Σε ανασχεδιασμό και εξορθολογισμό του χαρτοφυλακίου έργων που προωθεί το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προχωρά πλέον, όπως έχει ήδη διαφανεί, η πολιτική του ηγεσία. Ανάμεσα στις προτεραιότητες του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών είναι ο «αντιστοίχιση» έργων και χρηματοδοτήσεων στη βάση των διαθέσιμων πόρων και των νέων δεδομένων που δημιούργησαν οι φυσικές καταστροφές, με γνώμονα την επίτευξη οφέλους για τον πολίτη. Ωστόσο, παραμένει στον πυρήνα της κεντρικής φιλοσοφίας του υπουργείου η προώθηση – επιτάχυνση των υποδομών που είναι σε εξέλιξη, όπως φάνηκε και με την περίπτωση του οδικού άξονα Πάτρα – Πύργος (ήδη στο 30% κατά μέσο όρο η πρόοδος, θα παραδοθεί συνολικά το 2025, ίσως και νωρίτερα του αρχικού πλάνου του Μαρτίου), ή το Ακτιο – Αμβρακία (εγκαινιάζεται στις 31 Ιανουαρίου) και το Μετρό Θεσσαλονίκης (τον Νοέμβριο).
Πλην όμως, τα νέα δεδομένα, η ανάγκη αποκατάστασης ζημιών π.χ. στη Θεσσαλία που εκτιμάται ότι σε επίπεδο υποδομών ξεπερνούν τα 1,2 δις ευρώ, οι πεπερασμένες δυνατότητες του κρατικού προϋπολογισμού, η ανάγκη για βέλτιστη χρήση χρηματοδοτικών εργαλείων (ΕΣΠΑ, ΠΔΕ, Ταμείο Ανάκαμψης, EBRD αν και το δάνειο θα πηγαίνει στο έλλειμμα κ.α.) οδηγούν το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών σε εκσυγχρονισμού του χαρτοφυλακίου έργων, βάσει νέων δεδομένων, με διασφαλισμένη χρηματοδότηση, πιθανές αναθεωρήσεις και προτεραιοποιήσεις (π.χ. συντήρηση υποδομών, έκτακτα γεγονότα που ανατρέπουν σχεδιασμούς κ.α.), δίχως να αγνοείται η επιτάχυνση άλλων έργων. Μάλιστα, κατά τον Σταϊκούρα οι κατασκευαστές γνωρίζουν τα δεδομένα και τη φιλοσοφία του υπουργείου και έχουν συμφωνήσει στο νέο πλάνο «για να ξέρουν τι κάνουμε το 2024 και τι έρχεται έως το 2027», πρόσθεσε. «Χρειάζεται ισορροπία ανάμεσα στις νέες προτεραιότητες έργων και στους περιορισμένους πόρους», ανέφερε ο ίδιος. Ωστόσο, η προτεραιοποίηση δεν οδηγεί σε ακύρωση έργων αλλά σε χρονική μετάθεσή τους.
Οι στόχοι, η φιλοσοφία, τα κόστη για την αποκατάσταση υποδομών
Στην τοποθέτησή του, ο κ. Ταχιάος υπογράμμισε ότι αυτή τη στιγμή το Υπουργείο είναι προσηλωμένο σε τρεις στόχους. Πρώτο στόχο αποτελεί ο εκσυγχρονισμός του χαρτοφυλακίου των έργων, όπου κάθε έργο θα πρέπει να αντιστοιχεί σε μια βεβαιωμένη, διασφαλισμένη χρηματοδότηση. Δεύτερον, η επιτάχυνση των έργων η οποία είναι ήδη εμφανής βάσει του απολογισμού τους. Και τρίτον, ο καθορισμός των προτεραιοτήτων, καθώς, όπως χαρακτηριστικά είπε, «η πραγματικότητα καμιά φορά μας προσγειώνει».
