Τα δύσκολα για τη Γερμανία μόλις τώρα αρχίζουν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΔΝΤ να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το δημοσιονομικό έλλειμμα και την απουσία διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η Γερμανία όχι μόνο είναι το μοναδικό μέλος του G7 που δεν έχει σημειώσει ανάπτυξη τα τελευταία δύο χρόνια - για φέτος αναμένεται μόνο μια μέτρια ανάπτυξη της τάξης του 0,2%, εάν η πρόβλεψη αυτή ευοδωθεί - αλλά έχει ξεπεράσει και το όριο του 3% του ελλείμματος το 2025.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν επέβαλε ποινές, κάνοντας μόνο σύσταση, καθώς η παρέκκλιση δικαιολογείται πλήρως από την αύξηση των αμυντικών δαπανών και την ρήτρα διαφυγής. Η κατάσταση θα επιδεινωθεί το 2026, οπότε η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης θα τελεί υπό κίνδυνο, ακόμη και εάν εξαιρεθούν οι αμυντικές δαπάνες από το όριο αύξησης των δαπανών.
Άλλωστε, η Γερμανία θα είναι δύσκολο να μειώσει τις δαπάνες της τα επόμενα χρόνια σε μια περίοδο που η κινεζική αγορά απειλεί το μοντέλο εξαγωγών της και η κυβέρνηση συνασπισμού του Καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να ξαναδώσει ώθηση στην ανάπτυξη.
Το έλλειμμα της Γερμανίας φέτος και τα επόμενα έτη
Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Γερμανίας αυξήθηκε από 2,5% του ΑΕΠ το 2023 σε 2,7% το 2024. Οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν για το 2025 προβλέπουν έλλειμμα γενικής κυβέρνησης 3,1% του ΑΕΠ το 2025, 4% το 2026 και 3,8% το 2027, που σημαίνει ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα στη Γερμανία θα συνεχίσουν να υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ καθ’ όλη την περίοδο προβλέψεων έως το 2027 και ως εκ τούτου αξιολογούνται ως μη προσωρινά.
Την ίδια στιγμή, το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,9% το 2023 και κατά 0,5% το 2024 και για το 2025 αναμένεται να αυξηθεί μόλις κατά 0,2%, κυρίως λόγω της αδυναμίας του μεταποιητικού τομέα και της χαμηλής εξωτερικής ζήτησης. Προβλέπεται δε, να αυξηθεί κατά 1,2% τόσο το 2026 όσο και το 2027. Η ανάπτυξη φέτος αναμένεται να υποστηριχθεί κυρίως από την ανάκαμψη της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης, η οποία ωστόσο αντισταθμίζεται από τη συρρίκνωση των επενδύσεων και αρνητική συμβολή του εμπορίου.
Στις 10 Οκτωβρίου 2025, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε σύσταση με την οποία επιτρέπεται στη Γερμανία να παρεκκλίνει από τους μέγιστους ρυθμούς αύξησης των καθαρών δαπανών λόγω της ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής κατά την περίοδο 2025–2028, προκειμένου να καλυφθεί η αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν για το 2025, οι καθαρές δαπάνες της Γερμανίας προβλέπεται να αυξηθούν κατά 3,7% το 2025, ποσοστό που βρίσκεται εντός του μέγιστου ρυθμού αύξησης 4,4% που συνέστησε το Συμβούλιο στις 10 Οκτωβρίου 2025.
Ωστόσο, για το 2026, οι καθαρές δαπάνες προβλέπεται να αυξηθούν κατά 5,2%, ποσοστό υψηλότερο από τον μέγιστο ρυθμό αύξησης 4,5% που συνέστησε το Συμβούλιο. Αυτό αντιστοιχεί σε απόκλιση 0,3% του ΑΕΠ το 2026. Σωρευτικά, δηλαδή σε σύγκριση με το έτος βάσης 2024, η Επιτροπή προβλέπει ότι οι καθαρές δαπάνες της Γερμανίας θα αυξηθούν κατά 9,1% το 2026, υπερβαίνοντας τον μέγιστο σωρευτικό ρυθμό αύξησης 9,0% που συνέστησε το Συμβούλιο. Αυτό αντιστοιχεί σε σωρευτική απόκλιση μικρότερη του 0,1% του ΑΕΠ το 2026.
Την ίδια στιγμή, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί σε 63,5% στο τέλος του 2025, 65,2% στο τέλος του 2026 και 67,0% στο τέλος του 2027.
