Ως ευκαιρία για να ανοίξει όλη τη βεντάλια των τρέχοντων ενεργειακών θεμάτων, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την επιτυχημένη Σύνοδο της P-TEC στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα, θα αξιοποιήσει η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ τη σημερινή συνάντηση με τον Επίτροπο Ενέργειας, Νταν Γιόργκενσεν. Στη συνάντηση θα παραβρεθούν ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, και ο υφυπουργός ΠΕΝ, Νίκος Τσάφος.
Το τετ-α-τετ πραγματοποιείται έπειτα από πρόσκληση του Επιτρόπου και με τη συμμετοχή του Κύπριου υπουργού Ενέργειας Γιώργου Παπαναστασίου, καθώς βασικό αντικείμενό της είναι η διευθέτηση των εκκρεμοτήτων αναφορικά με τη διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου (GSI), ενώ η κλεψύδρα αδειάζει επικίνδυνα για το έργο. Όσον αφορά τον GSI, και καθώς Αθήνα και Λευκωσία εμμένουν στις «κόκκινες γραμμές» τους, το βασικό επίδικο είναι αν η Κομισιόν δώσει «σήμα» για μεγαλύτερη εμπλοκή της στο πρότζεκτ.
Η ελληνική πλευρά στοχεύει πάντως να αξιοποιήσει τη συνάντηση για να θέσει επί τάπητος μία σειρά από θέματα τα οποία επηρεάζουν τις εγχώριες ενεργειακές αγορές και άπτονται ευρωπαϊκών αποφάσεων. Ένα τέτοιο θέμα είναι η προοπτική πλήρους απαγόρευσης των εισαγωγών φυσικού αερίου από το 2028, με την Αθήνα να έχει ήδη βάλει ψηλά στην ατζέντα της την ανάγκη θέσπισης αποτελεσματικών ασφαλιστικών δικλείδων, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο το καύσιμο από τη Μόσχα να παραμείνει στο ευρωπαϊκό μίγμα, «βαφτισμένο» όμως ως τουρκικό υπό την ταμπέλα του «turkish blend».
Ενημέρωση για τα αμερικανικά «μηνύματα» στην P-TEC
Υπενθυμίζεται ότι ο πλήρης τερματισμός των ενεργειακών σχέσεων με τη Μόσχα, σε συνδυασμό με την υλοποίηση της συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ για εισαγωγή αμερικανικών ενεργειακών προϊόντων αξίας 750 δισ. δολαρίων εντός 3ετίας, αποτελούν τις δύο συνθήκες που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την κατακόρυφη αύξηση της παρουσίας στην Ευρώπη LNG από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Όπως φάνηκε στην P-TEC, και από τα deal που ανακοινώθηκαν στις διήμερες εργασίες της, η χώρα μας έχει κάνει αποφασιστικά βήματα τόσο για να πρωταγωνιστήσει στη σύγκλιση ΕΕ – ΗΠΑ, όσο και για να αναλάβει κομβικό ρόλο σαν «πύλη» εισόδου αμερικανικού LNG στην νοτιοανατολική και ανατολική Ευρώπη. Έτσι, στη συνάντηση, η ηγεσία του ΥΠΕΝ θα μεταφέρει στον Ευρωπαίο Επίτροπο τα «μηνύματα» που αποκόμισε στις επαφές που είχε με την υψηλόβαθμη πολιτική αντιπροσωπεία από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, που βρέθηκε στη χώρα μας.
Την ίδια στιγμή, με δεδομένο ότι «κλειδί» για τη νέα εποχή στις ευρωαμερικανικές ενεργειακές σχέσεις θα είναι οι μακροχρόνιες συμφωνίες προμήθειας LNG από τις ΗΠΑ (όπως το deal Aktor – ΔΕΠΑ Εμπορίας με την αμερικανική Venture Global), εκτίμηση της Αθήνας είναι πως θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι συμφωνίες αυτές δεν θα υπονομευτούν με τη διατήρηση της παρουσίας ρωσικού αερίου στο ενεργειακό μίγμα. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, από το βήμα της P-TEC: «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε το ρωσικό φυσικό αέριο να εισέρχεται στην Ευρώπη από την πίσω πόρτα, μέσω της Τουρκίας. Διαφορετικά, όλες αυτές οι πρωτοβουλίες θα αποδειχθούν ουσιαστικά μάταιες».
