Το ζιζανιοκτόνο γλυφοσάτη (Glyphosate), γνωστό στην αγορά με την ονομασία Roundup, βρίσκεται για πολλοστή φορά κατά τη φετινή χρονιά στο επίκεντρο των ΜΜΕ – αυτή τη φορά μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επ' αόριστον έγκριση ορισμένων ζιζανιοκτόνων και φυτοφαρμάκων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η γλυφοσάτη, η οποία είναι γνωστή στην αγορά με την ονομασία Roundup. Η ισχύουσα ρύθμιση προβλέπει ότι τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα εγκρίνονται για μέγιστη περίοδο 15 ετών.
Η πρόταση της Επιτροπής εισάγεται τώρα προς συζήτηση στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στόχος του πακέτου μέτρων της Κομισιόν είναι, όπως επισημαίνει, η μείωση της γραφειοκρατίας για αγρότες και παραγωγούς, επιχειρήσεις και αρχές. Σύμφωνα με την πρόταση, επανεκτιμήσεις θα γίνονται μόνο όταν συντρέχουν επιστημονικοί λόγοι.
Η αμφιλεγόμενη γλυφοσάτη…
Η γλυφοσάτη, ένα διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο φυλλώματος με μεγάλο φάσμα δράσης, βρίσκεται εδώ και χρόνια στο επίκεντρο μιας έντονης διαμάχης που αφορά τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Το ζιζανιοκτόνο άρχισε να παράγει και να διαθέτει εμπορικά o αμερικανικός αγροχημικός κολοσσός Monsanto το 1974, όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά με την ονομασία Roundup στις ΗΠΑ. Το 2018 η Monsanto εξαγοράστηκε πλήρως από την Bayer, με αποτέλεσμα ο γερμανικός όμιλος να αναλάβει τόσο τις δραστηριότητες όσο και το νομικό βάρος των αγωγών που συνδέονται με το προϊόν.
Στη Γερμανία, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ομοσπονδιακού υπουργείου Γεωργίας, «Η γλυφοσάτη είναι το πιο διαδεδομένο ολικό ζιζανιοκτόνο και χρησιμοποιείται κυρίως στη γεωργία για την καταπολέμηση ζιζανίων. Προκαλεί τον θάνατο κάθε φυτού. Με αυτόν τον τρόπο επηρεάζονται έντονα τόσο τα φυτά όσο και το έδαφος. Με τη χρήση του αφαιρείται η βάση της τροφής για έντομα, πουλιά και άλλα ζώα. Οι επιστημονικές μελέτες συνηγορούν στο ότι η γλυφοσάτη βλάπτει τη βιοποικιλότητα». Επιπλέον, εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες αγωγές για πιθανή καρκινογόνο δράση του ζιζανιοκτόνου, κάτι το οποίο Monsanto και Bayer αρνούνται.
Από τη μία πλευρά, ακτιβιστές και ΜΚΟ ζητούν αυστηρότερη ρύθμιση στη χρήση του ζιζανιοκτόνου και, εν τέλει, πλήρη απαγόρευσή του. Από την άλλη, πολλοί αγρότες υποστηρίζουν ότι η καλλιέργεια τροφίμων θα ήταν ανέφικτη δίχως τη χρήση του Roundup.
…και μία αμφιλεγόμενη μελέτη
Μια επιστημονική μελέτη κατέληξε το 2000 στο συμπέρασμα ότι το φυτοφάρμακο γλυφοσάτη και το σκεύασμα Roundup δεν είναι καρκινογόνα. Η μελέτη θεωρήθηκε ευρέως πρωτοποριακή, συνεισφέροντας στον διάλογο για τη χρήση γλυφοσάτης, σύμφωνα με τον εκδοτικό οίκο Elsevier, ο οποίος εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό. Από τότε η Monsanto επικαλούνταν επανειλημμένα αυτή τη μελέτη για να επιχειρηματολογήσει υπέρ της ασφάλειας των προϊόντων. Παράλληλα, στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, άνθρωποι που νόσησαν από καρκίνο και είχαν χρησιμοποιήσει Roundup έλαβαν επανειλημμένα υψηλές αποζημιώσεις.
Στο μεταξύ, όμως, το επιστημονικό περιοδικό Regulatory Toxicology and Pharmacology απέσυρε επίσημα τη μελέτη: Μία δικαστική διαμάχη στις ΗΠΑ έφερε στο φως αλληλογραφία της Monsanto, από την οποία προκύπτει ότι οι τρεις συγγραφείς που αναφέρονται στη μελέτη πιθανότατα δεν ήταν οι μόνοι υπεύθυνοι για το περιεχόμενο. Αντίθετα, ενδέχεται να συμμετείχαν στη σύνταξη της έρευνας και υπάλληλοι της Monsanto, δίχως όμως να αναφέρονται κανονικά σε αυτήν ως συντάκτες.
Η επιστημονική αξιολόγηση της γλυφοσάτης παραμένει αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ διεθνών οργανισμών. Η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) την έχει χαρακτηρίσει «πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο». Ρυθμιστικές αρχές όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων και το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων (BfR) στη Γερμανία εκτιμούν ότι όταν χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες, δεν προκύπτει σχετικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.
Ωστόσο, ένας συνασπισμός οργανώσεων από την κοινωνία των πολιτών είχε προσφύγει νομικά το 2024 κατά της προηγούμενης απόφασης της Κομισιόν να ανανεώσει την άδεια του αμφιλεγόμενου ζιζανιοκτόνου γλυφοσάτη για ακόμη δέκα χρόνια, μέχρι το 2033. Σε αυτές έχουν προστεθεί πλέον ακόμα περισσότερες οργανώσεις, μεταξύ των οποίων η Foodwatch, καθώς και ομάδες που εκπροσωπούν θύματα που έχουν εκτεθεί σε φυτοφάρμακα.
ΗΠΑ: Οι αγωγές, τα συμφέροντα και ο Τραμπ
Το ζήτημα της χρήσης γλυφοσάτης επαναφέρει στις στήλες της και η οικονομική εφημερίδα Handelsblatt με έδρα το Ντίσελντορφ. Σε σχετικό ρεπορτάζ, ο συντάκτης αναφέρει πως παρά τις δεκάδες χιλιάδες εκκρεμείς αγωγές που αποδίδουν στη γλυφοσάτη πιθανή καρκινογόνο δράση στις ΗΠΑ, η Bayer επιδιώκει να περιορίσει τον νομικό κίνδυνο έως το 2026. Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, σημειώνει μάλιστα πως «εκπλήσσοντας πολλούς, η κυβέρνηση των ΗΠΑ τάχθηκε πριν από λίγες ημέρες ξεκάθαρα στο πλευρό της Bayer. Ο Λευκός Οίκος στηρίζει πλήρως προσφυγή του ομίλου από το Λεβερκούζεν ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Η Bayer επιδιώκει να πετύχει μια απόφαση-ορόσημο, ώστε να απαλλαγεί από το δισεκατομμυρίων δολαρίων βάρος των αγωγών που σχετίζονται με το ζιζανιοκτόνο γλυφοσάτη. Μετά τη θετική τοποθέτηση της αμερικανικής κυβέρνησης, οι πιθανότητες επιτυχίας της δεν είναι αμελητέες».
Ταυτόχρονα, ο συντάκτης εκτιμά πως ενώ «για τη σαφή αυτή στήριξη η κυβέρνηση Τραμπ επικαλείται πρωτίστως νομικούς λόγους, στο παρασκήνιο διακυβεύονται ουσιαστικά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα».
Πηγές: DW
