Από την εποχή του Ιπποκράτη, γνωρίζουμε πως το απόφθεγμα «νους υγιής εν σώματι υγιή» αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο πάνω στον οποίο «χτίστηκε» η δυτική ιατρική. Η πιο απλή και ανέξοδη σωματική δραστηριότητα είναι το περπάτημα και ακολουθούν το τρέξιμο και η ποδηλασία, με την τελευταία να αποτελεί ένα οικολογικό μέσο μεταφοράς και να συνδυάζει την άσκηση με την ψυχαγωγία, τις «πράσινες» μετακινήσεις και την διεκπεραίωση καθημερινών υποχρεώσεων –καθώς με την προσαρμογή ενός καλαθιού, μπορούμε να κάνουμε τα ψώνια μας με το ποδήλατο, μειώνοντας ταυτόχρονα και το προσωπικό μας αποτύπωμα άνθρακα.
Κάτω από τη βάση παίρνει η Ελλάδα στην Οδική Ασφάλεια
Δυστυχώς όμως οι πεζοί και ποδηλάτες δεν είναι ασφαλείς όταν κινούνται στις πόλεις με τη νέα έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) να φανερώνει πως ετησίως 1,2 εκατ. άνθρωποι χάνουν την ζωή τους στους δρόμους και πως τουλάχιστον το 25% αυτών των θανάτων -δηλαδή περισσότεροι από 300.000 θανάτους- αφορούν πεζούς και ποδηλάτες, που πέφτουν θύματα τροχαίων ατυχημάτων. Παρόλα αυτά τα δυσοίωνα στοιχεία, μόνο το 0,2% των δρόμων διεθνώς διαθέτουν ειδική λωρίδα –ποδηλατόδρομο- για την κίνηση των πολιτών με ασφάλεια, ενώ σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, υπάρχουν περιοχές όπου οι πεζοί δεν έχουν καν στην διάθεσή τους πεζοδρόμια και διαβάσεις για να κινούνται με ασφάλεια στους δρόμους. Η πατρίδα μας αναφορικά με την οδική ασφάλεια και την ασφάλεια των πεζών και των ποδηλατών έχει κάκιστο σκορ και σταθερά τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση στους θανάτους από τροχαία, στα οποία πολλές φορές θύματα είναι και πεζοί. Η πρώιμη έκθεση της ΕΛ.ΛΑΣ για το 2024 φανερώνει ότι έχασαν την ζωή τους από τροχαία τουλάχιστον 665 άτομα, που αποτελεί θλιβερό ρεκόρ 5ετίας. Ο τελικός αριθμός είναι μεγαλύτερος στην πραγματικότητα, καθώς ορισμένοι από τους βαριά τραυματίες κατέληξαν μετά από μικρότερο ή μακρύτερο χρονικό διάστημα στα νοσοκομεία.
Δυστυχώς την τελευταία 2ετία βλέπουμε στην πατρίδα μας μεγάλη αύξηση σε δύο κατηγορίες τροχαίων ατυχημάτων μέσα στις πόλεις, με τη μία να αφορά την ανάπτυξη υπερβολικά μεγάλων ταχυτήτων (για παράδειγμα περισσότερο από 200-250 km/h στη Λ. Συγγρού!!!), με συνέπεια να χάνεται ο έλεγχος του οχήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις βλέπουμε δυστυχώς τους οδηγούς που τρέχουν σαν μανιακοί να είναι πολύ νεαρά άτομα τα οποία έχουν πρόσφατα πάρει το δίπλωμα οδήγησης και δεν έχουν πείρα. Η δεύτερη περίπτωση πρόκλησης τροχαίου ατυχήματος –που έχει πλέον λάβει εντός των συνόρων διαστάσεις επιδημίας-αφορά την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ. Εδώ τα ευρήματα είναι ακόμα πιο σκοτεινά, γιατί φανερώνουν πως πολλοί οδηγοί, που συλλαμβάνονται οδηγώντας μεθυσμένοι το έχουν ξανακάνει στο παρελθόν αρκετές φορές-είναι δηλαδή υπότροποι και ενίοτε έχουν απολέσει το δίπλωμα τους, αλλά αυτό δεν τους εμποδίζει να οδηγήσουν ξανά, εντελώς παράνομα! Εδώ δηλαδή έχουμε εγκληματική συμπεριφορά, πολλές υποτροπές, πλήρη αδιαφορία για την επιβληθείσα ποινή και πλήρη απαξίωση των θεσμών του κράτους. Άρα οι επιβληθείσες ποινές δεν αρκούν για να συμμορφώσουν και να σωφρονίσουν (αν αυτό είναι ποτέ δυνατό) αυτούς τους ανθρώπους –που δυστυχώς δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια του συνετού και υπεύθυνου πολίτη. Επίσης η χώρα μας έχει τεράστιο πρόβλημα με τα τροχαία ατυχήματα όπου εμπλέκονται δικυκλιστές (οδηγοί μοτοσυκλετιστών), με περισσότερους από 20 δικυκλιστές τον μήνα να χάνουν την ζωή τους στην άσφαλτο. Μια τελευταία «πληγή» που διευρύνεται στις ελληνικές πόλεις, αφορά τα ηλεκτρικά πατίνια, τα οποία οδηγούν έφηβοι, νέοι και ενήλικες, χωρίς καμία προστατευτική εξάρτηση (κράνος, επιγονατίδες κτλ), με τους νεαρούς χρήστες πατινιών να παραβιάζουν συχνά ολόκληρο τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), μέσα στα στενά της γειτονιάς τους.
