Η Ελλάδα έχει «χάσει» τους ευρωπαϊκούς στόχους του 2025 για την ανακύκλωση και οδεύει ακάθεκτη στην αθέτηση των στόχων για το 2030 και για το 2035. Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα Απόβλητα καθορίζει στόχους 55% ανακύκλωση έως το 2025, 60% έως το 2030, 65% έως το 2035 και ταφή <10% έως το 2035 αλλά μέχρι στιγμής η χώρα μας εξακολουθεί να βασίζεται στην ταφή για τη διαχείριση των αποβλήτων της και απέχει σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ η ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων είναι ανύπαρκτη.
- ΕΕΣΔΑ: Τα κλειδιά για την ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων
- Διαχείριση αποβλήτων: Πώς θα αναπτυχθεί η παγκόσμια αγορά τα επόμενα χρόνια
Παρά τη σαφή ευρωπαϊκή κατεύθυνση προς την κυκλική οικονομία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2022), στη χώρα μας, το 79% των αστικών αποβλήτων στη χώρα μας οδηγείται σε χώρους υγειονομικής ταφής (ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 23,2%), ενώ μόλις το 21% ανακυκλώνεται ή κομποστοποιείται (ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 49,6%).
Η ενεργειακή αξιοποίηση παραμένει ουσιαστικά μηδενική την ώρα που ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 27,2% και τη στιγμή που άλλες χώρες όπως η Γερμανία και η Δανία έχουν σχεδόν εξαλείψει την ταφή αξιοποιώντας ενεργειακά έως και το 50% των αποβλήτων τους. Είναι αξιοσημείωτο, ωστόσο, ότι οι χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα διαχείρισης έχουν σχεδόν μηδενική ταφή (<2%), υψηλή ανακύκλωση (50–60%) και σημαντική ενεργειακή αξιοποίηση (30–50%).
Στην Ελλάδα, τα μεγάλα ποσοστά ταφής -που σε ορισμένες περιοχές ξεπερνούν το 80%, η στασιμότητα στην λήψη αποφάσεων και η πολύ αργή υλοποίηση των έργων για υποδομές διαχείρισης αποβλήτων τις τελευταίες δεκαετίες έχουν οδηγήσει σε σημαντικά αδιέξοδα.
Η χώρα μας στράφηκε με καθυστέρηση στο σχεδιασμό της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων και δεν αποκλείεται η υλοποίηση των συγκεκριμένων επενδύσεων να αντιμετωπίσει πολλά πρόσθετα εμπόδια καθώς βασική προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία του είναι η επάρκεια υποδομών ΜΕΑ, ΜΕΒΑ κλπ. Στο σχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), προβλέπεται η δημιουργία έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων (Waste-to‐Energy) με συνολική δυναμικότητα 1.186.000 τόνων/έτος και ετήσια παραγωγή 1.030 GWh.
Οι περιοχές που αναδεικνύονται ως επικρατέστερες για τις μονάδες είναι η Ροδόπη, η Κοζάνη, η Αρκαδία/Ηλεία/Αχαΐα, η Βοιωτία, η Αττική και η Κρήτη. Στόχος είναι οι μονάδες αυτές να λειτουργήσουν ως συμπληρωματική λύση για τα υπολείμματα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν, στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού για την διαχείριση αποβλήτων. Προβλέπεται ότι θα λειτουργήσουν έως το 2029-2030 και το 57,5% της παραγόμενης ενέργειας θα θεωρείται «πράσινη», λόγω της βιοαποδομήσιμης σύστασης των αποβλήτων.
Στον απόηχο της δρομολόγησης του σχεδίου για τις μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων, η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) δημοσίευσε τα σχόλια και τις θέσεις της επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα οφείλει να προχωρήσει με ταχύτερα βήματα στον σχεδιασμό και την υλοποίηση μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης (Waste-to-Energy), στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων. Όπως αναφέρει, η επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. – ταφή κάτω του 10% έως το 2035 και ανακύκλωση άνω του 60% – προϋποθέτει επενδύσεις, κοινωνική συναίνεση και ισχυρή περιβαλλοντική εποπτεία.
