Τα Χριστούγεννα εξελίσσονται σε ένα νέο μέτωπο των πολιτισμικών πολέμων στην Ευρώπη.
Τα ακροδεξιά κόμματα διεκδικούν τη γιορτινή περίοδο ως «δική τους», αναδιαμορφώνοντας τα Χριστούγεννα σε σύμβολο του χριστιανικού πολιτισμού που, όπως υποστηρίζουν, απειλείται και παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως την τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι σε μια υποτιθέμενα εχθρική, κοσμική Αριστερά, όπως σημειώνει το Politico.
Αυτό το αφήγημα θυμίζει έντονα ένα γνώριμο μοτίβο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, που πρωτοεφαρμόστηκε από το Fox News, όπου επί χρόνια οι παρουσιαστές καταγγέλλουν έναν υποτιθέμενο «πόλεμο κατά των Χριστουγέννων». Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μάλιστα ισχυριστεί ότι «έφερε πίσω» την ευχή «Καλά Χριστούγεννα» στις ΗΠΑ, παρουσιάζοντάς τη ως μία αντίσταση απέναντι στην πολιτική ορθότητα. Πλέον, τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα που συνήθως επικεντρώνονται στη μετανάστευση ή σε ζητήματα νόμου και τάξης έχουν υιοθετήσει αντίστοιχη ρητορική, μετατρέποντας τα Χριστούγεννα στο νέο πεδίο σύγκρουσης ενός ευρύτερου πολιτισμικού πολέμου.
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει θέσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων στο επίκεντρο της πολιτικής της ταυτότητας. Έχει επανειλημμένα παρουσιάσει την γιορτή ως μέρος της απειλούμενης κληρονομιάς του έθνους, αντιτιθέμενη σε αυτό που αποκαλεί «ιδεολογικές» προσπάθειες αποδυνάμωσής της.
«Πώς μπορεί η κουλτούρα μου να σε προσβάλλει;» έχει ρωτήσει η Μελόνι στο παρελθόν, υπερασπιζόμενη τις φάτνες σε δημόσιους χώρους. Έχει υποστηρίξει ότι τα παιδιά πρέπει να μάθουν τις αξίες της Γέννησης - αντί να συνδέουν απλώς τα Χριστούγεννα με φαγητό και δώρα - και έχει απορρίψει την ιδέα ότι οι μακροχρόνιες παραδόσεις πρέπει να αλλάξουν. Φέτος, η Μελόνι είπε ότι θα απείχε από το αλκοόλ μέχρι τα Χριστούγεννα, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως ασκούμενη της πνευματικότητας και της παράδοσης.
Αντίστοιχα, ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας και το Vox της Ισπανίας έχουν επίσης αντιταχθεί στις κοσμικές ή «woke» προσπάθειες αντικατάστασης των θρησκευτικών εικόνων με ουδέτερη γλώσσα και έχουν υποστηρίξει τις φάτνες στα δημαρχεία. Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει προειδοποιήσει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό χαρακτήρα» τους, αναπαράγοντας παραπληροφόρηση περί εκτοπισμού των χριστιανικών εθίμων από μουσουλμανικές παραδόσεις.
Χριστουγεννιάτικο θέαμα
Ωστόσο, το κόμμα της Μελόνι, Αδελφοί της Ιταλίας, έχει μετατρέψει το μήνυμα σε θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα φεστιβάλ με χριστουγεννιάτικο θέμα -με Άγιο Βασίλη, παγοδρόμιο και ένα τεράστιο δέντρο φωτισμένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας.Η εκδήλωση, με το όνομα Atreyu -από τον ήρωα της ταινίας «Η Ατέλειωτη Ιστορία»- πραγματοποιούνταν παλαιότερα πιο διακριτικά, στα τέλη του καλοκαιριού, ωστόσο πλέον φιλοξενείται στο επιβλητικό Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και πολιτικά περίεργους επισκέπτες. Σε μήνυμά τους στο WhatsApp, οι Αδελφοί της Ιταλίας χαρακτήρισαν τη φετινή διοργάνωση «μια επιτυχία χωρίς προηγούμενο», με «αριθμούς-ρεκόρ και μια κοινότητα που μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο, αποδεικνύοντας πώς έχει γίνει δυνατή, όπως η Ιταλία», τονίσει το Politico.
Ο Ντάνιελ, ένας 26χρονος τουρίστας από τη Μαγιόρκα, ο οποίος αρνήθηκε να δώσει το επώνυμό του επειδή δεν ήθελε να συνδεθεί με μια ακροδεξιά πολιτική εκδήλωση, είπε ότι αυτός και ένας φίλος του μπήκαν μέσα αφού εντόπισαν τα φώτα και τη μουσική. «Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι επρόκειτο για πολιτική», είπε γελώντας.