Ο σχεδιασμός αυτός που αποτελεί μέρος της κεντρικής φιλοσοφία της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών στο μέτωπο των μεγάλων έργων, διαφαίνεται σε διάφορα έργα, σιδηροδρομικά ή οδικά. Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας και ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος τόνισαν, στο πλαίσιο χτεσινής ενημερωτικής συνάντησης με εκπροσώπους του Τύπου, πως αναθεωρείται ανοδικά το κόστος οριστικής αποκατάστασης των υποδομών στην Θεσσαλία, ενώ λογικά θα ξεπεράσει τα 1,2 δις ευρώ, όπως και προ ημερών σημείωνε το insider.gr. Το κόστος των οδικών έργων εκτιμήθηκε στα 900 εκατ. (πλήρης αποκατάσταση, χωρίς να μείνουν περιοχές χωρίς πρόσβαση), η δαπάνη για τα σιδηροδρομικά θα ξεπεράσει αρκετά τα 200 εκατ. ευρώ, ενώ η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών θα καλύψει τα 30,4 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση σχολικών μονάδων. Τις προσεχείς μέρες μάλιστα θα υπογραφούν οι συμβάσεις Συμβούλων για να βγουν οι διαγωνισμοί των έργων για την αποκατάσταση Θεσσαλίας, με τις διαγωνιστικές εξελίξεις να δείχνουν για σημαντικά βήματα στις αρχές του καλοκαιριού, ενώ θα γίνουν με απευθείας προσκλήσεις προς τα ισχυρά σχήματα των κατασκευών. Να σημειωθεί ότι έχουν διασφαλιστεί 600 εκατ. ευρώ (από Ταμείο Ανάκαμψης) για τα έργα αποκατάστασης στη Θεσσαλία, άρα αναζητούνται πόροι και χρηματοδοτικό μίγμα – εργαλεία για να «κλείσει το κενό».
Τα σιδηροδρομικά projects
Σε σχέση με σιδηροδρομικά έργα, αναφέρθηκε ότι μέσα στις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί πρόταση χρηματοδότησης στο κοινοτικό εργαλείο CEF 2 μέσω της οποίας η χώρα θα διεκδικήσει 1,3 – 1,4 δισ. ευρώ για τα έργα ΣΚΑ – Οινόη, Λιόσια – Κόρινθος, Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας, Αλεξαδρούπολη – Ορμένιο, Ρίο – Πάτρα, που αποτελούν βασικές προτεραιότητες και δείχνουν ωριμότερα. Γενικότερα, φαίνεται ότι το πλάνο με τα σιδηροδρομικά έργα έχει τεθεί υπό αναθεώρηση και αξιολόγηση. Για τα σιδηροδρομικά έργα αποκατάστασης ο υπουργός ΥΠΟΜΕ, Χρήστος Σταϊκούρας ανέφερε πως θα γίνει αναθεώρηση τιμών προς τα πάνω για να προχωρήσει η προκήρυξη του διαγωνισμού. Ο κ. Ταχιάος συμπλήρωσε πως τα έργα θα έχουν ανάδοχο μέχρι τον Ιούνιο ενώ το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης παραμένει μέχρι το τέλος του 2025. Οι διαγωνισμοί θα γίνουν με εφαρμογή του νόμου του 4412/2016 και θα γίνουν με προσκλήσεις εταιρειών. Για τα έργα συντήρησης αναφέρθηκε πως θα προχωρήσουν μέσα από την νέα εταιρεία (Σιδηρόδρομοι Ελλάδας), ωστόσο ο κ. Ταχιάος σημείωσε πως το μοντέλο των ΣΔΙΤ είναι πεπερασμένο και θα πρέπει να γίνει μια προσεκτική επανεξέταση για το πως ακριβώς θα πραγματοποιηθούν, αναφερόμενος στα ΣΔΙΤ ανάταξης που έχουν «ξεχαστεί». Παράλληλα για τα έργα του ανταγωνιστικού διαλόγου θα υπάρξει προτεραιοποίηση των έργων και για παράδειγμα στον διαγωνισμό για το έργο Θεσσαλονίκη-Καβάλα-Τοξότες, θα προχωρήσει το τμήμα Καβάλα-Τοξότες που υπάρχει χρηματοδότηση ενώ το τμήμα Θεσσαλονίκη-Καβάλα σταματά προς το παρόν και παραπέμπεται στο μέλλον, στον εικοσαετή προγραμματισμό του υπουργείου. Προφανώς, το Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο και το Ρίο – Πάτρα αποτελούν ωριμότερες περιπτώσεις. Ο υπουργός ΥΠΟΜΕ έκανε γνωστό πως τα έργα για την κατασκευή του Προαστιακού Δυτικής Αττικής ύψους 100 εκατ., στο τμήμα Άνω Λιόσια-Μέγαρα, έχουν ήδη ξεκινήσει, δηλαδή λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της σύμβασης (εντός χρόνου και πλαισίου RRF).
