Παρά το γεγονός ότι το φετινό φθινόπωρο έφερε συχνές και παρατεταμένες βροχοπτώσεις στην Αττική, οι ανησυχίες για τη λειψυδρία όχι μόνο δεν υποχωρούν αλλά εντείνονται καθημερινά. Τα στοιχεία από τους ταμιευτήρες του Μόρνου και της Υλίκης καταδεικνύουν μια κρίση σε εξέλιξη, η οποία δεν ανακόπτεται ούτε από τις πρόσφατες βροχές που έπεσαν στο λεκανοπέδιο και τη Στερεά Ελλάδα.
Οι δύο βασικές δεξαμενές υδροδότησης της Αθήνας παρουσιάζουν σοκαριστική μείωση στάθμης, ενώ η αυξημένη κατανάλωση νερού στην Αττική – με άνοδο 6% μέσα στο 2024 – αποδεικνύει ότι η κρίση έχει δύο πρόσωπα: τη φυσική έλλειψη και την ανθρωπογενή πίεση.
Οι εικόνες που καταγράφηκαν από τα drones της ΕΥΔΑΠ φέρνουν στο φως ένα τοπίο που θυμίζει παρατεταμένη ξηρασία. Μεγάλες εκτάσεις που πριν από λίγα χρόνια βρίσκονταν κάτω από το νερό έχουν αποκαλυφθεί, η στάθμη έχει υποχωρήσει εντυπωσιακά και στο Μόρνο αναδύονται ξανά τα λείψανα του βυθισμένου χωριού Κάλλιο. Αυτή η απογύμνωση των ταμιευτήρων δεν είναι απλώς ένα ανησυχητικό οπτικό φαινόμενο αλλά μια απτή ένδειξη ότι το υδρολογικό ισοζύγιο της Αττικής έχει περάσει σε κατάσταση οριακής αντοχής.
Ορατή η απογύμνωση των ταμιευτήρων
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, ο Μόρνος έχει χάσει πάνω από το 40% των αποθεμάτων του μέσα σε μόλις δύο χρόνια, με την επιφάνειά του να έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό. Αντίστοιχα, η Υλίκη σημείωσε μείωση της τάξης του 40% μόνο μέσα στο τελευταίο έτος. Καθώς οι στάθμες υποχωρούν, αποκαλύπτονται τμήματα του πυθμένα που είχαν να φανούν δεκαετίες.
Η μείωση δεν περιορίζεται στην εικόνα, αλλά αποτυπώνει τον νέο κανόνα που διαμορφώνει η κλιματική αλλαγή. Οι χειμώνες είναι πλέον πιο ξηροί, το χιόνι συσσωρεύεται ελάχιστα στα βουνά που τροφοδοτούν τα ποτάμια και, κατά συνέπεια, οι ταμιευτήρες δεν λαμβάνουν το νερό που χρειάζονται, ακόμη και όταν καταγράφονται έντονες βροχοπτώσεις.
