Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προχωρά σε κοινή διακήρυξη για την αντιμετώπιση των χρόνιων νοσημάτων και των ψυχικών ασθενειών, θέτοντας για πρώτη φορά στην ιστορία του βιώσιμους στόχους. Ηγέτες από όλο τον κόσμο στην 80η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (ΓΣΗΕ) υιοθέτησαν την πολιτική διακήρυξη για την καταπολέμηση των μη μεταδοτικών (χρόνιων ή εκφυλιστικών) ασθενειών (ΜΜΝ) και των προκλήσεων της ψυχικής υγείας μέσω μιας πλήρως ολοκληρωμένης προσέγγισης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των διακυβερνητικών διαπραγματεύσεων πριν από την τέταρτη συνάντηση υψηλού επιπέδου της ΓΣΗΕ για την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδοτικών νοσημάτων και την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας, που πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2025 και εξετάστηκε από αυτήν.
Με τίτλο «Ισότητα και ένταξη: μεταμορφώνοντας ζωές και μέσα διαβίωσης μέσω ηγεσίας και δράσης για τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την προώθηση της ψυχικής υγείας και ευεξίας», η πολιτική διακήρυξη είναι η πρώτη ανάλογη διακήρυξη που ασχολείται με τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την ψυχική υγεία και σηματοδοτεί μια μοναδική ευκαιρία για την επιτάχυνση της παγκόσμιας προόδου με ένα σύνολο συγκεκριμένων παγκόσμιων στόχων για το 2030. Παράλληλα, αναμένεται να εγκαινιάσει μια νέα εποχή στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις πιο πιεστικές προκλήσεις υγείας στον κόσμο - που επηρεάζουν ανθρώπους όλων των ηλικιών και εισοδηματικού επιπέδου σε όλο τον κόσμο.
Οι κύριες αιτίες θανάτου σήμερα -οι μη μεταδοτικές ασθένειες- στοιχίζουν 18 εκατομμύρια πρόωρες ζωές κάθε χρόνο, ενώ οι ψυχικές παθήσεις επηρεάζουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως. Οι μη μεταδοτικές ασθένειες συχνά προκαλούνται από παράγοντες κινδύνου που μπορούν να προληφθούν, όπως η ανθυγιεινή διατροφή, η χρήση καπνού, η κατανάλωση αλκοόλ, η σωματική αδράνεια και η ατμοσφαιρική ρύπανση – πολλά από τα οποία επηρεάζουν επίσης αρνητικά την ψυχική υγεία. Τόσο οι μη μεταδοτικές ασθένειες όσο και οι ψυχικές παθήσεις αυξάνονται σε κάθε χώρα, επηρεάζοντας κάθε κοινότητα, με την επίπτωση τους να μεγαλώνει και εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Το γεγονός αυτό τις καθιστά επείγοντα ζητήματα όχι μόνο για τη δημόσια υγεία, αλλά και για την παραγωγικότητα και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Νέα εποχή με μετρήσιμους στόχους
Σηματοδοτώντας μια σημαντική εξέλιξη, σε σύγκριση με προηγούμενες δεσμεύσεις, η νέα πολιτική διακήρυξη καθορίζει τρεις πρώτους παγκόσμιους στόχους «ταχείας υλοποίησης» που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030.
Οι στόχοι αυτοί περιλαμβάνουν:
- 150 εκατομμύρια λιγότεροι χρήστες καπνού
- 150 εκατομμύρια περισσότερα άτομα με υπέρταση υπό έλεγχο
- 150 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι με πρόσβαση σε φροντίδα ψυχικής υγείας.
Για να διασφαλιστεί ότι οι χώρες μπορούν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους, η διακήρυξη θέτει επίσης φιλόδοξους, μετρήσιμους διαδικαστικούς στόχους για τα Εθνικά Συστήματα Υγείας έως το 2030, όπως:
- τουλάχιστον το 80% των χωρών να έχουν θεσπίσει μέτρα πολιτικής, νομοθεσίας, κανονιστικών και δημοσιονομικών μέτρων
- τουλάχιστον το 80% των εγκαταστάσεων πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης να έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτά, συνιστώμενα από τον ΠΟΥ, απαραίτητα φάρμακα και βασικές τεχνολογίες για τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την ψυχική υγεία
- τουλάχιστον το 60% των χωρών να εφαρμόζουν πολιτικές ή μέτρα οικονομικής προστασίας που καλύπτουν πλήρως ή περιορίζουν δραστικά το κόστος των βασικών υπηρεσιών (για τους πολίτες) αναφορικά με τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την ψυχική υγεία.
- τουλάχιστον το 80% των χωρών να διαθέτουν λειτουργικά, πολυτομεακά εθνικά σχέδια για τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την ψυχική υγεία
- τουλάχιστον το 80% των χωρών να διαθέτουν ισχυρά συστήματα επιτήρησης και παρακολούθησης για τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την ψυχική υγεία.