Πολιτιστικός Χριστιανισμός
Για τα στελέχη του κόμματος, ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος. «Για εμάς, οι παραδόσεις αντιπροσωπεύουν τις ρίζες μας, το ποιοι είμαστε και την ιστορία που μας διαμόρφωσε», λέει η βουλευτής των Αδελφών της Ιταλίας, Μάρτα Σκιφόνε. «Αυτές οι ρίζες πρέπει να γιορτάζονται και να προστατεύονται».
Αυτό το μήνυμα βρίσκει απήχηση και στους νεότερους υποστηρικτές. Ο Αλεσάντρο Μερίγκι, φοιτητής και ηγέτης της Azione Universitaria, της νεολαίας του κόμματος, δήλωσε ότι η Ιταλία βασίζεται σε συγκεκριμένες αξίες που οι νεοφερμένοι πρέπει να σέβονται. «Σε μια χώρα όπως η Ιταλία, δεν μπορείς να ζητήσεις από τα σχολεία να αφαιρέσουν τον σταυρό», είπε. «Αντιπροσωπεύει τις αξίες μας».
Ωστόσο, η θρησκεία μοιάζει συχνά δευτερεύουσα. Πολλοί από τους πολιτικούς που ηγούνται αυτής της ρητορικής δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, ενώ μόνο μια μειοψηφία των ψηφοφόρων τους είναι ενεργοί χριστιανοί. Αυτό που έχει σημασία είναι ο Χριστιανισμός ως πολιτισμικός κώδικας -ένα σύμβολο που χαράσσει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο «εμείς» και το «εκείνοι».
«Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, η ριζοσπαστική δεξιά κράτησε σε μεγάλο βαθμό αποστάσεις από την εκκλησία», δήλωσε ο Ντάνιελε Αλμπερτάτζι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Surrey, ο οποίος ερευνά τον λαϊκισμό. «Αυτό άλλαξε μεταξύ 2010-15, μετά τις ισλαμικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, οι οποίες παρουσιάστηκαν ως σύγκρουση πολιτισμών. Ο Χριστιανισμός έγινε πολιτιστικός δείκτης, ένας τρόπος να παρουσιάζονται ως υπερασπιστές της παραδοσιακής οικογένειας, της παράδοσης και της ταυτότητας».
Η διοργάνωση ενός χριστουγεννιάτικου φεστιβάλ είναι μια «πολύ έξυπνη» κίνηση από το κόμμα της Μελόνι, τονίζει. «Προσπαθούν να αντιστρέψουν το στίγμα του παρελθόντος τους -στην άκρα δεξιά- μετατρέποντάς τους σε ένα σύγχρονο συντηρητικό κόμμα, και αυτό είναι μέρος της επανασυσκευασίας».
Αυτή η στρατηγική επωφελείται από την άβολη στάση της αριστεράς να διαχειριστεί τη θρησκεία στη δημόσια ζωή. Προοδευτικά κόμματα και θεσμοί, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, προσπάθησαν να δώσουν έμφαση στην συμπερίληψη χρησιμοποιώντας πιο ουδέτερη γλώσσα στο όνομα της συμπερίληψης -κάτι που η άκρα Δεξιά παρουσιάζει ως πολιτισμική αυταπάρνηση. Στην Ιταλία, φέτος, η Λέγκα και οι Αδελφοί της Ιταλίας επιτέθηκαν σε σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στη Γένοβα, δεξιά κόμματα κατηγόρησαν τη δήμαρχο ότι έδωσε «χαστούκι στην παράδοση» επειδή δεν τοποθέτησε φάτνη στο γραφείο της.
«Δεν ντρεπόμαστε να πούμε "Καλά Χριστούγεννα"», δήλωσε από το φεστιβάλ ο γερουσιαστής Λούτσιο Μαλάν. «Σέβομαι τη θρησκευτική ελευθερία και γνωρίζω ότι δεν είναι όλοι χριστιανοί. Αλλά τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που αγγίζει περισσότερο τον κόσμο. Ας μην ξεχνάμε την προέλευσή τους».
Η ειρωνεία, όπως επισημαίνουν οι επικριτές, είναι ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά πρόσφατες και διαμορφώθηκαν εξίσου από το εμπόριο όσο και από τη θρησκεία. Παρόλα αυτά, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά ακριβώς επειδή είναι φορτισμένα συναισθηματικά, δεμένα με οικογενειακά τελετουργικά, παιδικές μνήμες και τοπική ταυτότητα.