Γιατί οι ταμιευτήρες δεν γεμίζουν και ποιες παρεμβάσεις κρίνονται απαραίτητες
Οι πρόσφατες βροχοπτώσεις, όσο έντονες κι αν ήταν, δεν αρκούν για να αντιστρέψουν την εικόνα των ταμιευτήρων, καθώς η υδρολογική συμπεριφορά των μεγάλων λιμνών της Αττικής καθορίζεται κυρίως από την επιφανειακή απορροή και το αργό λιώσιμο του χιονιού, το οποίο τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μειωμένο. Μιλώντας στον ΣΚΑΪ, ο καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευθύμης Λέκκας, σημείωσε ότι το νερό που δεν πέφτει απευθείας στις λίμνες χρειάζεται σημαντικό χρόνο για να εμπλουτίσει τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και ακόμη περισσότερο μέχρι να φτάσει ξανά στους ταμιευτήρες, γεγονός που εξηγεί γιατί οι έντονες καταιγίδες δεν μεταφράζονται σε άμεση άνοδο των αποθεμάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, κρίσιμες θεωρούνται παρεμβάσεις όπως η δημιουργία μικρών φραγμάτων και μικρο-ταμιευτήρων που συγκρατούν το νερό και ενισχύουν την κατείσδυση στο υπέδαφος, η αξιοποίηση σύγχρονων μονάδων αφαλάτωσης που έχουν πλέον μικρότερο ενεργειακό αποτύπωμα, ο περιορισμός των σημαντικών απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης και η ενίσχυση της συνείδησης ορθής χρήσης του νερού τόσο στις πόλεις όσο και στις αγροτικές δραστηριότητες. Όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής, το νερό παραμένει ένας πόρος που ενώ όταν υπάρχει συχνά σπαταλιέται, όταν λείπει δημιουργεί σοβαρές κοινωνικές και λειτουργικές συνέπειες, καθιστώντας αναγκαίες δομικές λύσεις και όχι αποσπασματικές αντιδράσεις.
Η Αττική, η Λέρος και η Πάτμος σε έκτακτη ανάγκη - Η απόφαση της 28ης Νοεμβρίου 2025
Μέσα στο κλίμα ανησυχίας και μπροστά στα αρνητικά δεδομένα, η Αττική, η Λέρος και η Πάτμος κηρύχθηκαν επισήμως σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας. Οι σχετικές Υπουργικές Αποφάσεις υπεγράφησαν από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου, ύστερα από τη θετική εισήγηση του ΔΣ της ΡΑΑΕΥ και το προηγούμενο αίτημα της ΕΥΔΑΠ. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ στις 28 Νοεμβρίου 2025 και ενεργοποίησε τις διατάξεις του άρθρου 55 του νόμου 5215/25, μεταφέροντας τις διαδικασίες ωρίμανσης των μεγάλων υδροδοτικών έργων στη Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του Υπερταμείου. Με αυτόν τον τρόπο, τα έργα μπαίνουν σε fast track ρυθμό.
Τα φθινοπωρινά νερά δεν αρκούν - Τα αποθέματα της Αττικής παραμένουν οριακά
Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ της 3ης Δεκεμβρίου 2025, τα συνολικά αποθέματα στους τέσσερις βασικούς ταμιευτήρες - Μόρνος, Υλίκη, Εύηνος και Μαραθώνας - ανέρχονται σε 382,31 εκατ. κυβικά μέτρα. Η ποσότητα αυτή είναι μειωμένη σε σχέση με την έναρξη του υδρολογικού έτους, όταν τα αποθέματα ήταν 402,16 εκατ. κ.μ., και ακόμη πιο χαμηλή σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή ημέρα, όταν έφταναν τα 578,03 εκατ. κ.μ. Απέχει δε εντυπωσιακά από το ιστορικό μέγιστο της 3ης Δεκεμβρίου 2015, όταν η Αττική διέθετε 1,184 δισ. κ.μ. νερού.
Η ημερήσια σύγκριση από 2 σε 3 Δεκεμβρίου καταγράφει μικρομεταβολές που μαρτυρούν την εύθραυστη ισορροπία του συστήματος: ο Μόρνος παρουσίασε μικρή άνοδο, η Υλίκη ελαφρά μείωση, ο Μαραθώνας οριακή αύξηση, ενώ ο Εύηνος έχασε περίπου 660.000 κ.μ. νερού σε μία ημέρα. Την ίδια στιγμή, η παραγωγή των διυλιστηρίων για την 3η Δεκεμβρίου εμφανίζεται μηδενική, κάτι που πιθανότατα οφείλεται σε τεχνικό ή χρονικό κενό ενημέρωσης, καθώς τα προη-γούμενα έτη η παραγωγή κυμαινόταν περίπου στο 1 εκατ. κ.μ. ημερησίως.