Τα οδικά έργα, η «γόρδιος δεσμός» της Λ. Κύμης και οι χρηματοδοτήσεις
Στο ίδιο σκεπτικό κινούνται στο υπουργείο και με τα οδικά έργα. Αναφορικά με την επέκταση της Λεωφόρου Κύμης, αυτή ήταν στον αρχικό σχεδιασμό του υπουργείου αλλά φαίνεται να υπάρχουν χρηματοδοτικά προβλήματα. Επίσης, θυμίζουμε ότι για το έργο 450 εκατ. ευρώ (το έχει κερδίσει η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ, Intrakat) που θεωρούνταν ως «ανάσα» για το Λεκανοπέδιο, υπάρχουν και προσφυγές του τοπικού Δήμου στο ΣτΕ. Όπως αναφέρθηκε, χρηματοδοτείται η ανακατασκευή του κόμβου Καλυφτάκη με περίπου 27 εκατ. ευρώ (ΕΣΠΑ) και αναζητείται χρηματοδότηση για να τρέξει η υλοποίηση του έργου. «Εχουμε να κάνουμε με γόρδιο δεσμό, ή θα τον λύσουμε ή θα τον κόψουμε», ειπώθηκε χαρακτηριστικά για το project.
Επίσης, το θέμα της χρηματοδότησης επηρεάζει και τον σχεδιασμό για τα έργα της Αττικής όπως οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού, για το οποίο έχει κατατεθεί πρότυπη πρόταση, αλλά και τον οδικό άξονα Ελευσίνα – Οινόφυτα για τον οποίο υπάρχει, επίσης, πρότυπη πρόταση. Γενικότερα, στο υπουργείο δείχνουν διατεθειμένοι να αλλάξουν το εν λόγω θεσμικό πλαίσιο (και στις επιτροπές, δίχως πολιτικά πρόσωπα) και δεν προχωρούν για την ώρα σε κινήσεις. «Για τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού γνωρίζουμε μόνο τους τίτλους τους. Από εκεί και έπειτα δεν γνωρίζουμε τα οικονομικά στοιχεία όπως για παράδειγμα τη συμμετοχή Δημοσίου, αν καλύπτουν τη σκοπιμότα. Βασική λογική είναι να αξιολογηθούν τεχνοκρατικά και όχι πολιτικά. Θα διορθωθούν και άλλα κενά στο θεσμικό πλαίσιο», είπε ο κ. Ταχιάος. Όπως σημείωσε ο κ. Σταϊκούρας «για εμάς είναι προτεραιότητα ο Daniel και η καθημερινότητα του πολίτη. Δεν υπάρχουν απεριόριστοι πόροι». Ο κ. Ταχιάος ανέφερε πως έχουν ξεκινήσει οι δύο εργολαβίες του ΒΟΑΚ, στα τμήματα Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος (εκτελείται ως δημόσιο έργο από την ΑΚΤΩΡ) και Χερσόνησος – Νεάπολη (εκτελείται ως ΣΔΙΤ από τις ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, Intrakat). Μάλιστα, υπήρξε εκταμίευση προκαταβολής περί τα 25 - 27 εκατ. ευρώ στην κοινοπραξία που έχει αναλάβει το τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη (ΣΔΙΤ). Μάλιστα, εκτιμήθηκε ότι όλα τα τμήματα του ΒΟΑΚ θα προλάβουν το χρηματοδοτικό πλαίσιο του RRF (συν τα 200 εκατ. της παραχώρησης).
