Ροή
Με πολύ διαφορετικό τρόπο και ρυθμό βιώνουν την πράσινη μετάβαση οι προηγμένες και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, με τις πρώτες να βάζουν συχνά τις "τελευταίες πινελιές" σε τέλεια οργανωμένα σχέδια και επενδύσεις και τις δεύτερες να αναζητούν τρόπους να προσεγγίζουν την καθαρή ενέργεια με μεθόδους οικονομικά προσιτές.
Οι αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά μόνο το ένα πέμπτο των επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια - και μόλις το ένα δέκατο του παγκόσμιου οικονομικού πλούτου. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), oι ετήσιες επενδύσεις στην ενέργεια στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές μειώθηκαν κατά περίπου 20% από το 2016, εν μέρει λόγω ορισμένων προκλήσεων όπως είναι κινητοποίηση κεφαλαίων για έργα καθαρής ενέργειας. Η πανδημία Covid-19 έχει αποδυναμώσει τους εταιρικούς ισολογισμούς και την ικανότητα των καταναλωτών να πληρώνουν και έχει επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά. Οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και στην οικονομική δραστηριότητα εξακολουθούν να υφίστανται αποδυναμώνοντας τις προοπτικές για ταχεία βιώσιμη ανάκαμψη.
Οι αναδυόμενες και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες εκτιμάται ότι θα είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των εκπομπών τις επόμενες δεκαετίες, εκτός εάν ληφθούν πολύ ισχυρότερα μέτρα για τη μετατροπή των ενεργειακών τους συστημάτων. Σε ένα σενάριο που αντικατοπτρίζει τις σημερινές και τις υφιστάμενες πολιτικές, οι εκπομπές στα συγκεκριμένα κράτη αναμένεται να αυξηθούν κατά 5 Gt τις επόμενες δύο δεκαετίες. Αντίθετα, προβλέπεται να μειωθεί κατά 2 Gt στις προηγμένες οικονομίες και στο οροπέδιο της Κίνας.
Ως εκ τούτου απαιτείται μια άνευ προηγουμένου αύξηση των δαπανών για επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια προκειμένου αυτές οι χώρες να τεθούν σε πορεία που θα τις οδηγήσει σε μηδενικές εκπομπές. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι το τέλος της δεκαετίας που διανύουμε, οι ετήσιες κεφαλαιουχικές δαπάνες για καθαρή ενέργεια σε αυτές τις οικονομίες πρέπει τουλάχιστον να επταπλασιαστούν (πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια), προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2050.
Οι βασικοί πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης στις αναπτυσσόμενες χώρες
Ο μετασχηματισμός του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας και η ενίσχυση των επενδύσεων στην αποτελεσματική χρήση καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν βασικούς πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες αναμένεται να τριπλασιαστεί σε σχέση με τις προηγμένες οικονομίες και για το λόγο αυτό πρέπει να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των ΑΠΕ, το κόστος των οποίων βαίνει μειούμενο.
Όμως, αν και η καθαρή ενέργεια αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της πράσινης ανάπτυξης, ωστόσο δεν μπορεί να δώσει όλες τις απαντήσεις σε οικονομίες που υφίστανται ταχεία αστικοποίηση και εκβιομηχάνιση. Απαιτούνται βελτιώσεις στην αποδοτικότητα του βιομηχανικού εξοπλισμού και των βαρέων μεταφορών, διεύρυνση της χρήσης εναλλακτικών καυσίμων και κυρίως βιοκαυσίμων και φυσικού αερίου, ειδικά όταν μιλάμε για περιοχές όπου η καθαρότερη ενέργεια δεν μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί στην απαιτούμενη κλίμακα. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να τεθούν τα θεμέλια για μια ταχεία αξιοποίηση των υγρών και αέριων καυσίμων χαμηλού άνθρακα, όπως είναι το υδρογόνο, καθώς και για τεχνολογίες δέσμευσης άνθρακα, αν και πολλές από αυτές τις περιοχές δεν διαθέτουν βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα για κάτι τέτοιο προς το παρόν.
Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι, μεταξύ των μεγαλύτερων παραγωγών και εξαγωγέων πετρελαίου και φυσικού αερίου, η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια δημιουργεί τεράστιες πιέσεις σε οικονομικά μοντέλα που βασίζονται σε έσοδα από υδρογονάνθρακες, δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για ενεργειακές και μη ενεργειακές επενδύσεις.
Το μέσο κόστος μείωσης των εκπομπών σε αυτές τις οικονομίες εκτιμάται ότι είναι περίπου το μισό σε σχέση με εκείνο των προηγμένων οικονομιών. Όλες οι χώρες πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές, αλλά οι επενδύσεις καθαρής ενέργειας σε είναι ένας ιδιαίτερα αποδοτικός τρόπος αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Η χρηματοδότηση
Οι ενεργειακές επενδύσεις σήμερα στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε δημόσιες πηγές χρηματοδότησης, αλλά στα σενάρια που εξετάζει ο ΙΕΑ, πάνω από το 70% των επενδύσεων καθαρής ενέργειας χρηματοδοτούνται από ιδιωτικά κεφάλαια , ειδικά όσον αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή αποδοτικότητα.
Οι δημόσιες πηγές χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών επιχειρήσεων, θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο, ιδίως σε υποδομές δικτύων. Συμπληρωματικά, η εισροή κεφαλαίων από τα διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς είναι ζωτικής σημασίας.
Η πραγματική πρόκληση
Σύμφωνα με τον ΙΕΑ, ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι διαθεσιμότητα κεφαλαίων για την καθαρή ενέργεια αλλά η έλλειψη επενδυτικών ευκαιριών οι οποίες να προσφέρουν επαρκείς αποδόσεις. Το 2020, ο παγκόσμιος χρηματοοικονομικός πλούτος ανήλθε σε πάνω από 200 τρισεκατομμύρια δολάρια κάτι που μαρτυρά ότι οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να χρηματοδοτήσουν έργα καθαρής ενέργειας, ενώ η παγκόσμια αγορά βιώσιμου χρέους ανήλθε σε επίπεδα ρεκόρ το 2020. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού βρίσκεται συγκεντρωμένο στις αναπτυγμένες χώρες, κάτι το οποίο δείχνει ότι η ευθυγράμμιση των επενδυτικών χαρτοφυλακίων με τους στόχους των μηδενικών εκπομπών κινδυνεύει να αποκλείσει χώρες με μεγαλύτερο ανθρακικό αποτύπωμα ή τομείς οι οποίοι διανύουν έναν πιο δύσβατο δρόμο ενεργειακής μετάβασης.