Τα έργα που δρομολογούνται - Το επενδυτικό πρόγραμμα των 2,5 δισ. ευρώ
Παράλληλα με τα μέτρα άμεσης ανάγκης, η Πολιτεία και η ΕΥΔΑΠ έχουν ενεργοποιήσει ένα μακροπρόθεσμο επενδυτικό σχέδιο ύψους 2,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025 - 2034. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συνολικά 167 έργα που αφορούν την ύδρευση, την αποχέτευση και την ενεργειακή αναβάθμιση των υποδομών. Από αυτά, 729 εκατ. ευρώ κατευθύνονται σε έργα ύδρευσης, 1,6 δισ. ευρώ σε έργα αποχέτευσης και 193 εκατ. ευρώ σε ενεργειακές και ψηφιακές αναβαθμίσεις. Η χρηματοδότηση προέρχεται από συνδυασμό πόρων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ευρωπαϊκών προγραμμάτων και εθνικών κονδυλίων.
Κομβικής σημασίας είναι το έργο «Εύρυτος», που προβλέπει την εκτροπή των ποταμών Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη προς ενίσχυση του υδροδοτικού συστήματος της Αττικής. Με προϋπολογισμό 535 εκατ. ευρώ και ορίζοντα ολοκλήρωσης έως το πρώτο εξάμηνο του 2029, το έργο αναμένεται να προσφέρει έως και 200 εκατ. κ.μ. νερού ετησίως, δημιουργώντας νέο υδατικό «μαξιλάρι» για τις επόμενες δύο έως τρεις δεκαετίες.
Την ίδια ώρα, έχουν προχωρήσει γεωτρήσεις σε Μαυροσουβάλα, Ούγγρους και στον Βοιωτικό Κηφισό, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν το σύστημα με δεκάδες εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Εξελίσσεται επίσης πρόγραμμα επαναχρησιμοποίησης νερού για άρδευση και βιομηχανική χρήση, το οποίο μπορεί να μειώσει την κατανάλωση πόσιμου νερού κατά 5% έως 10%. Στο εναλλακτικό σενάριο, έχουν προβλεφθεί τρεις μονάδες αφαλάτωσης σε Θίσβη, Νέα Πέραμο και Λαύριο, συνολικού κόστους 165 έως 315 εκατ. ευρώ.
Η Αθήνα στο όριο - Οι επόμενοι μήνες θα κρίνουν το μέλλον της υδροδότησης
Η Αττική έχει εισέλθει σε μια περίοδο κατά την οποία το υδρολογικό ισοζύγιο είναι εξαιρετικά εύθραυστο. Οι ταμιευτήρες έχουν υποχωρήσει σε οριακά επίπεδα, η κλιματική κρίση καθιστά τα ακραία φαινόμενα εντονότερα και απρόβλεπτα, ενώ η κατανάλωση παραμένει σταθερά υψηλή. Τα έργα που έχουν δρομολογηθεί και οι παρεμβάσεις που προτείνουν οι ειδικοί συνθέτουν ένα σχέδιο μακράς πνοής, αλλά η πραγματική πρόκληση είναι η ταχύτητα και η συνέπεια στην υλοποίηση.
Ο χειμώνας του 2025 - 2026 αναμένεται να είναι καθοριστικός. Εάν δεν υπάρξει ουσιαστική αναπλήρωση μέσω χιονοπτώσεων και σταθερών βροχοπτώσεων, η πίεση στο σύστημα υδροδότησης της πρωτεύουσας θα ενταθεί περαιτέρω. Στην παρούσα συγκυρία, η Αττική δεν διαθέτει τα περιθώρια να συνεχίσει με τον ρυθμό απώλειας των τελευταίων ετών και οι επόμενοι μήνες θα κρίνουν εάν τα μέτρα που υιοθετούνται μπορούν να αναστρέψουν την πορεία της λειψυδρίας ή αν η πρωτεύουσα θα βρεθεί αντιμέτωπη με ακόμη πιο δύσκολες συνθήκες.
