Ροή
Τελευταία είχαμε δύο γεγονότα παγκόσμιας γεωπολιτικής σημασίας, το Brexit και την εκλογή Τράμπ. Τελείως διαφορετικά ως προς τις συνέπειές τους, αλλά όμοια ως προς την αιτία τους. Οι συνέπειες θα είναι εθνικές, αλλά οι αιτίες είναι παγκόσμιας σημασίας και αφορούν όλους μας. Θα αφήσουμε Βρετανούς και Αμερικανούς να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, και θα ασχοληθούμε, με τις αιτίες γιατί επηρεάζουν και εμάς.
Όλοι υιοθετήσαμε με ιδιαίτερη ευκολία την «ενοχοποίηση» της Παγκοσμιοποίησης. Την αντιμετωπίσαμε ως φυσικό φαινόμενο, κάτι σαν Σεισμό παγκόσμιας εμβέλειας. Αυτό έκανε την αναζήτηση ενόχων και υπευθύνων περίπου μάταιη, αν όχι ύποπτη. Όμως, δεν είναι έτσι. Η Παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έγινε από ανθρώπους, κυβερνήτες, δημοκρατικά εκλεγμένους και οι συνέπειές της, καθ’ όλα προβλεπτές, βαραίνουν αυτούς. Συνεπώς, και πιο σημαντικό, η θεραπεία, αν υπάρχει, ανήκει σε εμάς, τους πολίτες και τις Κυβερνήσεις που εκλέγουμε.
Η Παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, ως τοτέμ, πλέον, έχει ένα σημαινόμενο. Την ανεξέλεγκτη και ανεμπόδιστη κίνηση κεφαλαίων, σε αντίθεση με τη δυσκολία στην κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, εκτός αυτού υψηλής εξειδίκευσης. Οι συνέπειες ήταν διττές, θετικές και αρνητικές. Αφ’ ενός η μετακίνηση μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού από την απόλυτη στη σχετική φτώχεια, με ταυτόχρονη δημιουργία Μεσαίας Τάξης, όπως στην Κίνα, την Ινδία και την Αφρική. Αφ’ ετέρου, την ακραία συγκέντρωση πλούτου στο ένα χιλιοστό του πληθυσμού στις ΗΠΑ και σε άλλες πλούσιες χώρες. Τα δύο φαινόμενα επέφεραν τεκτονικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία και κοινωνία, που δεν μπορούσαν παρά να εκφρασθούν πολιτικά. Οι δύο κύριες ορατές επιπτώσεις ως τώρα είναι το Brexit και ο Τράμπ.
Η Μεσαία Τάξη, προϊόν της παγκοσμιοποίησης, σε πολλές φτωχές χώρες δεν έγινε αναίμακτα και χωρίς εντάσεις και ριζικές πολιτικές ανακατατάξεις, όπως η Αραβική Άνοιξη. Ως αποτέλεσμα, έφερε την έκρηξη της μετανάστευσης, κυρίως από χώρες της Αφρικής, που αποτελεί την κύρια αιτία της ξενοφοβικής μεταστροφής στις Ευρωπαϊκές κυρίως χώρες, με πρώτο θύμα τη Βρετανία. Η απειλή της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης μέσω Ευρώπης, ήταν όπως φαίνεται το σημαντικότερο «επιχείρημα» υπέρ του Brexit. Το 2017 μάλλον θα είναι κρίσιμο και ήδη επηρεάζει το πολιτικό σκηνικό, όπως στην Ολλανδία και τη Γαλλία.
Στις ΗΠΑ, η Παγκοσμιοποίηση και η Μετανάστευση, κυρίως από το Μεξικό λειτούργησαν αντίστροφα, φτωχοποιώντας τη Μεσαία Τάξη με τη μετακίνηση Κεφαλαίου προς την Λατινική Αμερική την Ασία και τον Τρίτο Κόσμο. Η τρομακτική συγκέντρωση πλούτου, αντίθετα, δημιούργησε μία τάξη άνεργων ή, κακοπληρωμένων λευκών νεόπτωχων που έψαξε για «ενόχους». Κατά κανόνα αμόρφωτοι και συνεπώς, απληροφόρητοι κατέληξαν στο δισεκατομμυριούχο, Τράμπ ως τον ιδανικό «ολετήρα» του «συστήματος». Δραματικά λανθασμένη αντίδραση, αλλά πολύ κατανοητή και αναμενόμενη μετά την εμπειρία του παρελθόντος, όπως, π.χ. στη Γερμανία του Μεσοπολέμου.
Και τώρα; Η μεσαία τάξη προβληματίζεται. Στη Βρετανία ο Τόνυ Μπλερ ζητάει «να το ξαναδούμε» στα δύο χρόνια διαπραγμάτευσης που απομένουν πριν το Brexit. Στην Αμερική, οι πρώτες φωνές για «ανάκληση» της Εκλογής Τράμπ ήδη παρουσιάστηκαν. Φυσιολογικές αντιδράσεις σε καταστροφικές εξελίξεις. Ίσως, όμως, πολύ πιο δραστική και αποτελεσματική θα ήταν η αναθεώρηση της όλης στάσης του ανεπτυγμένου κόσμου απέναντι στην Παγκοσμιοποίηση και τις συνέπειες της. Η επανεξέταση του φόρου στις κινήσεις κεφαλαίου, η επανεξέταση της φτωχοποίησης και των συνεπειών της ανεξέλεγκτης συγκέντρωσης πλούτου με σκοπό την άμβλυνση της ανισότητας και η αναθεώρηση της χρηματοδότησης του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και συνολικά του κοινωνικού κράτους πρέπει να είναι οι πρώτες κατευθύνσεις του προβληματισμού μας.
