Ροή
Η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών (MIT) ξεκίνησε επιχειρήσεις επιρροής για να στηρίξει τη δημοτικότητα του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος πρόσφατα δέχτηκε τεράστιο πλήγμα από την αποτυχία στη διαχείριση του σεισμού που ισοπέδωσε τις νοτιανατολικές επαρχίες της χώρας.
Σύμφωνα με πληροφορίες που έλαβε το Nordic Monitor από αξιόπιστες πηγές, ο Χακάν Φιντάν, ο επί μακρόν έμπιστος του Ερντογάν που διευθύνει το MIT από το 2010, διέταξε την εκτέλεση πολλών επιχειρήσεων επιρροής, κινητοποιώντας προσωπικό και πόρους της υπηρεσίας για να διαμορφώσει την επικρατούσα αφήγηση γύρω από τον σεισμό. Σύμφωνα με το Nordic Monitor, η επιχείρηση τέθηκε σε κίνηση μόλις τη δεύτερη ημέρα μετά τον μεγάλο σεισμό.
Οι επιχειρήσεις επικεντρώθηκαν γύρω από μια άκρως διχαστική και πολωτική, ισλαμιστική και εθνικιστική αφήγηση, η οποία ήταν το κύριο θέμα της εκστρατείας του Προέδρου Ερντογάν για τις επερχόμενες εκλογές, οι οποίες είναι προγραμματισμένες για τις 14 Μαΐου. Βέβαια, μετά τον καταστροφικό σεισμό είναι έντονη η συζήτηση για την αναβολή τους, αλλά αυτό είναι κάτι που θα φανεί.
Η ΜΙΤ διέταξε επίσης τα πρόσωπα που έχει τοποθετήσει στα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης, να προωθήσουν επιθετικά τα θρησκευτικά σημεία της συζήτησης, στα οποία απέδωσαν κυρίως τον τεράστιο φόρο αίματος από τον σεισμό, στη μοίρα και στο έργο του Θεού και όχι στην κακή κατασκευή των κτηρίων, την απουσία επιβολής των οικοδομικών κανόνων και τη διάχυτη διαφθορά. Βίντεο που έδειχνε τον Ερντογάν να λέει σε ένα θλιμμένο σεισμόπληκτο την περασμένη εβδομάδα ότι ο σεισμός θα μπορούσε να αποδοθεί στο πεπρωμένο και ότι τέτοια πράγματα είναι βέβαιο ότι θα συμβούν, είναι μια ένδειξη ότι μια τέτοιες ψυχολογικές επιχειρήσεις επιβλήθηκαν σε προεδρικό επίπεδο.
Επί του πεδίου, η MIT ανέπτυξε επίσης ειδικά στελέχη ορισμένων θρησκευτικών κοινοτήτων και ομάδων στις σεισμόπληκτες περιοχές και τα ενσωμάτωσε σε ομάδες διάσωσης και αρωγής. Το αποτέλεσμα αυτής της μυστικής κινητοποίησης φάνηκε κατά τη διάρκεια των προσπαθειών διάσωσης, που μεταδόθηκαν ζωντανά από τηλεοπτικούς σταθμούς που ελέγχονται από την κυβέρνηση για κοινό σε εθνικό επίπεδο. Ήταν αρκετά ασυνήθιστο να βλέπεις να φωνάζουν θρησκευτικά συνθήματα ενώ οι τηλεοπτικές κάμερες έτρεχαν για να καταγράψουν ομάδες διάσωσης να απεγκλωβίζουν ανθρώπους που είχαν κολλήσει κάτω από τα ερείπια για μέρες.
