Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, διοχετεύοντας 5,2 δισ. ευρώ από τα έσοδα του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) προς έργα καθαρής ενέργειας και τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών. Οι νέες προσκλήσεις του Innovation Fund 2025, οι μεγαλύτερες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, σηματοδοτούν τη μετάβαση από τον πειραματισμό στην πραγματική βιομηχανική κλίμακα, καλώντας επιχειρήσεις, φορείς και βιομηχανίες να υποβάλουν προτάσεις για μεγάλα έργα που μπορούν να αλλάξουν το ενεργειακό και παραγωγικό μοντέλο της Ευρώπης.
Η χρηματοδότηση των 5,2 δισ. ευρώ και η στόχευση της Ευρώπης
Το συνολικό πακέτο φτάνει τα 5,2 δισ. ευρώ και προέρχεται από τα έσοδα του ETS, διαμορφώνοντας έναν μηχανισμό όπου οι πόροι από τις εκπομπές ρύπων επιστρέφουν ως επένδυση σε τεχνολογίες που μειώνουν δραστικά τη ρύπανση. Η νέα χρηματοδότηση αποκτά στρατηγική σημασία, καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να επιταχύνει τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια και σε μια κλιματικά ουδέτερη βιομηχανία.
Σε αντίθεση με παλαιότερους κύκλους του Innovation Fund που στόχευαν κυρίως σε πιλοτικές εφαρμογές, ο νέος γύρος επενδύει πλέον σε έργα μεγάλης κλίμακας. Η Κομισιόν έχει ξεκάθαρη προτεραιότητα να στηρίξει τεχνολογίες που μπορούν να ανατρέψουν το υφιστάμενο μοντέλο παραγωγής και να φέρουν άμεσα, μετρήσιμα αποτελέσματα στη μείωση των εκπομπών.
Η μεγάλη πρόσκληση για Net-Zero Technologies
Το ισχυρότερο σήμα της νέας στρατηγικής είναι η πρόσκληση των 2,9 δισ. ευρώ για Net-Zero Technologies, η οποία χρηματοδοτεί έργα που μπορούν να βοηθήσουν την Ευρώπη να αποκτήσει αυτάρκεια σε κρίσιμες πράσινες τεχνολογίες. Μεγάλο ενδιαφέρον θα έχουν έργα που αφορούν προηγμένες μορφές αποθήκευσης ενέργειας, ηλεκτροχημικά συστήματα, παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων, υποδομές ηλεκτροκίνησης, τεχνολογίες υδρογόνου και λύσεις εξηλεκτρισμού της βαριάς βιομηχανίας.
Η πρόσκληση αναμένεται να προσελκύσει τόσο μεγάλες βιομηχανίες όσο και καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις που διαθέτουν τεχνολογίες σε προχωρημένο στάδιο. Καίριο ρόλο στην αξιολόγηση θα έχουν η δυνατότητα άμεσης μείωσης εκπομπών, η δυνατότητα κλιμάκωσης της τεχνολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οικονομική βιωσιμότητα και η ικανότητα του έργου να λειτουργήσει ως οδηγός για νέες αγορές.
Η τρίτη δημοπρασία της European Hydrogen Bank
Στο επίκεντρο της νέας χρηματοδοτικής περιόδου βρίσκεται και ο αναπτυσσόμενος ευρωπαϊκός κλάδος πράσινου υδρογόνου. Η τρίτη δημοπρασία της European Hydrogen Bank συνεχίζει το μοντέλο ενίσχυσης παραγωγών μέσω συμβολαιοποιημένης, σταθερής τιμής, επιτρέποντας σε επιχειρήσεις που επενδύουν σε ανανεώσιμη ηλεκτρόλυση να αποκτήσουν μακροπρόθεσμη ασφάλεια. Η δημοπρασία στοχεύει τόσο στη μείωση του κόστους παραγωγής όσο και στη δημιουργία μιας πραγματικής αγοράς υδρογόνου στην Ευρώπη, δίνοντας σήμα στους επενδυτές ότι οι υποδομές και η ζήτηση θα ενισχυθούν σταδιακά.
Η παραγωγή πράσινου υδρογόνου αποτελεί κρίσιμο πεδίο για τη βιομηχανία χάλυβα, τη χημική παραγωγή και τις βαριές μεταφορές, όπου οι εκπομπές είναι δύσκολο να μειωθούν με άλλες τεχνολογίες. Η ΕΕ επιδιώκει να αποφύγει εξαρτήσεις από εισαγωγές και να αναπτύξει ένα αυτόνομο βιομηχανικό οικοσύστημα.
Πώς θα υποβληθούν οι προτάσεις και τι ακολουθεί
Καθώς οι προσκλήσεις ανοίγουν μέσα στο 2025, η Κομισιόν διοργανώνει σειρά Info Days και τεχνικών σεμιναρίων ώστε να βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να προετοιμάσουν φακέλους που να ανταποκρίνονται στα υψηλά κριτήρια του Ταμείου. Οι ενημερωτικές αυτές δράσεις έχουν στόχο να διευκρινίσουν τα κριτήρια επιλεξιμότητας, τα χρηματοδοτικά εργαλεία ανά κατηγορία έργου και τη διαδικασία αξιολόγησης.
