Τις προοπτικές αναβάθμισης του ρόλου της Ελλάδας στις ευρωατλαντικές ενεργειακές σχέσεις, ενισχύει κατακόρυφα η κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού αερίου από τις αρχές του 2028. Κι αυτό γιατί τη στιγμή που το «κενό» των ρωσικών εισαγωγών προορίζεται να υπερκαλύψει η αύξηση του μεριδίου του αμερικανικού LNG, η πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ έχει καταστήσει σαφές ότι «βλέπει» τη χώρα μας σαν βασική πύλη ανεφοδιασμού της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, με υγροποιημένο αέριο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Υπενθυμίζεται ότι χθες πραγματοποιήθηκε ένα αποφασιστικό βήμα για το πλήρες «στοπ» του ρωσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές, καθώς το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας ενέκρινε καταρχήν και με συντριπτική πλειοψηφία τη σχετική πρόταση της Κομισιόν (στο πλαίσιο της οποίας θα υπάρξει επίσης πλήρης απαγόρευση και των εισαγωγών πετρελαίου, όπως και πυρηνικών καυσίμων). Όπως είχε προαναγγείλει το Insider.gr, η Ελλάδα τάχθηκε υπέρ της πρότασης, καθώς μεταξύ άλλων απαντήθηκε η ένσταση της χώρας μας για το ενδεχόμενο το ρωσικό αέριο να παραμείνει στο ευρωπαϊκό μίγμα, «βαφτισμένο» όμως ως τουρκικό υπό την ταμπέλα του «turkish blend».
Μάλιστα, στο κείμενο που συμφωνήθηκε χθες στο Συμβούλιο, ενσωματώθηκε ονομαστική πρόβλεψη για τον αγωγό TurkStream, ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο ρωσικής προέλευσης μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Ως συνέπεια, όλες οι ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς Βουλγαρία και Ελλάδα θα θεωρούνται ρωσικής προέλευσης, εκτός εάν προσκομιστούν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο.
Τα επόμενα βήματα
Η απαγόρευση του ρωσικού αερίου αγωγού -που θα συνοδευτεί από ανάλογο «στοπ» και στο ρωσικό LNG- θα γίνει σταδιακά. Με βάση τη χθεσινή συμφωνία των Ευρωπαίων Υπουργών, πρώτο ορόσημο θα είναι η 17η Ιουνίου 2026, όταν θα καταργηθεί για όλες τις χώρες η δυνατότητα εισαγωγών ρωσικού καυσίμου μέσω βραχυπρόθεσμων συμφωνιών.
Το δεύτερο (και τελικό) ορόσημο θα είναι η 31η Δεκεμβρίου, όταν θα απαγορευτούν οι εισαγωγές και μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων.
Μετά το χθεσινό «πράσινο φως», αναμένεται η έγκριση της πρότασης από το Ευρωκοινοβούλιο, ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσουν οι τριμερείς διαπραγματεύσεις Συμβουλίου, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Κομισιόν, που θα οριστικοποιήσουν τη νομοθετική πρόταση. Η οριστικοποίησή της, ώστε η απαγόρευση να αποκτήσει δεσμευτικό χαρακτήρα, αναμένεται προς το τέλος του έτους.
Η Ελλάδα στο επίκεντρο του νέου «χάρτη»
Αν και επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου, που ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα την πρόταση, επίσπευσε τα παραπάνω ορόσημα, εκτιμάται ότι στην τελική εκδοχή της απαγόρευσης θα υιοθετούνται οι παραπάνω χρονικοί σταθμοί. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στο χθεσινό Συμβούλιο η πρόταση καταψηφίσθηκε από την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, ωστόσο η φόρμουλα που έχει η κατάργηση (εμπορική απαγόρευση και όχι κύρωση) απαιτούσε ειδική πλειοψηφία (και όχι ομοφωνία) για την έγκρισή της.
