Ως άμεση απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης περιγράφει τον αναθεωρητισμό της Μόσχας η Goldman Sachs, σχολιάζοντας σε ανάλυσή της ότι η Γηραιά Ήπειρος «αντιμετωπίζει ίσως τις μεγαλύτερες προκλήσεις ασφαλείας από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου».
Όπως επισημαίνει ο Jared Cohen, Πρόεδρος Διεθνών Σχέσεων της Goldman Sachs και συνεπικεφαλής του Goldman Sachs Global Institute, «ο βασικός εγγυητής της ευρωπαϊκής ασφάλειας, οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχει να διαχειριστεί άλλες, ανταγωνιστικές προτεραιότητες, στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, τον Ινδο-Ειρηνικό αλλά και στο εσωτερικό της». «Παράλληλα, κρίσιμες και αναδυόμενες τεχνολογίες διττής χρήσης και άμυνας (…) αναδιαμορφώνουν το μέλλον της άμυνας, σε μια στιγμή κατά την οποία η Ευρώπη υστερεί σε καινοτομία έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Τα εμπόδια
Ο Cohen σχολιάζει ότι «οι προκλήσεις για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη βάση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας έχουν βαθύτερα, διαρθρωτικά αίτια και προηγούνται του πολέμου στην Ουκρανία. Η υποεπένδυση, η αποβιομηχάνιση, η υπερβολική ρύθμιση και ο πολιτικός και οικονομικός κατακερματισμός έχουν συντελέσει στο να καταστεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία υπερβολικά μικρή, αργή και κατακερματισμένη, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες ασφαλείας της ηπείρου». Ο ίδιος εξηγεί ότι αυτή η υποεπένδυση έχει οδηγήσει σε σημαντικά κενά, σε τομείς όπως η αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, το πυροβολικό, η παραγωγή πυρομαχικών και πυραύλων, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τα συστήματα αντιμετώπισής τους, η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική τεχνολογία, η κυβερνοάμυνα και ο ηλεκτρονικός πόλεμος, οι στρατηγικές υποδομές και τα μέσα υποστήριξης.
Παράλληλα, και πέρα από την εξάρτηση της Ευρώπης από την αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ, εμπόδιο αποτελεί και η αργή οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης, καθώς και το γεγονός ότι οι κεφαλαιαγορές της Ευρώπης διαθέτουν μικρότερο βάθος και ρευστότητα σε σχέση με τις αμερικανικές. Γεγονός που καθιστά δυσκολότερη τη χρηματοδότηση, την καινοτομία και τον ανταγωνισμό για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. «Η ΕΕ είναι νομισματική ένωση, όχι δημοσιονομική. Η Ευρώπη έχει περιορισμένες δυνατότητες κοινής έκδοσης χρέους και συντονισμένων στρατιωτικών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας μεταξύ κρατών-μελών» σχολιάζει μεταξύ άλλων ο Jared Cohen.
«Η αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας ενδέχεται να χρειαστεί χρόνια. Χρόνος που ενδεχομένως δεν υπάρχει» σημειώνει ο Cohen, και εξηγεί ότι η ανάπτυξη προηγμένων αμυντικών δυνατοτήτων απαιτεί πολυετή επενδυτική και βιομηχανική προσπάθεια, η οποία στην περίπτωση της Ευρώπης μπορεί να καθυστερήσει.
Τα πιθανά σενάρια
«Η μελλοντική αμυντική στάση και οι δυνατότητες της Ευρώπης θα καθοριστούν από τις επιλογές των λαών της και των ηγετών τους», αναφέρει η Goldman Sachs, ενώ ταυτόχρονα χαρακτηρίζει ως μη ρεαλιστικές, σε βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, τις συζητήσεις περί έκδοσης ευρωπαϊκών αμυντικών ομολόγων ή ίδρυσης μιας «τράπεζας επανεξοπλισμού» ή ακόμα και δημιουργίας ενός «Ευρωπαϊκού Στρατού».
Τα τρία σενάρια που εξετάζει ο οίκος είναι τα εξής:
Σενάριο 1: Μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία
Η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, την οποία προωθεί κυρίως η Γαλλία, στοχεύει αφενός στην ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να υπερασπιστεί τον εαυτό της και, αφετέρου, στη μείωση της εξάρτησής της από εξωτερικές δυνάμεις, ιδίως τις ΗΠΑ, στον τομέα της ασφάλειας.
