Καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ετοιμάζεται να συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα για μια κρίσιμη σύνοδο κορυφής σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένα ερώτημα κυριαρχεί στα social media: Θα μπορούσε, θεωρητικά, να συλληφθεί μόλις πατήσει αμερικανικό έδαφος;
Η άφιξη του Πούτιν στην Αλάσκα στις 15 Αυγούστου σηματοδοτεί την πρώτη του επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά από μια δεκαετία και την πρώτη εκτός Ηνωμένων Εθνών από το 2007. Η σύνοδος αναμένεται να ξεκινήσει στις 22:00 ώρα Ελλάδος στη στρατιωτική βάση Elmendorf-Richardson, έξω από το Άνκορατζ.
Η επίσκεψη του Πούτιν έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων και αιτήματα για τη σύλληψή του. Χρήστες των κοινωνικών δικτύων και νομικοί αναλυτές ζητούν από τις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε ενέργειες, επικαλούμενοι το διεθνές ένταλμα σύλληψης που έχει εκδώσει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εις βάρος του. Ωστόσο, με βάση το διεθνές και το αμερικανικό δίκαιο, η Ουάσινγκτον δεν έχει νομική υποχρέωση να εκτελέσει το ένταλμα.
Ποια είναι η κατηγορία για τον Πούτιν;
Στις 17 Μαρτίου 2023, το ΔΠΔ εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά του Βλαντίμιρ Πούτιν και της Μαρίας Λβόβα-Μπέλοβα, επιτρόπου για τα δικαιώματα του παιδιού στη Ρωσία. Η κατηγορία αφορά παράνομες απελάσεις και μεταφορές παιδιών από κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας προς τη Ρωσία -ενέργειες που συνιστούν εγκλήματα πολέμου.
Το δικαστήριο θεωρεί τον Πούτιν άμεσα υπεύθυνο, είτε επειδή διέταξε τις απελάσεις, είτε επειδή δεν εμπόδισε την υλοποίησή τους ως ανώτερος της Λβόβα-Μπέλοβα.
Γιατί οι ΗΠΑ δεν θα συλλάβουν τον Πούτιν
Παρά τις κατηγορίες, το αμερικανικό νομικό πλαίσιο δεν επιτρέπει τη σύλληψη Πούτιν. Οι ΗΠΑ υπέγραψαν το Καταστατικό της Ρώμης (ιδρυτική συνθήκη του ΔΠΔ) το 2000 επί προεδρίας Κλίντον, αλλά δεν το επικύρωσαν ποτέ. Το 2002, η κυβέρνηση Μπους απέσυρε εντελώς την υπογραφή των ΗΠΑ.
Έκτοτε, όλες οι κυβερνήσεις -από τον Ομπάμα μέχρι τον Μπάιντεν, και φυσικά τον Τραμπ- έχουν κρατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες εκτός της δικαιοδοσίας του ΔΠΔ. Ο ίδιος ο Τραμπ είχε προχωρήσει σε κυρώσεις κατά αξιωματούχων του δικαστηρίου και είχε αμφισβητήσει ανοιχτά τη νομιμότητά του. Αντίστοιχη στάση τηρεί και η Μόσχα, απορρίπτοντας το ένταλμα ως «πολιτικά υποκινούμενο» και απειλώντας με αντίποινα.
Ποια κράτη αναγνωρίζουν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο;
Μέχρι τα μέσα του 2025, 125 χώρες είναι μέλη του ΔΠΔ. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
-Όλες οι χώρες της Νότιας Αμερικής
-Σχεδόν όλη η Ευρώπη
-Το μεγαλύτερο μέρος της Ωκεανίας
-Περίπου το ήμισυ της Αφρικής
Αντίθετα, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία δεν είναι μέλη.
Πώς (δεν) εκτελούνται τα εντάλματα του ΔΠΔ
Το ΔΠΔ δεν διαθέτει δικό του μηχανισμό επιβολής του νόμου. Εξαρτάται πλήρως από τα κράτη-μέλη του για να εκτελούν εντάλματα και να μεταφέρουν τους υπόπτους στη Χάγη. Εάν ένα κράτος δεν είναι μέλος -όπως οι ΗΠΑ ή η Ρωσία- το Δικαστήριο βασίζεται στη δική του βούληση, η οποία σπάνια υπάρχει.
Ακόμα και μεταξύ των μελών, η εφαρμογή των ενταλμάτων είναι ασυνεπής. Το 2024, η Μογγολία, μέλος του ΔΠΔ, φιλοξένησε τον Πούτιν επισήμως και δεν τον συνέλαβε. Το δικαστήριο την επέπληξε, αλλά δεν επιβλήθηκε καμία ποινή — μια πρακτική που έχει υπονομεύσει την αξιοπιστία του ΔΠΔ τα τελευταία χρόνια.
Ο «παράλληλος φάκελος» Νετανιάχου
Ο Πούτιν δεν είναι ο μόνος εν ενεργεία ηγέτης με ένταλμα σύλληψης από το ΔΠΔ. Τον Νοέμβριο του 2024, το Δικαστήριο εξέδωσε εντάλματα και για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον υπουργό Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ, για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Γάζα.
Ο Νετανιάχου χαρακτήρισε τις κατηγορίες «ψευδείς και παράλογες» και το ένταλμα «αντισημιτικό». Ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, υπερασπίστηκε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, κατηγορώντας τη Χαμάς ότι χρησιμοποιεί αμάχους ως ανθρώπινη ασπίδα.
Όπως και με τον Πούτιν, κανένα κράτος-μέλος δεν έχει συλλάβει τον Νετανιάχου. Κατά την επίσκεψή του στην Ουγγαρία το 2025 -χώρα που είναι μέλος του ΔΠΔ- δεν συνελήφθη. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν δήλωσε ότι το ένταλμα «δεν έχει καμία ισχύ» και προανήγγειλε την αποχώρηση της Ουγγαρίας από το ΔΠΔ.
