Παρότι οι οικονομίες των Βαλκανίων διαφέρουν, μοιράζονται μια μετακομμουνιστική μετάβαση σε πολιτικές ελεύθερης αγοράς και μια γενική τάση σύγκλισης με την ΕΕ. Ορισμένες χώρες εμφανίζουν χαρακτηριστικά ενός ευρωπαϊκού ηπειρωτικού μοντέλου, όπως η Κροατία, άλλες έναν καπιταλισμό βαλκανικού τύπου με ισχυρούς άτυπους τομείς, όπως η Αλβανία και άλλες ένα μεσογειακό μοντέλο, όπως Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Είναι γεγονός ότι όλες οι οικονομίες της περιοχής υπέστησαν θεμελιώδεις αλλαγές από κεντρικά κομμουνιστικά συστήματα σε οικονομίες ανοικτής αγοράς, με έμφαση στην ιδιωτικοποίηση και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
- Διαβάστε ακόμα: Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του επιχειρείν της Βορείου Ελλάδας
Ωστόσο, παρά τη συνολική αύξηση του ΑΕΠ και τη σύγκλιση, οι προκλήσεις παραμένουν, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, της υψηλής ανεργίας σε ορισμένες χώρες και της εξάρτησης από εμβάσματα και ξένες επενδύσεις για την κάλυψη των ελλειμμάτων.
Οι χώρες των Βαλκανίων περιλαμβάνουν την Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Ελλάδα, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο, τα Σκόπια, τη Σερβία και τμήματα της Ρουμανίας και της Τουρκίας. Oρισμένοι συμπεριλαμβάνουν και τη Σλοβενία.
Ξεχωρίζει η Σλοβενία και η Κροατία
H Σλοβενία θεωρείται το πλουσιότερο βαλκανικό κράτος χάρη στο υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την ποιότητα ζωής. Ξεχωρίζει ως πιο ώριμη οικονομία (ανήκει στην ΕΕ, Ευρωζώνη), με ισχυρότερα δημοσιονομικά, δική της νομισματική πολιτική και πιο κοντά σε ευρωπαϊκές οικονομικές επιδόσεις, σε αντίθεση με τις οικονομίες πολλαπλών ταχυτήτων των υπόλοιπων Βαλκανίων.
Η Σλοβενία θεωρείται γεωγραφικά και ιστορικά μέρος της Βαλκανικής Χερσονήσου, καθώς μέχρι το 1991 ήταν τμήμα της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Έχει έναν μεταβατικό χαρακτήρα, με στοιχεία που τη συνδέουν τόσο με την Κεντρική Ευρώπη όσο και με τα Βαλκάνια.
Το ΑΕΠ της προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2% φέτος και περαιτέρω 2,4% το 2026, μετά από ανάπτυξη 1,6% το 2024. Η απασχόληση βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά με αύξηση 0,6% το 2025, ενώ το ποσοστό ανεργίας εκτιμάται στο 3,7% και αναμένεται να παραμείνει σταθερό.
Ο κατώτατος μισθός στην Σλοβενία είναι περίπου 1.278 ευρώ μηνιαίως, υψηλότερος συγκριτικά με άλλες βαλκανικές χώρες.
Επειδή όμως πολλοί χάρτες των Βαλκανίων δεν την περιλαμβάνουν, τότε η Ρουμανία (εάν την περιλαμβάνουν οι χάρτες) έχει το δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η Κροατία είναι η δεύτερη υψηλότερη σε δείκτη ανθρώπινου δυναμικού και η Ρουμανία τρίτη.
Μεταξύ των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, το Μαυροβούνιο έχει επιδείξει σημαντικές βελτιώσεις στο βιοτικό επίπεδο και κατέχει ισχυρή θέση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ενώ και η Κροατία κατατάσσεται επίσης υψηλά στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ για την περιοχή.