«Η υιοθέτηση αυτών των τολμηρών στόχων για τον έλεγχο των μη μεταδοτικών ασθενειών και την προώθηση της ψυχικής υγείας αποτελεί απόδειξη της δέσμευσης των κρατών μελών να προστατεύσουν την υγεία των λαών τους», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ. Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, και πρόσθεσε: «Μαζί, μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία των μη μεταδοτικών ασθενειών και της ψυχικής υγείας και να προσφέρουμε υγεία, ευεξία και ευκαιρίες για όλους».
Η πιο εκτεταμένη δήλωση μέχρι σήμερα σε εφαρμογή και δεσμεύσεις
Αυτή η πολιτική διακήρυξη είναι η πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα, ενσωματώνοντας τα διδάγματα από την πανδημία COVID-19 και ανταποκρινόμενη στις νέες παγκόσμιες προκλήσεις. Το πρωτοφανές πεδίο εφαρμογής της περιλαμβάνει πολλά πιεστικά ζητήματα που εξετάζονται για πρώτη φορά.
Για παράδειγμα συμπεριλαμβάνονται:
- Η δημιουργία ευρύτερων τομέων μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως στοματική υγεία, υγεία των πνευμόνων, παιδικός καρκίνος, ηπατική νόσος, νεφρική νόσος και σπάνιες ασθένειες·
- Το να λαμβάνονται υπόψη διευρυμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ατμοσφαιρική ρύπανση, καθαρό νερό, έκθεση σε μόλυβδο και επικίνδυνες χημικές ουσίες, προτίμηση σε σπιτικό φαγητό
- Να αποτιμάται ο εξελισσόμενος κίνδυνος των ψηφιακών βλαβών, όπως η έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο υπερβολικός χρόνος μπροστά σε οθόνες, το επιβλαβές περιεχόμενο και οι κίνδυνοι παραπληροφόρησης και λανθασμένης πληροφόρησης.
Η πολιτική διακήρυξη εστιάζει και στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα νέα προϊόντα καπνού (συνολικά), το μάρκετινγκ ανθυγιεινών τροφίμων για παιδιά, την επισήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας και την εξάλειψη των trans λιπαρών από τα τυποποιημένα τρόφιμα. Οι δεσμεύσεις της βασίζονται σε ένα ισχυρό επιχείρημα ισότητας, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών των ατόμων που ζουν με μη μεταδοτικά νοσήματα και ψυχικές παθήσεις, των πληθυσμών που είναι ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή, των αναπτυσσόμενων μικρών νησιωτικών κρατών (SIDS) και όσων βρίσκονται σε περιβάλλοντα ανθρωπιστικής κρίσης (πρόσφυγες και μετανάστες σε στρατόπεδα ή δομές, εμπόλεμες ζώνες, περιοχές που επλήγησαν από φυσικά φαινόμενα κτλ).
Βιώσιμη χρηματοδότηση
Αναγνωρίζοντας τις τεταμένες οικονομικές συνθήκες που απειλούν τη χρηματοδότηση της υγείας παγκοσμίως, η διακήρυξη χρησιμοποιεί ισχυρότερη χρηματοοικονομική γλώσσα από τις προηγούμενες, προτρέποντας τις χώρες να εξασφαλίσουν βιώσιμη χρηματοδότηση μέσω αυξημένης εγχώριας χρηματοδότησης, ενισχυμένων διεθνών συνεργασιών και συντονισμένων πολυμερών πλαισίων.
Η πολιτική διακήρυξη τοποθετεί σθεναρά τα μη μεταδοτικά νοσήματα και την ψυχική υγεία όχι μόνο ως ζητήματα υγείας, αλλά και ως κεντρικούς πυλώνες για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής δικαιοσύνης. Υπογραμμίζει ότι οι λύσεις απαιτούν μια προσέγγιση «ολόκληρης της κυβέρνησης» και «ολόκληρης της κοινωνίας», με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των εταίρων, των νέων, των ατόμων με αναπηρίες και των ατόμων με βιωματική εμπειρία.
Ένα πλαίσιο για την λογοδοσία
Η παρούσα διακήρυξη βασίζεται και ενισχύει τις τρεις προηγούμενες διακηρύξεις και το κείμενο επιβεβαιώνει την ανάγκη διασφάλισης των μηχανισμών λογοδοσίας.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο προς την επίτευξη αυτών των στόχων έως το 2030, πριν από την επόμενη Συνάντηση Υψηλού Επιπέδου. Ο ΠΟΥ, μαζί με τις υπηρεσίες του ΟΗΕ, θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη στη μετατροπή αυτών των ιστορικών δεσμεύσεων σε εθνική δράση, διασφαλίζοντας την λογοδοσία από τώρα έως το 2030 και μετά.
