Καθώς η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να επαναχαράξει το γεωπολιτικό τοπίο με μια φιλόδοξη, αλλά αβέβαιη, συμφωνία ειρήνης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, πέρα από τις διπλωματικές κινήσεις και τα πολιτικά παζάρια, βάζει στο τραπέζι επιχειρηματικούς και επενδυτικούς σχεδιασμούς.
Η Ουάσιγκτον ποντάρει σε ένα μείγμα επιχειρηματικής διπλωματίας και στρατηγικών κινήτρων για να πείσει το Κρεμλίνο, την ώρα που οι ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας εξετάζουν πόσο βαθιά θα αλλάξουν οι ροές ενέργειας, οι ισορροπίες και το κόστος μιας ηπείρου που πληρώνει ακόμη το τίμημα του 2022. Στο «σταυροδρόμι» λοιπόν της ειρήνης και της ενέργειας, το μέλλον των σχέσεων Δύσης–Ρωσίας μοιάζει να κρέμεται σε μια λεπτή, αλλά και εύθραυστη, ισορροπία.
Διπλωματία και επιχειρήσεις
Οι προτάσεις, που διαμορφώθηκαν κυρίως από τον επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου Κιρίλ Ντμίτριεφ, εξοικειωμένο με τις ΗΠΑ και απόφοιτο του Χάρβαρντ και τον Αμερικανό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοβ, προβλέπουν μια μακροπρόθεσμη συμφωνία οικονομικής συνεργασίας για την ενέργεια, τις σπάνιες γαίες και τα κέντρα δεδομένων. Το σχέδιο προτείνει επίσης τη δημιουργία ενός αμερικανο-ρωσικού επενδυτικού ταμείου, με στόχο να λειτουργήσει ως αντικίνητρο για μελλοντικές συγκρούσεις.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι τέτοια στοιχεία στο σχέδιο στοχεύουν στο να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει πολλές φορές στο παρελθόν συνδέσει την εξωτερική πολιτική με επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Απλά, η ιστορία επαναλαμβάνεται, σημειώνουν σχολιαστές διεθνών μέσων, καθώς ο Τραμπ συχνά συνδέει τις ειρηνευτικές του πρωτοβουλίες με επενδυτικά οράματα: από τη «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» στη Γάζα μέχρι τις «υπέροχες παραλίες» της Βόρειας Κορέας, τις οποίες περιέγραφε ως επενδυτικά πλεονεκτήματα.
Ο πρώην επικεφαλής της CIA για την Κεντρική Ευρασία, Ρομπ Ντάνενμπεργκ, πιστεύει ότι το Κρεμλίνο προσπαθεί να εκμεταλλευθεί αυτή τη γνωστή διάσταση της προεδρικής προσωπικότητας του Τραμπ. «Ο Πούτιν ενδιαφέρεται για τέτοιες συμφωνίες μόνο στον βαθμό που ενδιαφέρεται για τον Τραμπ», σημειώνει στο blog Talanews.
Αντιδράσεις και εμπόδια
Το οικονομικό σκέλος του σχεδίου προκαλεί ήδη αντιρρήσεις, ιδίως σε σχέση με την πρόταση να χρησιμοποιηθούν τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση του επενδυτικού ταμείου. Οι ευρωπαϊκές χώρες αντιτείνουν ότι τα κεφάλαια αυτά θα πρέπει να διατεθούν για την χορήγηση δανείου ύψους 140 δισ. ευρώ για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Η αμερικανική πλευρά, επικαλούμενη δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, περιγράφει το προσχέδιο ως ένα «ζωντανό και εξελισσόμενο έγγραφο», αποφεύγοντας να δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες.
Ωστόσο, παρά το νέο επιχειρηματικό αφήγημα, οι πιθανότητες για μια σημαντική βελτίωση στις σχέσεις ΗΠΑ–Ρωσίας παραμένουν περιορισμένες:
Το διμερές εμπόριο βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό, φθάνοντας την αξία μόλις των 4,4 δισ. δολαρίων το 2024. Και αυτό γιατί υπάρχει μια δεκαετής συσσώρευση κυρώσεων, που δυσκολεύει την επιστροφή δυτικών εταιρειών στη Ρωσία.
Το Κογκρέσο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην επιβολή των κυρώσεων και δύσκολα θα αποφασίσει χαλάρωση του πλαισίου. Από την άλλη, η Μόσχα έχει δείξει ότι δεν προτίθεται να υποδεχθεί άκριτα την επιστροφή δυτικών επιχειρήσεων.
Ταυτόχρονα, αναλυτές συγκρίνουν το επιχειρηματικό σκέλος με τη συμφωνία για τα πυρηνικά ΗΠΑ–Ιράν το 2015, η οποία δεν κατάφερε να προσελκύσει μαζικές επενδύσεις.