H ανάπτυξη επικεντρώνεται ιδιαίτερα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και σχετίζεται με την οικονομική ενοποίηση με την ΕΕ, τη βελτίωση της περιφερειακής ολοκλήρωσης, την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και την αύξηση της χρηματοδοτικής βοήθειας. Το νέο Σχέδιο Ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια προωθεί καινοτόμες προσεγγίσεις, αλλά αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως ανεπαρκείς πόροι και ανάγκη για στοχευμένες μεταρρυθμίσεις.
Άλλες χώρες όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχουν ισχυρές οικονομίες στον ευρύτερο ορισμό των Βαλκανίων.
Διαφορετικές ταχύτητες
Οι χώρες με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη είναι το Κόσοβο με ρυθμό κοντά στο 4% φέτος, με τη ζήτηση και τις δημόσιες δαπάνες να τροφοδοτούν τη δυναμική παρά τον πολύ υψηλό πληθωρισμό στο 10%.
Επίσης, η Αλβανία με ρυθμό κοντά στο 3,8%, η Σερβία με 3,5% με ισχυρή εσωτερική ζήτηση και επενδύσεις και το Μαυροβούνιο με ένα ρυθμό ανάπτυξης κοντά στο 3%, παρότι έτρεξε με 6,3% το 2023.
Οι χώρες με μέση ανάπτυξη είναι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Βουλγαρία με ρυθμό 2% έως 3% που θα ενταχθεί το 2026 στην Ευρωζώνη και η Σλοβενία με ποσοστό κοντά στο 2%.
Μικρότερη ανάπτυξη παρουσιάζουν τα Σκόπια, με ρυθμό κάτω από 2%, που έχει ουσιαστικά την πιο αδύναμη επίδοση στην περιοχή.
Το Κόσοβο είναι η φτωχότερη χώρα στα Βαλκάνια, ενώ εάν συμπεριληφθεί και η Μολδαβία στα Βαλκάνια, τότε αυτή είναι η φτωχότερη χώρα.
Η συνολική εικόνα
Σε μία συνολική εκτίμηση για την περιοχή, η ανάπτυξη προβλέπεται φέτος κοντά στο 3,2%, με προοπτική αύξησης στο 3,5% το 2026. Η επιβράδυνση αυτή αποδίδεται σε παγκόσμιους και εξωτερικούς παράγοντες, όπως η παγκόσμια οικονομική αβεβαιότητα και οι προσκλήσεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Ωστόσο, η αύξηση του τουρισμού, ιδιαίτερα του οδικού, προσφέρει σημαντική ώθηση.
Ο πληθωρισμός στα Δυτικά Βαλκάνια παρουσίασε αυξητική τάση στο πρώτο τρίμηνο του 2025, φτάνοντας κατά μέσο όρο το 3,7%. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανά χώρα, με το Μαυροβούνιο να καταγράφει πληθωρισμό 4,3% και την Αλβανία 2,3%. Η διακύμανση αυτή αντικατοπτρίζει τοπικές οικονομικές συνθήκες, διαφορές στην ενεργειακή πολιτική και τις επιπτώσεις των διεθνών τιμών τροφίμων και ενέργειας. Παρά την αύξηση όμως, ο πληθωρισμός παραμένει σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, χάρη στις πολιτικές νομισματικής σταθερότητας που εφαρμόζονται στην περιοχή.
Όσον αφορά στην ανεργία, παρουσιάζει τάσεις μείωσης σε αρκετές βαλκανικές χώρες, με τη συνολική απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια να αυξάνεται κατά 0,2% το πρώτο τρίμηνο του 2025.
Ωστόσο, τα ποσοστά ανεργίας παραμένουν σε υψηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ορισμένες χώρες, όπως η Σερβία, σημειώνουν βελτίωση, αλλά οι διαφορές μεταξύ των χωρών παραμένουν έντονες λόγω διαφορετικών οικονομικών δομών και πολιτικών αγοράς εργασίας. Ταυτόχρονα, οι προσπάθειες για αύξηση των κατώτατων μισθών δείχνουν τη βούληση βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών και μείωσης της φτώχειας.