Η συμμετοχή σε συμπράξεις και κοινοπραξίες αποτελεί πλέον θεμελιώδη προϋπόθεση επιτυχίας, καθώς η Κομισιόν επιδιώκει έργα που συνδυάζουν βιομηχανική εμπειρία, ερευνητική τεχνογνωσία και ικανότητα γρήγορης ανάπτυξης. Η νέα περίοδος χρηματοδότησης απαιτεί ώριμες προτάσεις με σαφή οικονομικά δεδομένα, ανάλυση κινδύνων, ποσοτικοποιημένη μείωση εκπομπών και ξεκάθαρο μοντέλο εμπορικής λειτουργίας.
Οι κατηγορίες έργων με τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας
Παρά τη διεύρυνση του Innovation Fund, ορισμένες κατηγορίες συγκεντρώνουν αυξημένο ενδιαφέρον και υψηλότερες πιθανότητες χρηματοδότησης λόγω της στρατηγικής τους σημασίας. Σε αυτές περιλαμβάνονται έργα που συνεισφέρουν σε βαριά βιομηχανία χαμηλών εκπομπών, μεγάλης κλίμακας ανανεώσιμη ηλεκτροπαραγωγή, αποθήκευση ενέργειας, λύσεις δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, παραγωγή πράσινων καυσίμων, τεχνολογίες υδρογόνου και έργα αναβάθμισης κρίσιμων υποδομών. Οι προτάσεις που επιδεικνύουν επάρκεια στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και έχουν διασφαλίσει ιδιωτική συμμετοχή εμφανίζουν επίσης υψηλότερες πιθανότητες επιλογής.
Η Κομισιόν έχει καταστήσει σαφές ότι θέλει να δει έργα που μπορούν να λειτουργήσουν ως «βιτρίνες» της ευρωπαϊκής μετάβασης, δηλαδή έργα τα οποία, αν επιτύχουν, μπορούν να αναπαραχθούν σε πολλαπλές χώρες και βιομηχανικούς τομείς.
Τα κριτήρια που θα αναδείξουν τους δικαιούχους των χρηματοδοτήσεων
Η αξιολόγηση βασίζεται σε μια σειρά παραμέτρων που συνδυάζουν τεχνική ποιότητα, οικονομική ωριμότητα και κλιματικό αποτύπωμα. Καθοριστικό ρόλο παίζει η δεσμευτική μείωση εκπομπών που μπορεί να προσφέρει άμεσα το έργο, ο βαθμός καινοτομίας, η συμβολή στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, η δυνατότητα ενσωμάτωσης σε άλλες χώρες, η χρηματοοικονομική σταθερότητα του φορέα και η ετοιμότητα υλοποίησης χωρίς καθυστερήσεις.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η ύπαρξη εξασφαλισμένων αδειοδοτήσεων ή η δυνατότητα ταχείας λήψης τους, καθώς οι μεγάλες καθυστερήσεις θεωρούνται «κόκκινη σημαία». Εξίσου σημαντική είναι η τεκμηριωμένη ανάλυση κόστους–οφέλους, αφού το Innovation Fund επιδιώκει τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση κάθε ευρώ.
Ο νέος χάρτης των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων
Με αυτές τις προσκλήσεις, διαμορφώνεται ένας νέος χάρτης χρηματοδοτήσεων στην ΕΕ, όπου τα μεγάλα έργα πράσινης τεχνολογίας αποκτούν προβάδισμα έναντι μικρότερων, αποσπασματικών παρεμβάσεων. Η Ευρώπη ευθυγραμμίζεται με τις διεθνείς τάσεις, επιχειρώντας να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ – που με τον Inflation Reduction Act διαθέτουν τεράστια κίνητρα – και την Κίνα που κυριαρχεί ήδη σε πολλές πράσινες τεχνολογίες. Το Innovation Fund λειτουργεί έτσι ως το ευρωπαϊκό αντίβαρο, ενισχύοντας παραγωγικές αλυσίδες που κρίνονται ζωτικής σημασίας για την τεχνολογική ανεξαρτησία της ηπείρου.
Οι ωφελούμενοι και οι επιπτώσεις στην αγορά
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τομείς ενέργειας, βιομηχανίας, τεχνολογικής καινοτομίας και πράσινων υποδομών θα δουν σημαντικές ευκαιρίες. Πολλά από τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν απαιτούν μακροχρόνιες επενδύσεις που δεν θα ήταν εφικτές χωρίς δημόσια στήριξη, ενώ παράλληλα ενθαρρύνουν συνέργειες μεταξύ επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και κρατικών φορέων. Οι τεχνολογίες που θα επιλεγούν ενδέχεται να καθορίσουν ποιοι ευρωπαϊκοί κλάδοι θα διατηρήσουν ισχυρή ανταγωνιστικότητα τα επόμενα δέκα χρόνια, επηρεάζοντας ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, από την ενέργεια και τις μεταφορές έως τη μεταποίηση και την κυκλική οικονομία.