Προέγκριση των εισαγωγών από Τουρκία
Υπενθυμίζεται ότι στην απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών Ενέργειας, για το «στοπ» στο ρωσικό αέριο, η Αθήνα κατάφερε να ενσωματωθεί ονομαστική πρόβλεψη για τον αγωγό TurkStream, ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο ρωσικής προέλευσης μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Ως συνέπεια, όλες οι ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς Βουλγαρία και Ελλάδα θα θεωρούνται ρωσικής προέλευσης, εκτός εάν προσκομιστούν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο.
Στη σημερινή συνάντηση, η ελληνική πλευρά θα συζητήσει με την Κομισιόν για τις ασφαλιστικές δικλείδες οι οποίες θα εγγυώνται ότι θα τηρηθεί η παραπάνω πρόβλεψη. Σύμφωνα με πληροφορίες, στόχος της ελληνικής πλευράς είναι να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο το οποίο θα ελέγχει την προέλευση των ποσοτήτων αερίου μέσω Τουρκίας, πριν αυτές περάσουν στα δίκτυα της ΕΕ. Όπως εκτιμά, αν δεν υπάρξει ένας τέτοιος μηχανισμός προέγκρισης, αλλά αντίθετα μπει ένα «φίλτρο» ελέγχου αφότου το αέριο εισαχθεί στις ευρωπαϊκές αγορές, τότε η Τουρκία θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν κερκόπορτα ώστε η απαγόρευση καυσίμου από τη Μόσχα να μην ισχύσει πλήρως στην πράξη.
Στη συνάντηση θα τεθεί επίσης και το ζήτημα ευρωπαϊκής χρηματοδότησης σε υποδομές του Κάθετου Διαδρόμου αερίου, ώστε με αφετηρία την Ελλάδα να μπορούν να φτάσουν μέχρι την Ουκρανία και τη Σλοβακία ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες LNG. Όπως έγραψε το Insider.gr, μέχρι το 2030 η ζήτηση αερίου στα Βαλκάνια θα αυξηθεί κατά 17 bcm, ενώ επίσης θα πρέπει να αντικατασταθούν 15 bcm περίπου ρωσικού αερίου, με το οποίο τροφοδοτείται η περιοχή μέσω του TurkStream. Σύμφωνα ωστόσο με πληροφορίες, καθώς το ελληνικό σύστημα έχει δυναμικότητα που μπορεί να εξυπηρετήσει τον εξαγωγικό χαρακτήρα της χώρας μας, και κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι η κοινοτική χρηματοδότηση υποδομών αερίου, η ηγεσία του ΥΠΕΝ δεν θα δώσει σημαντική έμφαση στο συγκεκριμένο θέμα.
Το «ενεργειακό τείχος» στην ΕΕ
Αντίθετα, ψηλά στην ατζέντα του υπουργείου βρίσκεται το ζήτημα της «ενεργειακής διαίρεσης» της Ευρώπης, δηλαδή το γεγονός ότι συχνά οι χονδρεμπορικές τιμές ηλεκτρισμού στη νοτιοανατολική και ανατολική Ευρώπη κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα από την κεντρική
Ευρώπη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα έχει προετοιμάσει τρεις άξονες παρεμβάσεων, οι οποίοι επιδιώκει να ενταχθούν στο «Grids Package», δηλαδή το πακέτο παρεμβάσεων για ενίσχυση της διασυνδεσιμότητας, ώστε το ευρωπαϊκό σύστημα να λειτουργεί ως ενιαία αγορά.
- Ο πρώτος άξονας αφορά βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις, που βασίζονται στις συστάσεις τις οποίες έχει κάνει ο Ευρωπαίος Ρυθμιστής (ACER) έπειτα από τις προτάσεις της χώρας μας. Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν την καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων δικτύων και διασυνδέσεων, όπως την αξιοποίηση τεχνολογιών που με μικρές επενδύσεις μπορούν να αυξήσουν τις διασυνοριακές ροές.