Σε κάθε περίπτωση, η χθεσινή εξέλιξη καθιστά προδιαγεγραμμένη τη διακοπή (και) των ενεργειακών εμπορικών σχέσεων της ΕΕ με τη Ρωσία, δρομολογώντας τον «εξοβελισμό» από το ευρωπαϊκό μίγμα και των τελευταίων ποσοτήτων ρωσικού αερίου – αυτή τη στιγμή, το μερίδιο του καυσίμου από τη Μόσχα κινείται στο 13% και προέρχεται από εισαγωγές μέσω του TurkStream, όσο και με τη μορφή LNG. Επομένως, θα επιταχύνει την ήδη ολοένα μεγαλύτερη παρουσία του αμερικανικού LNG στις ευρωπαϊκές αγορές, στην οποία θα συμβάλει επίσης και η συμφωνία ΕΕ και ΗΠΑ για ενίσχυση των αμερικανικών ενεργειακών εισαγωγών στα 150 δισ. δολάρια ετησίως, για την επόμενη τριετία.
Όπως είναι φυσικό, η επιτάχυνση αυτή μεταβάλλει και τις οδεύσεις εφοδιασμού της Ευρώπης με αέριο, αναβαθμίζοντας τις υποδομές «υποδοχής» LNG. Σε αυτό τον υπό διαμόρφωση νέο ενεργειακό «χάρτη», οι ΗΠΑ προβλέπουν πρωταγωνιστικό ρόλο για την Ελλάδα χάρις στον Κάθετο Διάδρομο, όπως έδειξε και η πρόσφατη επίσκεψη του Υπουργού Εσωτερικών και Επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των ΗΠΑ, Νταγκ Μπέργκαμ. Κι αυτό γιατί η συγκεκριμένη «αρτηρία» αγωγών θα δίνει τη δυνατότητα σε αμερικανικό αέριο, που φτάνει στο τέρμιναλ του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα ή στο FSRU Αλεξανδρούπολης, να καταλήγει μέχρι την Ουκρανία ή τη Σλοβακία.
Γεωστρατηγικά και οικονομικά οφέλη
Όπως έγραψε χθες το Insider.gr, απτές αποδείξεις της δυναμικής του Vertical Corridor, καθώς και του ρόλου της χώρας μας, αναμένεται να προκύψουν στην επικείμενη 6η «Διατλαντική Συνεργασία για την Ενέργεια» (P-TEC), που θα λάβει χώρα στις 6-7 Νοεμβρίου στην Αθήνα. Πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι η διήμερη εκδήλωση θα αποτελέσει ευκαιρία για την έλευση μεγάλων αμερικανικών εταιρειών προμήθειας LNG, που διαπραγματεύονται τη σύναψη συμφωνιών με ευρωπαϊκές εταιρείες καθώς και ελληνικούς Ομίλους.
Όπως είναι φυσικό, η εξέλιξη της Ελλάδας σε κομβική πύλη για το αμερικανικό LNG θα ενισχύσει γεωστρατηγικά τη χώρα μας. Μάλιστα, σε μία εποχή όπου οι διπλωματικές σχέσεις υπαγορεύονται ολοένα περισσότερο από τα εμπορικά οφέλη, η Ελλάδα μπορεί να προσβλέπει σε ακόμη περισσότερα γεωπολιτικά «κέρδη» από την αναβάθμιση των ενεργειακών της σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, η μετατροπή της Ελλάδας σε gas hub θα φέρει και σημαντικά οικονομικά οφέλη. Πρώτα από όλα θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό για την προμήθεια και της εγχώριας αγοράς, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μικρότερο κόστος καυσίμου. Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλει και η αξιοποίηση των εγχώριων υποδομών από άλλες ευρωπαϊκές αγορές, περιορίζοντας επομένως τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις που καταβάλλουν οι Έλληνες καταναλωτές.