Πιθανές ευκαιρίες και ρωσικές φιλοδοξίες
Παρά τα εμπόδια, η Ρωσία φαίνεται να ενδιαφέρεται να συμπεριλάβει στη συζήτηση τομείς όπως: τον Αρκτικό ωκεανό και τους ενεργειακούς πόρους, την τεχνητή νοημοσύνη, την αεροναυπηγική, έχοντας ήδη προσεγγίσει ακόμη και τη Boeing για πιθανή επάνοδο στην αγορά.
Ο αναλυτής Τόμας Γκράχαμ, μέλος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων με έδρα την Ουάσινγκτον και συγγραφέας του βιβλίου "Getting Russia Right", τονίζει στο Bloomberg ότι αυτοί οι τομείς είναι κρίσιμοι για τη μακροπρόθεσμη ρωσική ανάπτυξη και συνδέονται άμεσα με την αμερικανική τεχνογνωσία.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η προοπτική επιχειρηματικής συνεργασίας έχει μεταβάλει τις ρωσικές απαιτήσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Ωστόσο, ο Τραμπ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο οικονομικών ανταλλαγμάτων: «Νομίζω ότι ο Πούτιν θέλει να κάνει εμπόριο μαζί μας και να βγάλει πολλά χρήματα για τη Ρωσία και αυτό μου αρέσει», είχε δηλώσει ο Τραμπ στο CBS.
Η στάση της ΕΕ απέναντι στο ρωσικό αέριο
Την ίδια στιγμή, αναλυτές και traders προσπαθούν να προβλέψουν πώς μια πιθανή συμφωνία θα μπορούσε να αλλάξει τις ενεργειακές ροές στην Ευρώπη.
Βέβαια, μια συμφωνία ειρήνης απέχει πολύ από το να θεωρηθεί δεδομένη, καθώς παραμένουν εμπόδια και διαφορές, ενώ η Ρωσία δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί επί του σχεδίου.
Ακόμη όμως κι αν επιτευχθεί συμφωνία, είναι απίθανο να αλλάξει την απροθυμία της Ευρώπης να επιστρέψει στην εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, από την οποία αγωνίστηκε τόσο σκληρά να απεξαρτηθεί. Οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι ακόμη και μια καθαρή κατάπαυση του πυρός δεν θα μεταβάλει ουσιαστικά τη στάση της Ευρώπης.
Το γεγονός ότι απομακρύνθηκε από το ρωσικό αέριο μέσω αγωγών κόστισε ακριβά στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις βιομηχανίες, καθώς οι λογαριασμοί ενέργειας και τα βιομηχανικά κόστη εκτοξεύθηκαν. Περισσότερο από τρία χρόνια αφότου η ενεργειακή κρίση άρχισε να πλήττει το βιοτικό επίπεδο και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, η προοπτική χαλάρωσης των ενεργειακών ροών από τη Ρωσία δεν φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστική για την πλειονότητα της ΕΕ. Η ΕΕ σχεδιάζει να σταματήσει τις εισαγωγές LNG από τη Ρωσία από το 2027.
Επίσης, η Ευρώπη δεν διαθέτει εύκολο τρόπο να επανεκκινήσει τις ρωσικές ροές μέσω αγωγών, ακόμη κι αν μια συμφωνία ειρήνης επιτυγχανόταν αύριο. Ο Nord Stream έχει καταστραφεί, ο Yamal–Europe έχει διακοπεί από τότε που η Πολωνία τερμάτισε το συμβόλαιο και η ουκρανική συμφωνία διαμετακόμισης με τη Gazprom λήγει του χρόνου, χωρίς καμία πολιτική διάθεση για ανανέωση. Οι υλικές υποδομές, τα συμβόλαια και η πολιτική πραγματικότητα απλώς δεν ευθυγραμμίζονται για μια γρήγορη επιστροφή.
«Ακόμα και αν μειώνονταν οι κυρώσεις στον ενεργειακό τομέα της Ρωσίας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα ήταν απρόθυμες να επαναπροσεγγίσουν τη Μόσχα ως βασικό προμηθευτή μετά το σοκ του 2022», έγραψε αυτή την εβδομάδα ο αρθρογράφος του Reuters, Ρον Μπουσό, στη στήλη του.
Φέτος, οι τιμές φυσικού αερίου έχουν παραμείνει σε στενό εύρος διακύμανσης, παρά το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις αποθήκευσης γέμιζαν με βραδύτερο ρυθμό ενόψει του χειμώνα σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια. Τα επίπεδα αποθήκευσης είναι περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι και από τον μέσο όρο πενταετίας. Στις 25 Νοεμβρίου, οι αποθήκες φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ ήταν περίπου 77% γεμάτες, σύμφωνα με στοιχεία της Gas Infrastructure Europe.