- Ο δεύτερος πυλώνας αφορά μέτρα μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα και αγγίζουν τις χώρες που λειτουργούν σαν «ηλεκτρικοί διάδρομοι» ανάμεσα στα κράτη-μέλη, διαμετακομίζοντας σημαντικά ποσά ενέργειας εντός ΕΕ. Αν και οι επενδύσεις σε νέες διασυνοριακές διασυνδέσεις από αυτές τις χώρες θα βοηθούσαν στην ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς, αυτό θα σήμαινε κόστος για τους εγχώριους καταναλωτές, χωρίς κάποιο όφελος για αυτούς. Επομένως, η ελληνική πρόταση είναι να ενσωματωθεί στο «Grids Package» ένας μηχανισμός αποζημίωσής τους για ανάλογες επενδύσεις.
- Ο τρίτος πυλώνας είναι μακροπρόθεσμα μέτρα και πιο συγκεκριμένα ο σχεδιασμός του ευρωπαϊκού δικτύου με ορίζοντα το 2050. Ο ACER θα πρέπει να πραγματοποιήσει μια πανευρωπαϊκή ανάλυση για το πώς θα πρέπει να διαμορφωθεί το ηλεκτρικό δίκτυο της Ευρώπης έως τα μέσα του αιώνα.
Στόχος της ανάλυσης θα είναι να εκτιμήσει τις βέλτιστες ροές ενέργειας, με βάση τους διαθέσιμους πόρους και τις ανάγκες, και όχι σύμφωνα με τα δεκαετή σχέδια των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs). Με αυτόν τον τρόπο, θα αναδείξει τους διαδρόμους όπου απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις, ώστε να εξυπηρετείται αποτελεσματικά το ευρωπαϊκό σύστημα στο σύνολό του.
Ο GSI
Όσον αφορά τη διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου, από όσα έχουν διαμειφθεί στο διάστημα από την προηγούμενη τριμερή τηλεδιάσκεψη με τον Ευρωπαίο Επίτροπο, δεν έχουν διαφανεί κομβικά σημεία σύγκλισης τα οποία να δημιουργούν αισιοδοξία ότι μπορεί το έργο να ξεμπλοκάρει - παρά μάλιστα και το γεγονός ότι σήμερα στην Αθήνα πραγματοποιείται επίσης η 3η Διακυβερνητική Σύνοδος Ελλάδας - Κύπρου.
Έτσι, η ελληνική πλευρά επιμένει στο ότι αν δεν δρομολογηθεί η χρηματοδότηση του πρότζεκτ με 25 εκατ. ευρώ από την Κύπρο εντός 2025 (όπως προβλέπει και η διακρατική συμφωνία), δεν πρόκειται να ξεπαγώσουν οι πληρωμές στη Nexans και επομένως η ολοκλήρωση των ερευνών βυθού που απομένουν, στα διεθνή ύδατα.
Από την άλλη πλευρά, η Λευκωσία εμμένει στην άποψη ότι η συνέχιση κατασκευής του καλωδίου από τη Nexans δεν σημαίνει ότι το έργο προχωρά, καθώς για αυτό θα έπρεπε να δρομολογηθούν και οι έρευνες βυθού. Επομένως, όσο είναι «παγωμένες» οι έρευνες, δεν δείχνει διατεθειμένη να εκκινήσει τις διαδικασίες για την καταβολή των 25 εκατ.
Την ίδια στιγμή, το γεγονός ότι η Κομισιόν έχει εντάξει το GSI στην πρωτοβουλία των «Ενεργειακών Διαδρόμων» που παρουσίασε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης, δημιουργεί ελπίδα για περαιτέρω στήριξη της Κομισιόν στο έργο. Μάλιστα, όπως έχει γράψει το Insider.gr, η έλλειψη αποφασιστικής προόδου στο διάστημα που μεσολάβησε αφήνει ανοικτή την πιθανότητα το θέμα να μεταφερθεί στο υψηλότερο πολιτικά επίπεδο, με την προσωπική πλέον εμπλοκή της ίδιας της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
