Χαμηλές επιδόσεις εξακολουθεί να καταγράφει η Ελλάδα στον τομέα της ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων ενώ υψηλό παραμένει το ποσοστό ταφής παρά τα κίνητρα και τις χρηματοδοτήσεις. Το ποσοστό ανακύκλωσης στη χώρα μας διαμορφώνεται στο 18%, πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τη Γερμανία (69,3%), την Αυστρία (62,5%), τη Σλοβενία (60,8%), την Ιταλία (51,9%), τη Γαλλία (43,8%), την Ισπανία (42,2%), την Πορτογαλία (30,4%) ή το Κόσοβο (25%). Το ποσοστό ταφής αγγίζει το 80% και η χώρα μας, λόγω των νομικών αποκλίσεων, έχει εκτροχιαστεί από τους στόχους της ανακύκλωσης (55% έως το 2025) και τη μείωση της ταφής στο 10% μέχρι το 2035.
Δεδομένου ότι το πλαίσιο στη χώρα μας δεν στερείται κινήτρων, το πρόβλημα εντοπίζεται στις τεχνικές, γεωγραφικές και επιχειρηματικές/ηθικές προκλήσεις. Ως δημοσιονομικός μοχλός προβλεπόταν να λειτουργήσουν οι πόροι ύψους 600 εκατ. ευρώ για την κατασκευή μονάδων ανάκτησης και ανακύκλωσης από το πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2021 – 2027: «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» (ΠΕΚΑ), ανέρχονται σε 600 εκατ. ευρώ και άλλα εργαλεία όπως ο φόρος ταφής που επιστρέφεται στους δήμους για να ενισχυθούν οι υποδομές. Ωστόσο, κωλύματα προκύπτουν στην εφαρμογή άλλων εργαλείων όπως είναι το DRS (σύστημα εφαρμογής εγγύησης στις συσκευασίες) το οποίο είχε αρχικά προγραμματιστεί για το 2022 με επόμενες αναβολές το 2023 και το 2024 για να τεθεί τελικά ως επίσημη ημερομηνία έναρξης η 1η Δεκεμβρίου 2025. Παράγοντες της αγοράς θεωρούν ότι αυτό το χρονικό ορόσημο είναι αισιόδοξο και εκτιμούν ότι θα υπάρξει περαιτέρω παράταση. Ομοίως, η εφαρμογή του EPR (Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού) συναντά αρκετές προκλήσεις, οι οποίες συνδέονται τόσο με θεσμικά ζητήματα όσο και με πρακτικά προβλήματα όπως είναι η ελλιπής εποπτεία των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) από το κράτος, η υποχρηματοδότηση των ΣΕΔ, η ανεπαρκής συνεργασία με τους δήμους, αδύναμη επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις. Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΒΠΕ για την ανακύκλωση, η εισφοροδιαφυγή εκτιμάται στο 50% και πολλοί υπόχρεοι παραγωγοί δεν εγγράφονται στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ), με άμεση επίπτωση στη μείωση των πόρων που διατίθενται για τη διαχείριση αποβλήτων, την ανακύκλωση και τις υποδομές.
Εμπόδια στην ορθή εφαρμογή των πολιτικών ανακύκλωσης θέτουν και οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας όπως είναι η νησιωτικότητα κάτι που καθιστά ακόμη πιο πολύπλοκη την οργάνωση ενός εθνικού συστήματος DRS καθώς κάτι τέτοιο απαιτεί διασπορά υποδομών.
Πάντως, η χώρα μας θα μπορούσε να μάθει πολλά από την επιτυχημένη εφαρμογή του συστήματος DRS σε άλλες χώρες όπως είναι η Νορβηγία. Εκεί, το ποσοστό επιστροφής συσκευασιών άγγιζε το 92,3% το 2023 με 1,54 δις συσκευασίες να έχουν επιστραφεί ενώ το 92% των επιστρεφόμενων πλαστικών να επαναχρησιμοποιείται σε νέες συσκευασίες. Πρόκειται για ένα ευέλικτο σύστημα με διαχειριστή την Infinitum, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό, ο οποίος εκπροσωπεί τις επιχειρήσεις και τους παραγωγούς και χρηματοδοτείται από εγγυήσεις, πωλήσεις ανακυκλωμένων υλικών καθώς και τα EPR fees. Ο καταναλωτής πληρώνει από 0,17 έως 0,25 ευρώ ανάλογα με το μέγεθος της συσκευασίας ενώ ο φόρος στους παραγωγούς απαλείφεται εάν το ποσοστό επιστροφής φθάσει το 95%. Η πρωτοβουλία υποστηρίζεται από ένα εκτεταμένο δίκτυο το οποίο περιλαμβάνει 3.900 reverse vending μηχανήματα σε 3.500 σημεία και 11.500 σημεία με χειροκίνητους μηχανισμούς. Ο σχεδιασμός επιτρέπει να αντιστοιχεί ένα σημείο ανά 362 κατοίκους ενώ λειτουργούν 35 κόμβοι logistics και πέντε κέντρα επεξεργασίας.