Αυτή η πρακτική δημιούργησε αντιδράσεις από πλευράς των μελών των σωστικών συνεργείων. Αν και επανειλημμένα έγιναν υποδείξεις από τους διασώστες να σταματήσουν να λένε τέτοια πράγματα, λόγω του πιθανού συγκλονιστικού αντίκτυπου στα θύματα την κρίσιμη στιγμή που είδαν φως και το πλήθος, για πρώτη φορά μετά από μέρες αγωνιώδους αναμονής σε σκοτεινούς, περιορισμένους χώρους, αυτοί οι πράκτορες συνέχισαν να ψέλνουν. Σε βίντεο ακούστηκαν οι φωνές των σωστικών συνεργείων να παραπονιούνται σε ανθρώπους που φώναζαν θρησκευτικά συνθήματα, καθώς προσπαθούσαν να μεταφέρουν τα θύματα στα ασθενοφόρα που περίμεναν. Αυτοί οι πράκτορες αψήφησαν τις συστάσεις που έγιναν από ψυχολόγους και ειδικούς στα τραύματα, σχετικά με το πώς να συμπεριφερθούν σε τέτοιες καταστάσεις και οι εκκλήσεις που έγιναν από τα σωστικά συνεργεία έπεσαν στο κενό.
Σύμφωνα με το σχέδιο, αυτή η «κακόηχη» δημόσια προβολή θρησκευτικών συνθημάτων θα προκαλούσε επίσης οργισμένες αντιδράσεις από το κοσμικό μπλοκ της πολιτικής αντιπολίτευσης, το οποίο με τη σειρά του θα έπαιζε άθελα του το παιχνίδι του Ερντογάν. Το σχέδιο λειτουργούσε σαν ρολόι. Η κοσμική αντιπολίτευση έπεσε σε αυτή την παγίδα, αρχίζοντας να συζητά για τη θρησκεία, κάτι που ήθελε να δει ο Ερντογάν. Αυτό τον βοήθησε να σταματήσει τις απώλειες από τη συντηρητική/θρησκευτική βάση του κόμματος του και τρόμαξε τους ψηφοφόρους στα κεντροδεξιά του πολιτικού φάσματος.
Οι πολιτικοί από το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, που στάλθηκαν στη ζώνη του σεισμού που περιλαμβάνει 10 επαρχίες, κλήθηκαν επίσης να ενισχύσουν τα θρησκευτικά μηνύματα στις ομιλίες και τα σχόλιά τους. Ο στόχος ήταν να απομακρυνθεί η ευθύνη από την κυβέρνηση του Ερντογάν, η οποία όχι μόνο δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα για να προετοιμάσει την περιοχή για έναν από καιρό αναμενόμενο σεισμό, αλλά και επιδείνωσε τα προβλήματα χορηγώντας άδειες χρήσης για εκατοντάδες χιλιάδες κτίρια που κατασκευάστηκαν χωρίς απαιτούμενες άδειες.
Η θρησκεία στην υπηρεσία της κυβέρνησης
Η MIT συνέστησε επίσης την κινητοποίηση του Diyanet, του θρησκευτικού βραχίονα-μαμούθ της κυβέρνησης που απασχολεί περίπου 140.000 ανθρώπους, οι περισσότεροι από αυτούς ως ιμάμηδες, και ελέγχει περίπου 90.000 τζαμιά. Αυτή η συμβουλή τέθηκε γρήγορα σε εφαρμογή. Οι προσευχές που ονομάζονταν Sala απαγγέλλονταν από μεγάφωνα μιναρέδων, κάτι που είναι αρκετά ασυνήθιστο επειδή οι Sala συνήθως απαγγέλλεται σε εθνικό επίπεδο μόνο τις Παρασκευές, μία ώρα πριν από την κύρια προσευχή ή τοπικά εάν συμβεί θάνατος, με το τέμενος της γειτονιάς να χρησιμοποιεί το μεγάφωνο για να απαγγέλλει Sala για να ενημερώσει τους ντόπιους τον εκλιπόντα και καλεί τους κατοίκους σε προσευχή.