Η υπέρβαση του «φρένου χρέους»
Το κεντρικό στοιχείο του γερμανικού δημοσιονομικού πλαισίου είναι το «φρένο χρέους», σύμφωνα με το οποίο τα δημοσιονομικά πρέπει, κατ’ αρχήν, να είναι ισοσκελισμένα. Ο κανόνας αυτός επιτρέπει διαρθρωτικό καθαρό δανεισμό έως 0,35% του ΑΕΠ, ο οποίος μπορεί να υπερβεί μόνο σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και έκτακτων καταστάσεων πέραν του ελέγχου του κράτους, εξαιρουμένων των αμυντικών και των σχετικών με την ασφάλεια δαπανών πέραν του 1% του ΑΕΠ.
Η τελευταία αυτή εξαίρεση εισήχθη τον Μάρτιο 2025, μαζί με τη δημιουργία νέου ειδικού φορέα ύψους 500 δισ. ευρώ για επενδύσεις σε υποδομές και δράσεις για το κλίμα. Εάν μετά το πέρας ενός προϋπολογιστικού έτους διαπιστωθεί μη συμμόρφωση με τον κανόνα, οποιεσδήποτε αποκλίσεις από το επιτρεπόμενο ποσό δανεισμού καταγράφονται σε διαρκή λογαριασμό ελέγχου, ο οποίος πρέπει να εξισορροπείται με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με την Κομισιόν.
Παρόμοιος κανόνας εφαρμόζεται σε κάθε ένα από τα ομόσπονδα κρατίδια, όπου από το Μάρτιο 2025 ο διαρθρωτικός καθαρός δανεισμός περιορίζεται επίσης στο 0,35% του ΑΕΠ. Το γερμανικό σύνταγμα κατοχυρώνει επίσης κανόνα για το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης, ο οποίος περιορίζει το διαρθρωτικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στο 0,5% του ΑΕΠ.
Σκληρό μήνυμα από ΔΝΤ
Την ίδια στιγμή, το ΔΝΤ στέλνει σήμα κινδύνου για τα δημοσιονομικά της Γερμανίας, παρότι εκτιμά ότι οι αυξημένες δαπάνες αναμένεται να οδηγήσουν σε σταδιακή επιτάχυνση των εγχώριων επενδύσεων και της κατανάλωσης και ότι η πραγματική ανάπτυξη του ΑΕΠ αναμένεται να φτάσει περίπου το 1,0% το 2026 και το 1,5% το 2027, αν και με καθοδικούς κινδύνους.
Ωστόσο, πέρα από αυτά τα έτη, η ταχεία γήρανση του πληθυσμού και η υποτονική ανάπτυξη της παραγωγικότητας θα αρχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά. Επομένως, το Ταμείο προειδοποιεί για ένα δύσκολο αναπτυξιακό περιβάλλον και αυτό είναι ένα «σκληρό μήνυμα» για τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης.
Υπάρχει αυξανόμενη αίσθηση μεταξύ οικονομολόγων, επενδυτών και επιχειρηματικών ενώσεων ότι οι υποσχεθείσες μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Μερτς προχωρούν πιο αργά και είναι λιγότερο φιλόδοξες από ό,τι αναμενόταν αρχικά.
Το ΔΝΤ ανέφερε ότι η δημοσιονομική ευχέρεια που είναι πλέον διαθέσιμη πρέπει να χρησιμοποιηθεί με σύνεση, ώστε να ενισχυθεί η μακροπρόθεσμη παραγωγική ικανότητα και να συμπληρωθεί από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της ανάπτυξης.
Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μέτρα για την ενίσχυση της καινοτομίας και της ψηφιοποίησης, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την αντιμετώπιση των περιορισμών στην προσφορά εργασίας και την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής οικονομικής ολοκλήρωσης.
Ένα από τα σημαντικότερα βήματα που μπορεί να κάνει η Γερμανία για να ενισχύσει την ανάπτυξη είναι να ηγηθεί στην εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, εκτιμά το ΔΝΤ, καθώς αυτό θα βελτίωνε την παραγωγικότητα στη Γερμανία και θα ενίσχυε τις εξαγωγές προς την υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία παραμένει μακράν η σημαντικότερη εξαγωγική της αγορά. Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγει μέτρα που έχουν υψηλό δημοσιονομικό κόστος.
Το ΔΝΤ βλέπει το έλλειμμα να διευρύνεται σε περίπου 4% του ΑΕΠ έως το 2027 και το χρέος περίπου στο 68% του ΑΕΠ έως το 2027.