Μιλώντας θεσμικά, ο Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ επισημαίνει πως το περπάτημα και η ποδηλασία αποτελούν προϋποθέσεις για την δημόσια υγεία και αφορούν δραστηριότητες που κάνουν πιο βιώσιμες τις πόλεις. «Κάθε βήμα και κάθε πεντάλ συνεισφέρουν στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, στην ελάττωση του κυκλοφοριακού προβλήματος και στην προστασία από εκφυλιστικά νοσήματα (καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, παχυσαρκία, οστεοαρθρίτιδα, πολλοί καρκίνοι κλτ). Μάλιστα λόγω της ταχείας εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής, η αύξηση της χρήσης ποδηλάτου και του βαδίσματος για τις μικρές μετακινήσεις δίνουν ακόμα μεγαλύτερη «ανάσα» στις πόλεις, μειώνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση. Είναι λοιπόν χρέος των κυβερνήσεων να προσφέρουν περισσότερη ασφάλεια σε αυτές τις δραστηριότητες, ώστε να τις επιλέγουν οι πολίτες για την άθληση και την μετακίνηση τους», προσθέτει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ.
Παρά τα ποικίλα οφέλη του βαδίσματος και της ποδηλασίας, λιγότερο από το 30% των κρατών σε διεθνές επίπεδο έχουν λάβει μέτρα κι έχουν υιοθετήσει σχετικές πολιτικές, προκειμένου να ενθαρρύνουν τους πολίτες να περπατούν και να κάνουν ποδήλατο. Για να καλύψει αυτό το κενό ο ΠΟΥ δημιούργησε μια νέα εργαλειοθήκη με τίτλο «Κάνε το βάδισμα και την ποδηλασία ασφαλή» (“Make walking and cycling safe,”), για να στηρίξει την πρόθεση των τοπικών κοινωνιών να ωθήσουν προς αυτές τις δραστηριότητες τους πολίτες τους.
Παρότι από το 2011 έως το 2021 σε διεθνές επίπεδο και σε συνολικό μέσο όρο, μειώθηκαν ελάχιστα οι θάνατοι πεζών και παρουσίασαν σταθεροποίηση οι θάνατοι ποδηλατών, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μέσα στο διάστημα αυτό συμπεριλαμβάνεται και «κομμάτι» της covid πανδημίας που είχαν ελαττωθεί οι μετακινήσεις και απαγορευτεί τα ταξίδια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΠΟΥ στην Ευρώπη το ίδιο διάστημα οι θάνατοι ποδηλατών αυξήθηκαν κατά 50%, στην Νοτιοανατολική Ασία οι θάνατοι πεζών αυξήθηκαν κατά 42% και στην ζώνη του Δυτικού Ειρηνικού καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση –κατά 88%- στους θανάτους ατόμων που επέβαιναν σε ποδήλατο. Από τη δική του μεριά ο Etienne Krug, Διευθυντής στον ΠΟΥ του τομέα Κοινωνικών Αποφάσεων για την Υγεία θυμίζει ότι η προαγωγή του βαδίσματος και την χρήσης ποδηλάτου φέρνει δικαιοσύνη και ισοτιμία στην υγεία και τις μετακινήσεις γιατί μειώνει τις ανισότητες μεταξύ πλούσιων και φτωχών και καλεί όλους τους φορείς (μεταφορών, υγείας και εκπαίδευσης να συνδράμουν για να κάνουν πιο βιώσιμες τις πόλεις και πιο υγιείς κι ευτυχισμένους τους πολίτες. Στο πλαίσιο αυτό η εργαλειοθήκη του ΠΟΥ περιλαμβάνει συγκεκριμένες συστάσεις για την δημιουργία νέων και ασφαλών υποδομών, την εκπαίδευση των πολιτών-για την οδική ασφάλεια- από μικρή ηλικία μέσα στα σχολεία, την διενέργεια εκστρατειών ενημέρωσης στις τοπικές κοινότητες και την ενημέρωση των πολιτών για το αποτύπωμα όλων αυτών των δράσεων στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Τα μηνύματα αυτά διαχέονται στο κοινό μέσα από την Παγκόσμια Συμμαχία για την Οδική Ασφάλεια, στην οποία συμμετέχουν περισσότερες από 400 οργανώσεις από 100 χώρες.
Ένα χαρακτηριστικό ελληνικό παράδειγμα αυτής της ανάγκης αφορά την χρήση ηλεκτρικών πατινιών, που τοποθέτησαν οι Δήμοι σε κεντρικές πλατείες, χωρίς να προηγηθεί καμία ενημέρωση των πολιτών για την σωστή χρήση τους, την απαιτούμενη εξάρτηση, τα ηλικιακά επιτρεπτά όρια και άλλα ζητήματα, ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι ατυχημάτων.