Αυτή η παράδοση δεκαετιών έσπασε για πρώτη φορά στην Τουρκία κατά τη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, που σύμφωνα με κάποιες εκδοχές ενορχηστρώθηκε από τον πρόεδρο Ερντογάν και τους αρχηγούς πληροφοριών και στρατιωτικών του, για να δημιουργήσουν μια απόλυτη εξουσία, να μεταμορφώσουν τους κυβερνητικούς θεσμούς με την εκκαθάριση περίπου 150.000 ανθρώπων και να ωθήσουν τον απρόθυμο στρατό σε στρατιωτική εισβολή στη Συρία. Τα δικαστικά έγγραφα της εποχής αποκάλυψαν ότι ο αρχηγός της MIT Φιντάν, βρισκόταν σε μυστική συνάντηση με τον τότε πρόεδρο του Diyanet Μεχμέτ Γκορμέζ στο αρχηγείο πληροφοριών λίγο πριν από την εκδήλωση του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016. Ξαφνικά απαγγέλθηκαν προσευχές Sala από τα μεγάφωνα δεκάδων χιλιάδων τζαμιών σε όλη την Τουρκία.
Ιστορίες εθνικιστικής... παράνοιας
Η εκτέλεση του δεύτερου σκέλους της επιχείρησης της MIT ανατέθηκε στη σκιώδη νεοεθνικιστική ομάδα Aydınlık, με επικεφαλής τον φιλορώσο πολιτικό Ντογκού Περιντσέκ, ντε φάκτο εταίρο της κυβέρνησης Ερντογάν. Ενώ οι προσπάθειες διάσωσης ήταν σε εξέλιξη και όλοι μιλούσαν για την ανάγκη προώθησης προμηθειών και εθελοντών στις επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό, το κόμμα Βατάν του Περιντσέκ ξεκίνησε ξαφνικά μια παράξενη αντιαμερικανική εκστρατεία.
Η πρώτη αναφορά έγινε από τον Οζγκούρ Μπουρσαλί, τον γενικό γραμματέα του Βατάν, στις 9 Φεβρουαρίου, ενώ μια μέρα αργότερα τη σκυτάλη έλαβε ο Περιντσέκ με εμφάνιση του στο τηλεοπτικό δίκτυο Ulusal. Εκεί υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονταν να εισβάλουν στην Τουρκία με το πρόσχημα της αποστολής βοήθειας. Το κόμμα πρόβαλε την ανακοίνωση του αμερικανικού Πενταγώνου στις 8 Φεβρουαρίου, η οποία ανέφερε ότι το αεροπλανοφόρο USS George H.W. Bush που βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα, έλαβε εντολή να πλεύσει πιο κοντά στην Τουρκία σε περίπτωση ανάγκης για την παροχή βοήθειας για τον σεισμό.
«Η βοήθεια των ΗΠΑ με αεροπλανοφόρο και παρόμοια πλοία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Τους λέμε, «Μακάρι να βουλιάξουν τα πλοία σας.» Αυτά τα αμερικανικά πλοία πραγματοποίησαν άσκηση για την εισβολή (στην Τουρκία)», υποστήριξε ο Περιντσέκ στην τηλεόραση. «Δεν θα πέσουμε θύματα αυτής της απάτης που οι ΗΠΑ προσποιούνται ότι μας προσφέρουν βοήθεια», πρόσθεσε.
Όμως ο Περιντσέκ το πήγε πολύ πιο... μακρυά: «Ο σεισμός έγινε υπό την «εντολή» των ΗΠΑ. … Ο σεισμός είναι σαν ένα όπλο που χρησιμοποιείται από τις ΗΠΑ, σαν μια πυρηνική βόμβα που έριξαν στην Τουρκία οι ΗΠΑ. … Καταστρέφουν την Τουρκία με τον σεισμό», συμπλήρωσε.