Το «White Book» της Διεθνούς Ένωσης Στερεών Αποβλήτων (ISWA) δείχνει ότι η καύση με ενεργειακή αξιοποίηση μειώνει την ταφή κατά 20–30%, ενώ μπορεί να επιτύχει ενεργειακή απόδοση (R1) > 0,65, που θεωρείται “ανάκτηση” και όχι “διάθεση”. Αυτή η μετάβαση σε ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων, με την ενσωμάτωση Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης (WtE), για να υλοποιηθεί, προϋποθέτει προσεκτικό σχεδιασμό ώστε να διασφαλιστεί η κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική ισορροπία. Στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), ΦΕΚ 185/Α/29-9-2020, το οποίο τροποποιήθηκε το 2023 (ΦΕΚ 94/Α/18-4-2023) προβλέπεται η ανάπτυξη Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης (WtE) με καύση, ως συμπληρωματική λύση για την επεξεργασία των υπολειμμάτων που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν.
ΡΑΑΕΥ: Οι προκλήσεις της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων - Προβληματισμός για έξι μονάδες
Ο Κλάδος Αποβλήτων της ΡΑΑΕΥ δημοσίευσε την Τετάρτη τις επίσημες θέσεις του σχετικά με τη σχεδιαζόμενη δημιουργία δικτύου έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων (Waste-to-Energy – WtE) στην Ελλάδα. Το έγγραφο επισημαίνει πως, αν και η ενεργειακή αξιοποίηση μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διαχείριση υπολειμματικών αποβλήτων, υπάρχουν σημαντικά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα ως προς τον σχεδιασμό, τη βιωσιμότητα και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προτεινόμενων μονάδων.
Βασικοί προβληματισμοί αφορούν την υπερδιαστασιολόγηση των εγκαταστάσεων, την ασφάλεια τροφοδοσίας με απορρίμματα, την πιθανή υπονόμευση της ανακύκλωσης και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ΡΑΑΕΥ υπογραμμίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί συμβατότητα με την ιεράρχηση των αποβλήτων, ώστε η καύση να μην λειτουργήσει εις βάρος της ανακύκλωσης και της πρόληψης. Τονίζει επίσης τη σημασία της χρήσης Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (BAT), την ανάγκη για διαφάνεια και κοινωνική συναίνεση, καθώς και την ύπαρξη σαφούς σχεδίου για τη διαχείριση των επικίνδυνων παραπροϊόντων, όπως η ιπτάμενη τέφρα.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον οικονομικό αντίκτυπο των έργων και τον κίνδυνο αύξησης του κόστους διαχείρισης λόγω της ένταξης των εγκαταστάσεων WtE στο ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) από το 2028. Η ΡΑΑΕΥ ζητά ολοκληρωμένη μελέτη κόστους-οφέλους και δίκαιη κατανομή του κόστους μεταξύ ΟΤΑ και πολιτών.
Ταυτόχρονα, τονίζεται ότι η επιτυχία των έργων προϋποθέτει εμπιστοσύνη, κοινωνική αποδοχή και στενή διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, καθώς και σαφές θεσμικό πλαίσιο με υψηλά πρότυπα περιβαλλοντικής προστασίας.
Πόσες μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων λειτουργούν στην Ευρώπη
Η ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων μέσω καύσης (Waste-to-Energy - WtE) αποτελεί δοκιμασμένη και ώριμη πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη μείωση της ταφής, στην παραγωγή ενέργειας και στον σταθερό ενεργειακό εφοδιασμό. Σύμφωνα με την Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων (CEWEP) σήμερα λειτουργούν περισσότερες από 500 μονάδες WtE σε 23 κράτη-μέλη της ΕΕ, με συνολική δυναμικότητα περίπου 100 Mt/έτος. Η Ελλάδα υστερεί ως χώρα στην επίτευξη των καθορισμένων στόχων της Ε.Ε. Εξακολουθεί να βασίζεται στην ταφή για την διαχείριση των αποβλήτων της και απέχει σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
