Ροή
Τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων και το 2022 επιβεβαίωσε χθες η Κομισιόν στο πλαίσιο των ανακοινώσεών της για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Περιγράφοντας σε ειδικά κείμενα με τις συστάσεις ανά χώρα τον τρόπο με τον οποίο θα υπολογίζει στο μεταβατικό αυτό διάστημα το αν η Ελλάδα τηρεί τους εν λόγω κανόνες ως κράτος σε ενισχυμένη εποπτεία και με υψηλό χρέος.
Η ελαστικότητα συνδέεται με το δικαίωμα λήψης μέτρων στήριξης για την αντιμετώπιση της πανδημίας για τη στήριξη όσων πλήττονται, αλλά και του συστήματος υγείας. Και τούτο ανεξάρτητα με το αν σωρεύονται ελλείμματα.
Η Επιτροπή, περιγράφοντας το πως θα μετράει αν ο προϋπολογισμός της χώρας έχει ή όχι αποκλίσεις αναφέρει ένα σχήμα το οποίο αφαιρεί το κόστος των μέτρων στήριξης αλλά και προσωρινών μέτρων μείωσης φόρων/εισφορών (πχ όπως το πακέτο που ανακοίνωσε για το 2022 η κυβέρνηση με μείωση της προκαταβολής φόρου, των ασφαλιστικών εισφορών, της φορολογίας επιχειρήσεων στο 22% και την μερική κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης), αλλά και υπολογίζει διαφορετικά τις δαπάνες για επενδύσεις από κονδύλια της ΕΕ αλλά και από τα κρατικά ταμεία.
Το εν λόγω σχήμα είναι η μεγάλη «γέφυρα» πριν την κυοφορούμενη αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων η οποία προαναγγέλθηκε ότι θα ξεκινήσει το δεύτερο εξάμηνο με τις αποφάσεις να έχουν προσδιοριστεί για το 2022. Ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί τότε η κατάσταση αναφορικά με την πανδημία, αλλά και με τις συζητήσεις που θα έχουν μεσολαβήσει με τα κράτη-μέλη.
Νούμερο ένα αλλαγή για την μετά 2022 εποχή είναι ο κανόνας για το χρέος και ο ορισμός πως θα πρέπει να μειώνεται κατά ένα εικοστό ετησίως στο πεδίο που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ (κάτι που θεωρείται πλέον ανεδαφικό για κράτη όπως η Ελλάδα). Με τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν Βλάντις Ντομπρόβσκις να προαναγγέλλει χθες κατά τις ανακοινώσεις των εγγράφων ότι στο νέο πλαίσιο θα λαμβάνεται υπόψη και το που έχει βρεθεί πλέον το χρέος μετά την Πανδημία, αλλά και η θέση στην οποία βρίσκεται κάθε κράτος με βάση την πορεία του οικονομικού κύκλου.
Τα έγγραφα και η νέα αποστολή του Ιουλίου
Οι επισημάνσεις περιλαμβάνονται στο χθεσινό πακέτο εγγράφων της Κομισιόν οι οποίες δόθηκαν στη δημοσιότητα μαζί με τη 10η έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας, που ανοίγει το δρόμο καταβολής του επόμενου πακέτου δόσεων στην Ελλάδα. Περιγράφοντας ικανοποιητική πρόοδο, αλλά και μία σειρά ζητημάτων που απαιτούν επιτάχυνση, κρύβοντας και κινδύνους για την πορεία της χώρας τα επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα καλείται να επιταχύνει με τους θεσμούς να έχουν ήδη προγραμματίσει μία νέα αποστολή για την 11η αξιολόγηση η οποία σύμφωνα με πληροφορίες θα ξεκινήσει στα μέσα Ιουλίου.