Η εκστρατεία του κόμματος Βατάν είχε στόχο να βοηθήσει στη μετατόπιση της συζήτησης, στρέφοντας την εστίαση του τουρκικού κοινού στους εξωτερικούς εχθρούς της Τουρκίας, με τις ΗΠΑ να είναι ο κύριος κακός της υπόθεσης. Η εκστρατεία εγκρίθηκε από την κυβέρνηση Ερντογάν, μέλη της οποίας εξέφρασαν παρόμοιες τραβηγμένες θεωρίες συνωμοσίας, για να «θολώσουν τα νερά» των καναλιών ενημέρωσης.
Μάλιστα, ακόμη και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αφιέρωσε λίγο χρόνο για να σχολιάσει το αμερικανικό αεροπλανοφόρο, αμέσως μετά την επίσκεψη του Έλληνα ομολόγου του Νίκου Δένδια, ο οποίος επισκέφθηκε τις σεισμόπληκτες περιοχές στις 13 Φεβρουαρίου.
«Εμείς αποφασίζουμε ποιος μπορεί να εισέλθει στα χωρικά ύδατα της Τουρκίας», δήλωσε ενημερώνοντας τους δημοσιογράφους για την επίσκεψη Δένδια και πρόσθεσε ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει στο αμερικανικό αεροπλανοφόρο να εισέλθει στα τουρκικά ύδατα εάν οι ΗΠΑ ζητήσουν άδεια. «Δεν χρειάζεται. Γιατί χρειαζόμαστε ένα (αμερικανικό) πολεμικό πλοίο; Δεν χρειάζεται ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο να εισέλθει στα χωρικά μας ύδατα», είπε.
Εχθροί παντού
Η MIT, ωστόσο, αντιμετώπισε πρόβλημα στην προώθηση της ξενοφοβικής αφήγησης ότι η Τουρκία δέχθηκε επίθεση από τη Δύση, όπως ισχυρίστηκαν επανειλημμένα ο Ερντογάν και οι βουλευτές του στις δημόσιες δηλώσεις τους τα τελευταία χρόνια, αφού 81 ξένες χώρες έστειλαν 9.456 ανθρώπους για να συνεισφέρουν στη διάσωση και την ανακούφιση των σεισμόπληκτων. Για αυτό, ομάδες της MIT αναπτύχθηκαν για να ασκήσουν πίεση σε ξένες ομάδες διάσωσης, γεγονός που οδήγησε σε ανησυχίες για την ασφάλεια των ομάδων πολλών χωρών που επιχείρησαν στην Τουρκία.
Οι γερμανικές και αυστριακές ομάδες αναγκάστηκαν να διακόψουν το έργο τους για λίγο. Οι ισπανικές ομάδες σταμάτησαν τις προσπάθειές τους νωρίτερα από το προγραμματισμένο και οι ισραηλινές ομάδες σταμάτησαν το έργο διάσωσης και αναχώρησαν από την Τουρκία, επικαλούμενες απειλές που απευθύνονταν στα μέλη τους. Αξιόπιστες αναφορές από το πεδίο έδειχναν ένα μοτίβο, κατά το οποίο ξένες ομάδες διάσωσης σε πολλές περιπτώσεις δεχόντουσαν εντολές να αποσυρθούν αμέσως αφού κατάφεραν να προσεγγίσουν τους ανθρώπους κάτω από τα ερείπια και επρόκειτο να τους απεγκλωβίσουν. Αντίθετα, τουρκικές ομάδες διάσωσης που ήταν σε αναμονή αντικαθιστούσαν τους ξένους συναδέρφους τους, για να λάβουν οι Τούρκοι τα εύσημα για την επιτυχία της διάσωσης.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε από τη βία που ξέσπασε λόγω των περιστατικών λεηλασιών. Σύμφωνα με το Nordic Monitor, υπήρξαν αρκετά δημόσια περιστατικά κατά τα οποία εθελοντές συνελήφθησαν για λεηλασίες και ξυλοκοπήθηκαν από όχλο ή μέλη της επιβολής των δυνάμεων ασφαλείας.
