Ροή
Τα νέα στοιχεία για την πορεία του οικονομικού κλίματος το μήνα Νοέμβριο έχουν καλά νέα για την Ελλάδα και για ολόκληρη την Ευρώπη: το οικονομικό κλίμα ανέκαμψε, έστω και... λίγο. Ειδικά στην Ελλάδα έχει ενδιαφέρον ότι ξεπέρασε, και πάλι, το «ψυχολογικό» όριο των 100 μονάδων (101,4), όταν στην ΕΕ η άνοδος σημαίνει πως πήγε στις 92,2 μονάδες.
Πάμε λοιπόν καλά, η αγορά αντέχει, το ίδιο και η καταναλωτική εμπιστοσύνη. Οι δείκτες που συνδέονται με την αβεβαιότητα υποχώρησαν, η πρόθεση για αγορές ενισχύεται, το ίδιο και η εκτίμηση για την πορεία της απασχόλησης.
Βεβαίως, η ανοδική αυτή τάση μπορεί να είναι μία «εξισορρόπηση» από την μεγάλη πτώση του Οκτωβρίου στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα. Μπορεί όμως και να συνδέεται με την εκτίμηση πως τα πράγματα δεν θα είναι τόσο «μαύρα» όσο αρχικά αναμενόταν. Αυτό θα φανεί στη συνέχεια, αλλά προς το παρόν ας μείνουμε στο γεγονός πως το αποτέλεσμα είναι καλό. Δίνει ένα θετικό μήνυμα και μία αισιοδοξία για έναν δείκτη που ουσιαστικά είναι «προάγγελος» της πορείας του ΑΕΠ.
Να πούμε όμως και κάτι άλλο. Σε επιμέρους στοιχεία αυτού του συνολικά καλού «κλίματος» του Νοεμβρίου υπάρχουν και προειδοποιήσεις για… μπουρίνια. Τα οποία δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα, ισχύουν για όλη την Ε.Ε., αλλά δεν πρέπει να μένουν απαρατήρητα.
Το ένα πεδίο είναι οι ανατιμήσεις. Οι προσδοκίες για το μέλλον είναι ελαφρά πιο ήπιες (παραμένοντας βεβαίως πάρα πολύ υψηλές), αλλά επιδεινώνεται συνεχώς - και στην Ελλάδα όπως και ολόκληρη την Ευρώπη - ένας άλλος δείκτης: η αντίληψη του καταναλωτή για το πόσο υψηλές ήταν τελικά οι ανατιμήσεις το προηγούμενο διάστημα.
Σε ιστορικό υψηλό έφτασε λοιπόν και το Νοέμβριο (88,5 μονάδες ήταν το άθροισμα θετικών και αρνητικών απαντήσεων) ο αντιληπτός πληθωρισμός, ο δείκτης για την πορεία των τιμών τους τελευταίους 12 μήνες στην Ελλάδα. Στη χώρα μας μάλιστα είναι από τους υψηλότερους ανά την Ε.Ε. και συγκρίνεται σε ένταση μόνο με το «βάρος» που αισθάνονται οι καταναλωτές σε κράτη του «Βορρά» που έχουν μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία ή σε άλλες χώρες που έχουν πολύ χαμηλό εισόδημα.
Ένα άλλο καμπανάκι είναι οι επενδύσεις. Στη σχετική έρευνα στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη περιορίζεται σημαντικά το 2023 η πρόθεση για επιπλέον ιδιωτικές επενδύσεις. Πώς θα ήταν άλλωστε δυνατό να συμβαίνει διαφορετικά, όταν όλοι μιλάνε για έντονη αβεβαιότητα και για πιθανότητα ύφεσης.
Σε κάθε περίπτωση, τα καλά είναι πιο πολλά από τα κακά. Η πορεία του οικονομικού κλίματος το Νοέμβριο δείχνει ότι υπάρχει εμπέδωση εμπιστοσύνης, παρά το τέλος της τουριστικής σεζόν, παρά την έναρξη του χειμώνα, ενώ τα 11,9 δισ. ευρώ Δημοσίων Επενδύσεων του 2023 θα συμβάλλουν στη διατήρηση και στη στήριξη των επιχειρηματικών σχεδίων.
Όσο για το πεδίο της εμπεδωμένης πλέον ακρίβειας, εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Θα πρέπει να γίνουν επιπλέον κινήσεις, πέρα από αυτά που ήδη δρομολογούνται. Ειδικά αν η Ε.Ε. δεν προχωρήσει το Δεκέμβριο σε μία στιβαρή και επαρκή λύση η οποία θα μπορέσει, από μόνη της, να αλλάξει το κλίμα. για να δούμε τι «καιρό» θα κάνει τον Δεκέμβριο…