Η Εγνατία Οδός και οι πληρωμές σε ιδιώτες
Για την Εγνατία Οδό σημειώθηκε πως ήρθε στο υπουργείο η σύμβαση παραχώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο και στόχος είναι να κλείσουν γρήγορα οι εκκρεμότητες ώστε να υπογραφεί η σύμβαση (με τις ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Egis), όπως η ΚΥΑ με την αύξηση του κόστους των διοδίων ή η πιστοποίηση σηράγγων. Η ΚΥΑ για την αύξηση του κόστους των διοδίων θα εκδοθεί εγκαίρως καθώς υπάρχει περιθώριο έκδοσης 15 ημέρες πριν από την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης, σημείωσε ο Ν. Ταχιάος. Ωστόσο, το κρίσιμο θέμα είναι η παράδοση – παραλαβή ώστε να προχωρήσουν τα έργα αναβάθμισης κάθετων αξόνων. Επίσης, σημειώθηκε ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα υπήρξε σαφής αύξηση στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα με αποπληρωμή οφειλών με τον κ. Σταϊκούρα να επισημαίνει ότι πληρώθηκαν «οι πραγματικές και όχι οι δυνητικές».
Σε σχέση με τα αντιπλημμυρικά έργα που δεν αφορούν άμεσα τις άλλες υποδομές θα μεταφερθούν κατά πάσα πιθανότητα στο νέο οργανισμό που δημιουργείται. Ακόμα, όμως, δεν έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις. Θα ενταχθούν σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο που αναμένεται προς το τέλος Φεβρουαρίου, εν αναμονή της εισήγησης των Ολλανδών ειδικών.
Οι «πράσινες» μεταφορές
Η υφυπουργός Μεταφορών, κα. Χρ. Αλεξοπούλου, αναφέρθηκε σε μια ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία, στην οποία έδωσε ιδιαίτερη έμφαση. Στοχεύοντας στην επιτάχυνση της διείσδυσης της ηλεκτροκίνησης, το υπουργείο τροποποίησε το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά ΙΙ». Πιο συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η απομάκρυνση αιτήσεων που λίμναζαν για μήνες χωρίς να απορροφούν κονδύλια από το πρόγραμμα, εφαρμόζοντας 45ημερη προθεσμία για υποβολή παραγγελίας ηλεκτρικού αυτοκινήτου, ενώ απελευθερώθηκαν κεφάλαια ύψους 6,4 εκατ. ευρώ. Συνολικά έχουν δεσμευτεί 65 εκατ. ευρώ για επιδοτήσεις. Επίσης, μέχρι τον Απρίλιο θα κυκλοφορήσουν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη τα πρώτα από τα 250 ηλεκτρικά λεωφορεία ενώ προχωρούν κανονικά οι εργασίες ανάταξης του δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ στα αμαξοστάσια προκειμένου να εγκατασταθούν οι φορτιστές. Στο πρόγραμμα Πράσινα Ταξί θα δοθεί παράταση της προθεσμίας υποβολής αιτήσεων κατά 1 έτος, από 31/12/2023 σε 31/12/2024, ενώ έχει ολοκληρωθεί η πρώτη καταβολή επιδότησης του ποσού των 22.500 ευρώ σε επαγγελματία οδηγό στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Τέλος, στο Φορτίζω Παντού, η υποβολή αιτήσεων παρατείνεται ως τις 31 Μαΐου, ενώ σύντομα θα παρουσιαστεί και ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ).