Στα έγγραφα αναφέρεται ότι χωρίς τους πόρους του Σχεδίου Ανάκαμψης και τις μεταρρυθμίσεις με τις οποίες συνδέεται, ο μακροχρόνιος ρυθμός ανάπτυξης Ελλάδος μπορεί να είναι μόνο 1,25%. Και τούτο γιατί έχουν εξαντληθεί οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας. Κάτι που εξηγεί και τις προβλέψεις της Κομισιόν για μεγάλη επιβράδυνση του ΑΕΠ μετά το 2022 σε ρυθμό της τάξης του 1,7%-2,4%.
Επίσης, ενδιαφέρον είναι πως προς το παρόν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει σε επιστροφή των πρωτογενών πλεονασμάτων στο υψηλό 2,2% του ΑΕΠ για δεκαετίες προκειμένου να τρέξει την ανάλυση βιωσιμότητας χρέους, ούτως ώστε να συνάγει το συμπέρασμα ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο…..
Ο νέος τρόπος μέτρησης των πλεονασμάτων από την Κομισιόν
Η Επιτροπή στη Σύστασή της για τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας 2021 της Ελλάδας αναφέρει πως έκρινε ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής το 2022 και την απενεργοποίησή της από το 2023. Μετά την απενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής θα εξακολουθήσουν να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές καταστάσεις κάθε χώρας.
Η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας με βάση τους «κανονικούς» κανόνες επιτήρησης είναι εκτός στόχων. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2020 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 60 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη και δεν μειώθηκε με ικανοποιητικό ρυθμό. Η Ελλάδα έστειλε το πρόγραμμα σταθερότητας που προβλέπει αύξηση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης από 9,7 % του ΑΕΠ το 2020 σε 9,9 % του ΑΕΠ το 2021, ενώ ο δείκτης χρέους προβλέπεται να μειωθεί στο 204,8 % του ΑΕΠ το 2021.
Κρίνεται λοιπόν πως «η Ελλάδα έχει λάβει δημοσιονομικά μέτρα για την ενίσχυση της ικανότητας του οικείου συστήματος υγείας, την ανάσχεση της πανδημίας και την ανακούφιση των ατόμων και των τομέων που έχουν πληγεί ιδιαίτερα. Αυτή η ισχυρή απόκριση πολιτικής μετρίασε τη συρρίκνωση του ΑΕΠ, η οποία, με τη σειρά της, περιόρισε την αύξηση του δημόσιου ελλείμματος και του δημόσιου χρέους». Η Επιτροπή θεωρεί πως τα δημοσιονομικά μέτρα θα πρέπει να μεγιστοποιούν τη στήριξη της ανάκαμψης χωρίς να προδικάζονται μελλοντικές δημοσιονομικές κατευθύνσεις. Ως εκ τούτου, τα μέτρα θα πρέπει να αποτρέπουν τη μόνιμη επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών» και «τα μέτρα που ελήφθησαν από την Ελλάδα το 2020 και το 2021 συνάδουν με τη σύσταση» αυτή. Και όσα έχουν ήδη εφαρμοσθεί και αυτά που εξαγγέλθηκαν για το 2022, αφού «είναι προσωρινά ή συνοδεύονται από αντισταθμιστικά μέτρα».
Η Επιτροπή εξηγεί πως «Οι καθιερωμένοι δείκτες δημοσιονομικής προσαρμογής που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο των σημερινών συνθηκών» με βάση μία σειρά από παραμέτρους: «Πρώτον, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα όσον αφορά τις εκτιμήσεις για το κενό παραγωγής. Δεύτερον, είναι αναγκαία η ετοιμότητα της δημοσιονομικής πολιτικής να προσαρμοστεί ταχέως στην εξέλιξη της πανδημίας, στρεφόμενη από τα μέτρα παροχής επείγουσας βοήθειας σε πιο στοχευμένα μέτρα, μόλις μειωθούν οι κίνδυνοι για την υγεία. Τρίτον, το σημερινό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από σημαντική απόκριση πολιτικής για τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας. Λόγω των σημαντικών μεταβιβάσεων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (όπως οι μεταβιβάσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας), οι καθιερωμένοι δείκτες δεν αποτυπώνουν την πλήρη ώθηση που παρέχουν οι δημοσιονομικές πολιτικές στην οικονομία. Στο πλαίσιο αυτό, το διαρθρωτικό ισοζύγιο δεν φαίνεται να επαρκεί υπό τις παρούσες συνθήκες». Επίσης το «πλαφόν» που ορίζεται για τις δαπάνες πρέπει να προσαρμοστεί και να συμπληρωθεί με πρόσθετες πληροφορίες προκειμένου να εκτιμηθεί πλήρως ο προσανατολισμός της δημοσιονομικής πολιτικής.