Το στοίχημα με τις τιμές
Παράλληλα ωστόσο με τα παραπάνω κέρδη, σύμφωνα με αναλυτές, υπάρχουν και δύο προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να απαντήσει η χώρα μας, ώστε να απορροφήσει τους κραδασμούς από την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο μέχρι τις αρχές του 2028. Απεξάρτηση που σημαίνει ότι θα πρέπει να μηδενίσει το μερίδιο του καυσίμου από τη Μόσχα, όταν στο πρώτο 9μηνο του έτους αυτό άγγιξε το 45% των συνολικών εισαγωγών στη χώρα μας.
Όπως επισημαίνουν τα στελέχη του κλάδου, η πρώτη πρόκληση αφορά και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και έχει να κάνει με τη συγκράτηση των τιμών στις δύο περιόδους προσαρμογής στα νέα δεδομένα, τα οποία θα φέρει το «στοπ» στο φθηνό ρωσικό αέριο. Μάλιστα, η πρόσκληση γίνεται σημαντικότερη, από τη στιγμή που η Ρωσία ακολουθεί εξαιρετικά επιθετική εμπορική πολιτική -πωλώντας αέριο έως και στο 1/3 της τιμής του TTF- και με δεδομένο ότι η αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς LNG (κυρίως από ΗΠΑ και Κατάρ) αναμένεται από το 2028.
Η αρχική περίοδος προσαρμογής σχετίζεται με το πρώτο βασικό ορόσημο της κατάργησης, δηλαδή με το τέλος των βραχυχρόνιων συμβάσεων τον Ιούνιο του 2026. Η εξέλιξη αυτή θα προκαλέσει ανατιμητικές πιέσεις στο έτος αερίου 26/27, δηλαδή την περίοδο που θα ξεκινήσει από την 1η Οκτωβρίου 2026 και θα ολοκληρωθεί στις 30 Σεπτεμβρίου 2027.
Η επάρκεια
Στην ουσία τη συγκεκριμένη περίοδο η ελληνική αγορά (όπως και όλη η ευρωπαϊκή) θα πρέπει να βρει τον «βηματισμό» της χωρίς πλέον τη δυνατότητα προμήθειας spot φορτίων από τη Μόσχα. Κάτι ανάλογο θα συμβεί και στις αρχές του 2028, όπου πλέον θα διακοπούν οι εισαγωγές και μέσω των μακροχρόνιων συμβάσεων. Επομένως, η πλήρης πλέον κατάργηση του αερίου θα επιφέρει ανατιμητικές πιέσεις το επόμενο έτος αερίου 27/28, δηλαδή την περίοδο που θα ξεκινήσει από την 1η Οκτωβρίου 2027 και θα ολοκληρωθεί στις 30 Σεπτεμβρίου 2028.
Παράλληλα, με το «στοπ» στο ρωσικό αέριο η Ελλάδα θα χάσει τη μία από τις δύο πηγές τροφοδοσίας με αέριο αγωγού – η δεύτερη είναι το αζερικό καύσιμο, που καταφτάνει μέσω του αγωγού ΤΑΡ. Επομένως, θα πρέπει να «θωρακίσει» πλέον περαιτέρω την ασφάλεια τροφοδοσίας, με δεδομένο ότι ο βασικός ανεφοδιασμός της θα εξαρτάται από τις ακτοπλοϊκές συνθήκες.
Αν και η δεύτερη πρόσκληση «αγγίζει» και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα έχει το μειονέκτημα πως δεν διαθέτει αποθήκη αερίου. Υπενθυμίζεται ότι ο διαγωνισμός του ΤΑΙΠΕΔ για τη δημιουργία μίας ανάλογης υποδομής, στο εξαντλημένο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας, τελικά δεν προχώρησε. Επομένως, η χώρα μας δεν μπορεί να διατηρεί στρατηγικά αποθέματα καυσίμου, τα οποία θα ενίσχυαν την επάρκεια τροφοδοσίας.