Παρά τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, μεταξύ των οποίων και το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE, «η στρατηγική αυτονομία και ένας πλήρως αυτάρκης ευρωπαϊκός αμυντικός τομέας δεν είναι ρεαλιστικοί στόχοι σε σύντομο ή μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Μια τέτοια αλλαγή θα απαιτούσε διαρκείς πολιτικές δεσμεύσεις και πρωτοφανή συνεργασία μεταξύ των 27 κρατών-μελών και των εταίρων τους». «Δεν υπάρχει, προς το παρόν, υποκατάστατο για τη συνεργασία με τις ΗΠΑ και το αμερικανικό αμυντικό οικοσύστημα. Ιστορικά, η Ευρώπη ήταν ισχυρότερη ως εταίρος των ΗΠΑ, όχι ως ανταγωνιστής τους» σχολιάζει ο Cohen.
Σενάριο 2: Εκσυγχρονισμός με επίκεντρο το ΝΑΤΟ
Παρά τις διαφορές μεταξύ των μελών του, το ΝΑΤΟ βρίσκεται σήμερα σε ισχυρότερη θέση σε σχέση με μια δεκαετία νωρίτερα. Η ανακοίνωση του νέου στόχου αύξησης των αμυντικών δαπανών μπορεί να δώσει νέα ώθηση και να ενισχύσει τη δυνατότητα επιμερισμού των βαρών μεταξύ των μελών της.
«Το ΝΑΤΟ παραμένει το κυρίαρχο πλαίσιο ασφάλειας για πολλές ευρωπαϊκές χώρες και είναι πιθανό να συνεχίσει να αποτελεί τον βασικό εγγυητή ασφάλειας της ηπείρου» εκτιμά ο Cohen, χαρακτηρίζοντας τον εκσυγχρονισμό της Συμμαχίας ως «κρίσιμο για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας». Και σε αυτή την περίπτωση όμως, ένας τέτοιος εκσυγχρονισμός είναι ένα έργο γενεών, που απαιτεί την υπέρβαση πολιτικών διαιρέσεων, αντικρουόμενων προτεραιοτήτων και περιορισμένων πόρων, καθώς και της πρόκλησης της κατανομής των βαρών.
Σενάριο 3: Τεχνολογικές συμπράξεις
Με τις κατάλληλες επενδύσεις, με επίκεντρο την τεχνολογική καινοτομία, η Ευρώπη θα μπορούσε όχι μόνο να ανταγωνιστεί, αλλά ακόμη και να προσπεράσει τους αντιπάλους της, ενισχύοντας την ασφάλειά της σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
Όπως σημειώνει ο Cohen, η Ευρώπη διαθέτει ένα από τα πλέον προηγμένα οικοσυστήματα αμυντικής τεχνολογίας ακριβώς δίπλα της: την Ουκρανία. Ύστερα από τρία χρόνια πολέμου, οι Ουκρανοί έχουν αναπτύξει έναν ταχύτατο κύκλο καινοτομίας για την προσαρμογή, δοκιμή και ανάπτυξη τεχνολογιών διττής χρήσης στο πεδίο της μάχης.
«Ο αμερικανικός τομέας αμυντικής τεχνολογίας αποτελεί επίσης πολύτιμο πόρο για την Ευρώπη. Η μεγαλύτερη ενσωμάτωση στο συγκεκριμένο οικοσύστημα θα ενίσχυε την διατλαντική ασφάλεια και τη βιομηχανική συνεργασία. Οι ΗΠΑ φιλοξενούν τις κορυφαίες παγκοσμίως τεχνολογικές εταιρείες, ιδίως στον τομέα της AI» εξηγεί ο ίδιος και καταλήγει: «Η Ευρώπη έχει μπροστά της δύο σαφείς διαδρομές για την ενίσχυση του οικοσυστήματος αμυντικής τεχνολογίας: η πρώτη είναι η εντονότερη εμπλοκή με τα διατλαντικά οικοσυστήματα αμυντικής τεχνολογίας, περιλαμβανομένης της διασύνδεσης μεταξύ εμπορικών και ερευνητικών ιδρυμάτων σε ΗΠΑ και Ευρώπη και, η δεύτερη, είναι η στήριξη και συνεργασία με τον αμυντικό τεχνολογικό τομέα της Ουκρανίας».
«Η τεχνολογική καινοτομία δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα ασφάλειας της Ευρώπης. Τα παραδοσιακά οπλικά συστήματα εξακολουθούν να έχουν κεντρικό ρόλο στον σύγχρονο πόλεμο. Όμως η εμβάθυνση της συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας αποτελεί σήμερα μια μεγαλύτερη ευκαιρία και μια επείγουσα ανάγκη, καθώς η Ρωσία και οι εταίροι της (Κίνα, Ιράν και Βόρεια Κορέα) αντλούν και αυτοί διδάγματα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και ενισχύουν τη μεταξύ τους συνεργασία».
