Ροή
Οι ένοπλοι αντάρτες των Ταλιμπάν κατέλαβαν την Τετάρτη πόλη Γάζνι, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, η οποία βρίσκεται περίπου 130 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσαν του Αφγανιστάν, Καμπούλ, και από εκεί προχώρησαν προς την πρωτεύουσα καταλαμβάνοντας άλλες τρεις πόλεις συνολικά. Έχουν καταλάβει 12 μεγάλες πόλεις σε πολύ μικρό διάστημα. Στην περίπτωση της Γάζνι μάλιστα, ο επικεφαλής στρατηγός Γουαλί Μουχάμαντ Αχματζάϊ παύθηκε αμέσως των καθηκόντων του γιατί θεωρήθηκε ότι παρέδωσε την πόλη χωρίς μάχη.
Η κρίσιμη καμπή του πολέμου είναι η οριστική κατάληψη από τους Ταλιμπάν της πόλης Κανταχάρ, σήμερα το πρωί. Το Κανταχάρ είναι ο οικονομικός κόμβος του νότιου Αφγανιστάν και ήταν η γενέτειρα της εξέγερσης στη δεκαετία του 1990, χρησιμεύοντας ως πρωτεύουσα των ανταρτών για μέρος της πενταετούς κυριαρχίας τους. Με την κατάληψη της πόλης οι Ταλιμπάν μπορούν ουσιαστικά να διακηρύξουν την επιστροφή τους στην εξουσία του Αφγανιστάν, αν όχι τον πλήρη έλεγχο της χώρας, αφού μόνο τρεις μεγάλες πόλεις και κυρίως η πρωτεύουσα Καμπούλ, παραμένει υπό την εθνική κυβέρνηση του Αφγανιστάν.
Ενώ η επίσημη αποχώρηση των ΗΠΑ (θεωρητικά) είναι στις 31 Αυγούστου, φαίνεται ότι οι αρνητικές εξελίξεις θα έχουν ολοκληρωθεί πολύ νωρίτερα, καθώς ο εθνικός στρατός και η κυβέρνηση του Αφγανιστάν είναι αδύνατον να συγκρατήσουν την ορμητική πορεία των Ταλιμπάν. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι δεν θα αποσύρει τους εναπομείναντες 3.000 μαχητές των ΗΠΑ πριν διασφαλιστεί ότι όλος ο πληθυσμός που σχετίζεται με τις ΗΠΑ (πολίτες, υπάλληλοι της πρεσβείας, άλλο πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό) θα εγκαταλείψει τη χώρα με ασφάλεια. Παρομοίως πράττει και η Γερμανία, που προσπαθεί να εξασφαλίσει την ειρηνική διαφυγή των δικών της πολιτών.
Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι οι Ταλιμπάν δεν είναι σε θέση να ανακαταλάβουν πλήρως το Αφγανιστάν και να ρισκάρουν έναν ακόμα πόλεμο με τη Δύση και ουσιαστικά επιδιώκουν κάποιον συμβιβασμό. Από την άλλη, τα πράγματα σε μια ιστορική αναλογία θυμίζουν έντονα την πτώση της Σαϊγκόν και το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ (1975), οπότε και η κατάληψη της Καμπούλ πρέπει να θεωρείται δεδομένη σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η πίεση που δέχεται το Πακιστάν
Μέσα σε αυτή την ταραχώδη κατάσταση υπάρχει το Πακιστάν, το οποίο η συγκεκριμένη εξέλιξη το βλάπτει από πολλές πλευρές. Η επίσημη θέση του Πακιστάν είναι ότι θα προτιμούσε έναν ειρηνικό συμβιβασμό στο Αφγανιστάν, ένα είδος συμφωνίας κατανομής εξουσίας μεταξύ των Ταλιμπάν και της εθνικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν. Το Πακιστάν υπήρξε βέβαια υποστηρικτικό προς τους Ταλιμπάν τη δεκαετία του 1990 και βέβαια και στον πρόσφατο πόλεμο, το Πακιστάν υπήρξε ανεπίσημα καταφύγιο για ομάδες Ταλιμπάν.
Από την πλευρά του, το Πακιστάν δεν επιθυμεί έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο όπως έγινε τη δεκαετία του 1990 γιατί θα πίεσει τη χώρα για τρεις λόγους: α) θα δεχθεί πάρα πολλούς Αφγανούς πρόσφυγες, περισσότερους από τα 3.000.000 που έχει σήμερα στο έδαφός της, και θα υπάρξει κρίση στην οικονομία, β) η ανασφάλεια από το Αφγανιστάν θα επεκταθεί στο Πακιστάν και γ) υπάρχουν ειδικοί φόβοι ότι θα ανασυγκροτηθούν οι Ταλιμπανικές Ομάδες του Πακιστάν (ΤΤΡ) οι οποίες υπήρξαν υπεύθυνες για μαζικές δολοφονίες αμάχων και επιθέσεων στον στρατό του Πακιστάν.
