Ροή
«Φίλε μου χθες βράδυ ολοκλήρωσα κάτι που προσπαθούσα να κάνω τις τελευταίες δύο ημέρες, που όπως ξέρεις ξαναπερνάω τον covid. Δεν ξέρω και ‘γω σε ποια παραλλαγή του covid είμαι πλέον, αλλά το περνάω χωρίς ιδιαίτερη ταλαιπωρία, αν εξαιρέσεις το ότι πρέπει να μείνω μακριά από φίλους για λίγο ακόμα.
Σου στέλνω σήμερα το πρωί το σημείωμα αφού το ξαναδιάβασα για να δω μήπως έπρεπε να διορθώσω κάτι».
Μετά την εισαγωγή αυτή στο mail του κ. Χ ακολουθούσε το κείμενο, που παραθέτω χωρίς καμία παρέμβαση, θεωρώντας εξαιρετικά χρήσιμες τις επισημάνσεις που κάνει.
«Το θέμα μου ήταν – το είχαμε συζητήσει κάποια στιγμή στα τέλη του Ιανουαρίου αν θυμάμαι καλά – ότι όχι μόνο δεν έχω πειστεί για την εικόνα που βγαίνει από τι αρχές του χρόνου για τις πραγματικές εξελίξεις στην διεθνή οικονομική πραγματικότητα, αλλά πολύ περισσότερο, νομίζω ότι αυτή η εικόνα που κυριαρχεί από τις αρχές του χρόνου είναι το απολύτως αντίθετο από αυτό που συμβαίνει.
Όλοι οι διεθνείς Οργανισμοί, οι Κεντρικές Τράπεζες και κυρίως οι αγορές επί ένα και περισσότερο μήνα μας βομβαρδίζουν με τρέχοντα στατιστικά στοιχεία που διαψεύδουν την αρχική εκτίμηση ότι το 2023 είναι μία πολύ δύσκολη χρονιά που θα αφήσει πίσω της ότι «καλό» είχε συμβεί το 2022.
Η «νέα» εκτίμηση που άρχισε να διαχέεται με το που μπήκε το 2023 είναι πως «όχι κάναμε λάθος και τα πράγματα δεν θα είναι τόσο άσχημα, αντίθετα μπορεί να είναι και το ίδιο ή περισσότερο καλά…».
Αυτή η εκτίμηση είναι αυταπάτη. Κάτι περισσότερο, είναι τραγικό λάθος…
Επειδή όμως δεν θέλω να πέσω θύμα των ισχυρισμών μου, προσπάθησα αυτές τις ημέρες που είμαι σπίτι, να καταγράψω τα στοιχεία εκείνα που δικαιώνουν την εκτίμησή μου ότι κινδυνεύουμε να πέσουμε στην παγίδα των εντυπώσεων/επιθυμιών, όπως συνέβη το 70’, να πάρουμε την επιθυμία μας για πραγματικότητα.
Σου θυμίζω ότι μόλις πρόσφατα το ΔΝΤ αναθεώρησε προς τα πάνω τις εκτιμήσεις του για την πορεία της οικονομίας και ο επικεφαλής του ο Pierre-Olivier Gourinchas, δήλωσε ότι το 2023 «θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει σημείο καμπής», με τις οικονομικές συνθήκες να βελτιώνονται τα επόμενα χρόνια. «Είμαστε πολύ μακριά από οποιοδήποτε (σ.σ. σημάδι) παγκόσμιας ύφεσης».
Η πρόβλεψή του ΔΝΤ για την παγκόσμια ανάπτυξη αναθεωρήθηκε από το 2,7% στο 2,9%.
Βασικό του επιχείρημα ότι ο μαλακός χειμώνας στην Ευρώπη και η «επιστροφή» της Κίνας, μετά το τέλος της πολιτικής μηδενικού COVID, αλλάζουν το τοπίο.
Παρ’ όλα αυτά παραδέχονται ότι το 50% της φετινής προβλεπόμενης επέκτασης της οικονομίας θα προέλθει μόνο από την Κίνα και την Ινδία, ενώ αντίθετα οι μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες θα επιβραδυνθούν με ανάπτυξη 1-2% και με την Βρετανία να είναι η μόνη μεγάλη οικονομία που συρρικνώνεται.
Η εικόνα και η πραγματικότητα πίσω από αυτή
Αναμφίβολα τα τρέχοντα στατιστικά στοιχεία που έχουμε δεν δείχνουν ύφεση.
Όμως δεν πρέπει να υποτιμήσει κανείς ότι η αύξηση της ανάπτυξης επιβραδύνεται το πολύ σε 1% στις ανεπτυγμένες οικονομίες και πολύ κάτω από τα προηγούμενα ποσοστά στον λεγόμενο «Νότο», ενώ την ίδια στιγμή η απασχόληση έχει σταματήσει να βελτιώνεται και η ανεργία αρχίζει να αυξάνεται, σε συνθήκες όπου ο πληθωρισμός συνεχίζει να αυξάνεται πολύ πάνω αύξησης των μισθών, διαμορφώνοντας ξεκάθαρες προοπτικές για την ιδιωτική και την δημόσια κατανάλωση.
