δίνει στους λαούς το δικαίωμα να επιλέγουν το δικό τους πολιτικό καθεστώς.
Ο Τραμπ όρισε τον κυβερνήτη της Λουιζιάνας, Τζεφ Λάντρι, ως ειδικό απεσταλμένο για τη Γροιλανδία, προκαλώντας εκ νέου κριτική από Δανία και Γροιλανδία για το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον.
Ο Λάντρι υποστηρίζει δημόσια την ιδέα να γίνει η Γροιλανδία μέρος των ΗΠΑ.
Όταν ο Τραμπ πρότεινε να αγοράσει το νησί κατά την πρώτη προεδρική του θητεία, η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρισκεν, το χαρακτήρισε «παράλογο». Η ίδια και ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας Γενς Φρέντερικ Νίλσεν έχουν επανειλημμένως δηλώσει ότι η Γροιλανδία ανήκει στους Γροιλανδούς.