Το πρόβλημα με το Πακιστάν είναι ότι η δική του στρατηγική το έχει φέρει σε μειονεκτική θέση. Τόσα χρόνια αντιμετωπίζει τους Αφγανούς Ταλιμπάν ως φίλους, προτιμώντας τους από τους Παστούν εθνικιστές (τους οποίους θεωρούσε μεγαλύτερη απειλή, φοβούμενο ότι θα κινητοποιούσαν Παστούν και στην πακιστανική πλευρά των συνόρων) και από τη σημερινή αφγανική κυβέρνηση, την οποία θεωρεί υποτελή στα συμφέροντα της Ινδίας. Αυτή λοιπόν η στρατηγική που παρέβλεψε ότι Ταλιμπάν υπάρχουν και στις δύο πλευρές των πακιστανικών συνόρων, κάνουν τη χώρα ευάλωτη στο αμερικάνικο σχέδιο.
Τι θέλουν οι ΗΠΑ πραγματικά από το Πακιστάν;
Από την πλευρά των ΗΠΑ, το κύριο αίτημα είναι το Πακιστάν να ασκήσει τη δύναμή του πιέζοντας τους Ταλιμπάν να κατευθυνθούν προς μια ενδοαφγανική ειρηνευτική συμφωνία. Επίσης, επιθυμούν συνεργασία στον "πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία" που θα υπάρξει με οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία. Βέβαια, οι ΗΠΑ δεν ξεχνούν ποτέ ότι το Πακιστάν υπήρξε φιλικό προς τους Ταλιμπάν και ειδικά το περιστάτικό του 2011, όπου ο Οσάμα Μπιν Λάντεν βρέθηκε στο Αμποταμπάντ, "πρόδωσε" αμετάκλητα την εμπιστοσύνη των ΗΠΑ. Ωστόσο, όπως έχουν τα πράγματα, η Αμερική εξακολουθεί να χρειάζεται τη βοήθεια του Πακιστάν στην περιοχή, ειδικά καθώς αποχωρεί από το Αφγανιστάν. Και το Πακιστάν ανταποκρίθηκε σε μεγάλο βαθμό στο κύριο αίτημα της κυβέρνησης Τραμπ, να φέρει τους Ταλιμπάν στο τραπέζι για συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Έκτοτε έγιναν πολλά βήματα επαναπροσέγγισης ΗΠΑ - Πακιστάν, με τις ΗΠΑ να θέτουν τους όρους. Μια νέα τετραμερής συμμαχία έανακοινώθηκε μεταξύ Αμερικής, Πακιστάν, Αφγανιστάν και Ουζμπεκιστάν, ενώ οι ΗΠΑ παρέδωσαν εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου Moderna στο Πακιστάν για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Αυτά πρέπει να θεωρούνται κινήσεις καλής θέλησης.
Παρ 'όλα αυτά, δεν υπήρξε καμία κίνηση στις ενδοαφγανικές ειρηνευτικές συνομιλίες πέρα από μια σειρά αβέβαιων συναντήσεων στη Ντόχα τον Ιούλιο και η κατάσταση στο Αφγανιστάν επιδεινώνεται ραγδαία. Καθώς επιδεινώνεται, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε στάση αναμονής όσον αφορά τη σχέση με το Πακιστάν.
Το Πακιστάν σε σημαντικό αδιέξοδο
Είτε αρέσει στο Πακιστάν, είτε όχι, θα φορτωθεί οριστικά αυτή την επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στους Ταλιμπάν και θα πρέπει να αποδείξει ότι "είναι με τη σωστή πλευρά" πληρώνοντας βαρύτερο τίμημα και κυρίως επωμιζόμενο βάρη που θα έπρεπε να έχουν κι άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία για τα άσχημα αποτελέσματα στο Αφγανιστάν.
Το Πακιστάν έχει στερέψει τόσο πολύ από επιλογές, που δεν μπορεί να στραφεί ούτε προς την Κίνα, σε μια εποχή αυξανόμενης αντιπαράθεσης των ΗΠΑ με το Πεκίνο.
Άρα το Πακιστάν είναι μέσα σε μια lose-lose κατάσταση με δύο επιλογές: ή θα "ποντάρει" στη νίκη των Ταλιμπάν, με κίνδυνο να ενισχύσει τα προβλήματα στο εσωτερικό του ή θα "βγάλει το φίδι από την τρύπα" για τις ΗΠΑ, την αφγανική κυβέρνηση και λιγότερο τη Ρωσία, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να επιβάλλει μια ενδοαφγανική συμφωνία ειρήνης. Μόνο που οι Ταλιμπάν όσο κερδίζουν γίνονται πιο απρόβλεπτοι και λιγότερο "ελέγξιμοι" από τρίτους.