Να δούμε όμως τις κυριαρχεί στο οικονομικό «κλίμα» και από που τρέφεται αυτό το «κλίμα» της αισιοδοξίας.
Πάμε πρώτα στις ΗΠΑ όπου όλοι έχουν μείνει με το στόμα ανοικτό για το πόσο ισχυρή εμφανίζεται η οικονομία (παραθέτω στοιχεία αλλά και τις σχετικές παρατηρήσεις όπως τις έχω εντοπίσει σε επίσημες ανακοινώσεις και σχετικές αναλύσεις).
- Τα καθαρά στοιχεία για τις θέσεις εργασίας τον περασμένο μήνα έδειξαν άλμα άνω των 500.000, με το επίσημο ποσοστό ανεργίας να πέφτει στο 3,4%, το χαμηλότερο των τελευταίων 54 ετών.
- Επίσης, τα τελευταία στοιχεία για τις λιανικές πωλήσεις έδειξαν απότομη άνοδο τον Ιανουάριο.
Με την αγορά εργασίας να ανθεί και οι καταναλωτές να ξοδεύουν, όλες οι συζητήσεις για ύφεση φέτος εμφανίζονται στην καλύτερη περίπτωση ανεπίκαιρες.
Να τις δούμε όμως αυτές τις εξελίξεις από πιο κοντά και περισσότερο αναλυτικά για να διαπιστώσουμε αν είναι έτσι.
Από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι μεγάλο μέρος της αύξησης της απασχόλησης του περασμένου έτους και του χαμηλού ποσοστού ανεργίας κρύβει μία διαφορετική πραγματικότητα, που μπορεί να εξηγηθεί από στατιστικές «προσαρμογές» που στο μεταξύ έγιναν για την μέτρησή της και από τον μεγάλο αριθμό ατόμων που δεν επέστρεψαν στην εργασία μετά τον COVID, προκαλώντας έτσι μια πολύ «σφιχτή» αγορά εργασίας.
Η απασχόληση και η ανεργία
Συγκεκριμένα τον Ιανουάριο σημειώθηκε μια στατιστική «προσαρμογή» που πρόσθεσε επιπλέον 1,6 εκατομμύρια «εργαζόμενους» για να εξηγήσει μισθοδοσίες που έλειπαν από τα δεδομένα.
Τι ακριβώς ήταν αυτές οι θέσεις; Τον περασμένο Μάρτιο του 2022, υπήρχαν 132,6 εκατομμύρια εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης. Τον Ιανουάριο του 2023, οι θέσεις πλήρους απασχόλησης βρέθηκαν πάλι 132,6 εκατ. Δεν υπήρξε αύξηση των θέσεων πλήρους απασχόλησης σε δέκα μήνες. Αντίθετα, οι θέσεις μερικής απασχόλησης αυξήθηκαν κατά 1,5 εκατ. Τι έχει συμβεί; Αυτό που έχουμε είναι μια αγορά εργασίας όπου αυξήθηκαν οι εργαζόμενοι που έχουν μόνο μερική απασχόληση και όπου συχνά δουλεύουν σε δύο ή τρεις θέσεις εργασίας για να τα βγάλουν πέρα λόγω της απώλειας του πραγματικού εισοδήματος από τον πληθωρισμό.
Να δούμε όμως τι λένε τα στατιστικά στοιχεία για την εξέλιξη του ρυθμού ανάπτυξης. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ επιβραδύνθηκε από 5,4% yoy το 4ο τρίμηνο του 2021, σε μόλις 1,0% yoy το 4ο τρίμηνο του 2022. Το αξιοσημείωτο εδώ είναι ότι τα αποθέματα αγαθών (η προσπάθεια αναπλήρωσής τους) είναι υπεύθυνα για πάνω από το 50% του ετήσιου ρυθμού το 4ο τρίμηνο. Οι πωλήσεις σε καταναλωτές και παραγωγούς παρέμειναν σχεδόν σταθερές, ενώ οι επιχειρηματικές επενδύσεις αυξήθηκαν με ρυθμό κάτω του 2%.
Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ επέστρεψε τελικά στον προ πανδημίας ρυθμό τάσης, αλλά μετά από τρία χρόνια ύφεσης και κάτω από την τάση ανάπτυξης.
Κατά την γνώμη μου τα στοιχεία που προειδοποιούν για αναπόφευκτη ύφεση στις ΗΠΑ φέτος είναι πρώτον ότι ένα σημαντικό τμήμα της οικονομίας συρρικνώνεται ήδη με την αγορά κατοικίας να κατρακυλά εδώ και μήνες. Δεύτερον και πιο σημαντικό αν και όχι «θορυβώδες» στοιχείο είναι ότι η αύξηση της παραγωγικότητας τείνει να γίνει μηδενική. Στην πραγματικότητα η αύξηση της παραγωγής εξαρτάται από το εύρος της απασχόλησης και το κόστος παραγωγής ανά μονάδα παραγωγής, δηλαδή απο πρώτες ύλες και μισθούς.
Παραθέτω δύο δημοσιευμένα διαγράμματα που «φωνάζουν» από μόνα τους.
Ο μεταποιητικός PMI των ΗΠΑ (δείκτης δραστηριότητας) βρίσκεται πολύ κάτω από το σημείο συρρίκνωσης του 50.