Ροή
Η επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας είναι απαραίτητη για να αποφύγουμε την διατήρηση των διαβόητων «δίδυμων ελλειμμάτων». Δηλαδή του δημοσιονομικού ελλείμματος και τους ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, που θεωρούνται και ένας από τους βασικούς λόγους που μας οδήγησαν στην κρίση χρέους του 2010, σύμφωνα με ανάλυση που περιλαμβάνεται στην έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2023.
Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στην ανάλυση, η πρόσφατη επανεμφάνιση των δίδυμων ελλειμμάτων λόγω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία θα πρέπει να θεωρείται προσωρινή, λαμβάνοντας υπόψη και τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία. Και αυτό γιατί σε σημαντικό βαθμό συνδέεται αφενός με τη δημοσιονομική επέκταση λόγω της πανδημίας και αφετέρου με τις εξελίξεις στις τιμές της ενέργειας που έλαβαν χώρα την ίδια περίοδο.
Η αύξηση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ) το 2022 δημιούργησε ανησυχία για πιθανή επιστροφή της χώρας σε καταστάσεις ανάλογες με εκείνες της περιόδου 2007-2008 που οδήγησαν στην κρίση του 2010. Ωστόσο, μια σειρά από χαρακτηριστικά αναδεικνύουν τις διαφορές της παρούσας συγκυρίας με την περίοδο εκείνη, όπως η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε όρους τιμών και κόστους από το 2010 και η αύξηση του μεριδίου των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο ΑΕΠ.
«Οι παραπάνω όμως ποιοτικές διαφορές μεταξύ του 2007-2008 και του 2022 δεν πρέπει να δημιουργούν εφησυχασμό», προειδοποιεί η σχετική ανάλυση. Και αυτό γιατί για την εξάλειψη του φαινομένου δεν αρκεί η απόσυρση των μέτρων στήριξης που όπως φαίνεται από την εμπειρική ανάλυση της ΤτΕ θα έχουν περιορισμένη συμβολή στην περαιτέρω βελτίωση του ΙΤΣ, υποθέτοντας ότι οι λοιποί προσδιοριστικοί παράγοντες παραμένουν αμετάβλητοι (ceteris paribus).
Σύμφωνα με την ανάλυση της ΤτΕ για την περαιτέρω βελτίωση του ΙΤΣ την επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της οικονομίας, καθώς και της θέσης των ελληνικών αγαθών και υπηρεσιών στις ξένες αγορές.
«Κλειδιά» το Ταμείο Ανάκαμψης και οι επενδύσεις
Προς την κατεύθυνση αυτή σημαντικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσουν η αποτελεσματική και έγκαιρη αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς και η προώθηση των μεταρρυθμίσεων που τίθενται ως ορόσημα για τις εκταμιεύσεις των πόρων αυτών.
Ακόμη, οι απαιτούμενες επενδύσεις – τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα – θα διευκολυνθούν και από την επανάκτηση πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδος στην επενδυτική κατηγορία, η οποία αναμένεται να διατηρήσει το κόστος δανεισμού σε χαμηλότερα επίπεδα.
Η πορεία των δίδυμων ελλειμμάτων
Ιστορικά η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από υψηλά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ΙΤΣ). Ωστόσο, την προηγούμενη δεκαετία καταγράφηκαν σταδιακή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονομίας, που συνέβαλαν στον περιορισμό του ελλείμματος του ΙΤΣ, από επίπεδα κοντά στο 15% του ΑΕΠ το 2007-2008 σε 1,5% στο τέλος του 2019.
Όμως, το ξέσπασμα της πανδημίας το 2020 και στη συνέχεια o πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας ανέκοψαν την πορεία βελτίωσης, με αποτέλεσμα το έλλειμμα του ΙΤΣ να ανέλθει σε επίπεδα άνω του 6% την περίοδο 2020-2021 και να ξεπεράσει το 10% το 2022, λόγω και της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Το 2023 καταγράφηκε σημαντική συρρίκνωση του ελλείμματος του ΙΤΣ, το οποίο διαμορφώθηκε σε 6,3% του ΑΕΠ, και αναμένεται περαιτέρω βελτίωση τα επόμενα έτη.
Ταυτόχρονα, οι έκτακτες δημοσιονομικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας μέσω των μέτρων στήριξης, που ξεκίνησαν το 2020 και παρατάθηκαν το 2021, σε συνδυασμό με τα δημοσιονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας λόγω του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας το 2022, συνετέλεσαν στην επιβάρυνση του δημοσιονομικού αποτελέσματος κατά τα έτη αυτά. Η σταδιακή απόσυρση όμως αυτών των μέτρων από το 2023 συνέβαλε στη βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος. Συγκεκριμένα, το αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης (στοιχεία εθνικών λογαριασμών, κριτήριο σύγκλισης) διαμορφώθηκε από πλεόνασμα 0,9% του ΑΕΠ το 2019 σε έλλειμμα 9,7% του ΑΕΠ το 2020, 7% του ΑΕΠ το 2021 και 2,4% του ΑΕΠ το 2022 και εκτιμάται σε έλλειμμα 2,3% του ΑΕΠ το 2023.