Εν τω μεταξύ, ορισμένοι από τους νεοεθνικιστές που είχαν συνεργαστεί με τη MIT στο παρελθόν, άρχισαν να ισχυρίζονται ότι ξένες υπηρεσίες πληροφοριών τοποθέτησαν κρυφά πράκτορες σε ομάδες διάσωσης που είχαν αναπτυχθεί στην Τουρκία, τονίζοντας ότι αυτά τα άτομα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά. Ο Σιχάτ Γιασί, πρώην ναύαρχος που βοήθησε τον πρόεδρο Ερντογάν να εκκαθαρίσει τους περισσότερους φιλο-ΝΑΤΟϊκούς αξιωματικούς από τον στρατό το 2016, ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν κατάσκοποι μεταξύ των ξένων ομάδων διάσωσης που έρχονται στην Τουρκία και συμβούλεψε την κυβέρνηση να είναι προσεκτική. Άλλοι, όπως ο Μετίν Κουλούνκ, άτομο του στενού περιβάλλοντος του Τούρκου προέδρου, ισχυρίστηκε ότι χριστιανοί ιεραπόστολοι είχαν διεισδύσει σε ομάδες διάσωσης και ότι η Diyanet πρέπει να τις παρακολουθεί στενά.
Το τελευταίο χαρτί που έπαιξε η MIT για να διαμορφώσει τη συζήτηση γύρω από τον σεισμό, ήταν η κινητοποίηση του Ουμίτ Οζντάγκ, ηγέτη του ακροδεξιού κόμματος Ζαφέρ, ο οποίος έχει έντονο αντιμεταναστευτικό προφίλ. Ο Οζντάγκ, που έχει μακροχρόνιους δεσμούς με τη MIT, άρχισε να περιοδεύει σε πόλεις που επλήγησαν από τον σεισμό με στόχο να διοχετεύσει την οργή του κοινού προς τους Σύριους και σε άλλες ομάδες μεταναστών. Υποστήριξε ότι οι μετανάστες επιδίδονταν σε λεηλασίες σε περιοχές που επλήγησαν από τον σεισμό, ληστεύοντας τους νεκρούς και διενεργώντας διαρρήξεις σε σπίτια που είχαν εκκενωθεί. Ζήτησε μάλιστα από την κυβέρνηση να εκδώσει διαταγή η οποία να επιβάλει τη θανατική ποινή σε όσους προβαίνουν σε λεηλασίες.
Σε ένα βίντεο εθεάθη να συντονίζει με μια ομάδα νεαρών, που αργότερα εντοπίστηκαν σε άλλο τμήμα της πόλης να φωνάζουν για το θάνατο Σύριων και Αφγανών μεταναστών.
Ο Οζντάγκ δημοσίευσε πλάνα από την περιοχή του σεισμού στις 10 Φεβρουαρίου, υποστηρίζοντας ότι ένας νεαρός Σύρος εθεάθη να κλέβει ένα κινητό τηλέφωνο από έναν υπάλληλο διάσωσης. Αργότερα αποδείχθηκε ότι ο νεαρός ήταν Τούρκος εθελοντής και ότι έβαζε το δικό του τηλέφωνο στην τσέπη του. Ο Οζντάγκ αρνήθηκε να ζητήσει συγγνώμη όταν αποκαλύφθηκε το ψέμα του.
Όπως έχει αρχίσει να φαίνεται, η επιχείρηση της ΜΙΤ είναι πετυχημένη καθώς η πλειοψηφία των ΜΜΕ της Τουρκίας τελεί υπό την καθοδήγηση του συστήματος Ερντογάν. Στην χώρα υπάρχουν ελάχιστα αντιπολιτευόμενα Μέσα- το διάστημα 2015-2016 έκλεισαν σχεδόν 200- τα οποία διατηρήθηκαν από την κυβέρνηση ως «άλλοθι» έναντι των κατηγοριών για φίμωμα των τουρκικών ΜΜΕ.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
Φωτογραφία: @ΑΡ