Πως γίνεται ο υπολογισμός από την Επιτροπή; Στο κείμενο δίδονται οι νέες κατευθύνσεις:
1. Τα προσωρινά μέτρα έκτακτης ανάγκης εξαιρέθηκαν από το σύνολο των δαπανών. Ο λόγος για μέτρα που συνδέονται με την κρίση στηρίζουν τα συστήματα υγείας και αποζημιώνουν τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις για τις απώλειες εισοδήματος λόγω των απαγορεύσεων λειτουργίας και των διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού. Η αντιστροφή τους επισημαίνεται πως εξαρτάται από την επιστροφή της κατάστασης της δημόσιας υγείας και της οικονομίας στην ομαλότητα.
2. Για να αξιολογηθεί ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός στην παρούσα συγκυρία, οι σημαντικές μεταβιβάσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (όπως οι μεταβιβάσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας) θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο σχετικό σύνολο των δαπανών.
Έτσι, αποτιμάται η μεταβολή των πρωτογενών δαπανών αφαιρουμένων των μέτρων στήριξης στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση. Επίσης ειδική μεταχείριση έχουν οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και άλλων ταμείων της ΕΕ. Επίσης αξιολογείται αν η εθνική δημοσιονομική πολιτική είναι συνετή και αν η σύνθεσή της συμβάλλει σε βιώσιμη ανάκαμψη που συνάδει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Για τον λόγο αυτόν, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εξέλιξη των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών και επενδύσεων.
Ειδική αναφορά γίνεται στην εκτίμηση περί μέσης δεκαετούς ονομαστικής δυνητικής ανάπτυξης μόνο 1,25 %. Αναφέρεται ωστόσο πως η εκτίμηση αυτή «δεν περιλαμβάνει τις επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας οι οποίες μπορούν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη της Ελλάδας»….
«Δεδομένου ότι επί του παρόντος υπάρχει ακόμη εξαιρετικά μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας, οι κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής θα πρέπει να παραμείνουν κατά κύριο λόγο ποιοτικές. Ακριβέστερες ποσοτικοποιημένες κατευθύνσεις για τα επόμενα έτη θα πρέπει να παρασχεθούν το 2022, αν ο βαθμός αβεβαιότητας μειωθεί επαρκώς έως τότε» αναφέρει η Επιτροπή επικυρώνοντας τον ελληνικό πολυετή προϋπολογισμό (πρόγραμμα σταθερότητας 2021), αλλά και απευθύνοντας 3 συστάσεις στην Ελλάδα:
1. Το 2022, να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις.
2. Όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, να επιδιώξει την εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, να αυξήσει τις επενδύσεις για να ενισχυθεί το αναπτυξιακό δυναμικό.
3. Να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη σύνθεση των δημόσιων οικονομικών, τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και στο σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού, καθώς και στην ποιότητα των δημοσιονομικών μέτρων, ώστε να εξασφαλιστεί βιώσιμη ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς. Να δώσει προτεραιότητα στις βιώσιμες επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως με τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Να δώσει προτεραιότητα στις δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην παροχή χρηματοδότησης για τις προτεραιότητες της δημόσιας πολιτικής και στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, μεταξύ άλλων ενισχύοντας την κάλυψη, την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και κοινωνικής προστασίας για όλους.
