Με μόλις 5.3% των κατοίκων της να καπνίζουν σε καθημερινή βάση – έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου του 24% – η Σουηδία βρίσκεται ήδη 16 χρόνια μπροστά από τον στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια smoke-free κοινωνία έως το 2040. Το παράδειγμα της χώρας έχει προκαλέσει έντονη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς δείχνει ότι η μετάβαση σε εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης μπορεί να μειώσει θεαματικά τη βλάβη που προκαλεί το τσιγάρο.
Στο πλαίσιο της παρουσίασης του Omni™, της μεγάλης έρευνας της British American Tobacco (BAT) για το πώς η Σουηδία πέτυχε αυτό το αποτέλεσμα, βρεθήκαμε στη Στοκχόλμη και μιλήσαμε με την Asli Ertonguc, Περιφερειακή Διευθύντρια της ΒΑΤ για τη Δυτική Ευρώπη, για τα μυστικά της επιτυχίας, αλλά και το αν η ελληνική πραγματικότητα μπορεί να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.
Η Σουηδία βρίσκεται ένα βήμα πριν γίνει η πρώτη smoke-free χώρα στον κόσμο. Ποιοι είναι οι καθοριστικοί παράγοντες πίσω από αυτό το επίτευγμα; Και τι μπορεί να μάθει από αυτό το παράδειγμα η Ελλάδα;
Νομίζω ότι υπάρχουν τρεις βασικοί παράγοντες. Η αναγνώριση της μείωσης της βλάβης του καπνού είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας. Αυτό επέτρεψε στη βιομηχανία να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στους καπνιστές. Επίσης, η διαθεσιμότητα αυτών των εναλλακτικών, με σαφή ενημέρωση για τα συστατικά και τα οφέλη της μετάβασης και φυσικά η ενσωμάτωσή τους στο ρυθμιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, στην ΕΕ δεν υπάρχουν πλέον τσιγάρα με γεύσεις. Ωστόσο, οι γεύσεις είναι σημαντικός παράγοντας για να αλλάξει κάποιος συνήθειες, άρα τις έχουμε διαθέσιμες σε προϊόντα όπως τα σακουλάκια νικοτίνης.
Αν κοιτάξουμε την Ελλάδα, θεωρώ ότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Υπάρχει διαθεσιμότητα προϊόντων, θεσμικό πλαίσιο που τα αναγνωρίζει, καθώς και φορολογικές πολιτικές που επιτρέπουν στους καπνιστές να στραφούν σε εναλλακτικές. Αν και η συνήθεια του καπνίσματος ήταν ιστορικά πολύ υψηλή, η μείωσή της πλέον είναι αισθητή.
Το νομοθετικό πλαίσιο παίζει όντως βασικό ρόλο σε αυτή τη στραγητική. Το σουηδικό «μοντέλο» μπορεί να εφαρμοστεί σε χώρες με διαφορετική κουλτούρα; Ποιες άλλες χώρες βρίσκονται σε παρόμοιο δρόμο;
Οι εναλλακτικές διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Στη Σουηδία, η μετάβαση έγινε κυρίως με τα σακουλάκια νικοτίνης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, κυριαρχούν τα προϊόντα ατμίσματος, τα οποία το Δημόσιο Σύστημα Υγείας της Αγγλίας έχει αναγνωρίσει ως 95% λιγότερο βλαβερά από το τσιγάρο. Στην Ιταλία, προτιμώνται τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, κάτι που βλέπουμε και στην Ελλάδα. Η βασική αρχή είναι κοινή: οι διαφορές στο προφίλ κινδύνου πρέπει να αντικατοπτρίζονται στη ρύθμιση.
Η στρατηγική A Better Tomorrow της BAT επενδύει δυναμικά στις εναλλακτικές. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η υιοθέτηση των μη καύσιμων προϊόντων τα επόμενα χρόνια;
Η τεχνολογία και η επιστήμη εξελίσσονται διαρκώς, όπως και οι καταναλωτικές επιλογές. Δέκα χρόνια πριν, δεν υπήρχαν καν αυτές οι εναλλακτικές. Σήμερα μιλάμε για σακουλάκια νικοτίνης, θερμαινόμενα προϊόντα, προϊόντα ατμίσματος. Στόχος μας είναι να κατανοούμε τις ανάγκες των καταναλωτών και να τους δίνουμε λύσεις ώστε να μη γυρίζουν πίσω στο τσιγάρο. Αυτή είναι η αποστολή μας.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο να πείσετε τους καταναλωτές να αφήσουν το τσιγάρο για κάτι καινούριο;
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα σακουλάκια νικοτίνης. Στη Σουηδία και τις βόρειες χώρες υπάρχει ιστορικό στη χρήση καπνού από το στόμα. Στην Ελλάδα, όμως, είναι μια εντελώς νέα κατηγορία. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται εκπαίδευση και φυσικά η σωστή ενημέρωση και επικοινωνία, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε υπεύθυνα στους καπνιστές για το πώς χρησιμοποιούνται, τι περιέχουν και ποια είναι τα οφέλη.
Στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι κυρίως οι νεότερες ηλικίες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τα σακουλάκια νικοτίνης. Με ποιους τρόπους μπορεί να ενισχυθεί η ενημέρωση ώστε να γίνουν ευρύτερα γνωστά;
Πρώτα απ’ όλα, να πούμε πως αυτά τα προϊόντα αφορούν αποκλειστικά ενήλικες άνω των 18 ετών. Γι’ αυτό και η επικοινωνία πρέπει να είναι υπεύθυνη, με σαφείς αποποιήσεις. Η υπεύθυνη επικοινωνία είναι κομβική για να εκπαιδευτούν οι καπνιστές σχετικά με τις εναλλακτικές που έχουν.
Σε προσωπικό επίπεδο, τι σας εμπνέει περισσότερο από αυτό το «ταξίδι» για μια smoke-free κοινωνία;
Το ότι δεν μένουμε στη θεωρία. Στη Σουηδία, βλέπουμε την αλλαγή να συμβαίνει στην πράξη. Είναι πολύ ενθαρρυντικό να συμμετέχεις σε μια θετική αλλαγή που ωφελεί την κοινωνία, τους εργαζομένους και τους συνεργάτες μας.
Πείτε μας και πρακτικά, πώς χρησιμοποιείται το σακουλάκι νικοτίνης;
Είναι απλό: Tο τοποθετείς κάτω από το χείλος για περίπου 30 λεπτά και έτσι απελευθερώνεται η νικοτίνη. Δεν υπάρχει καπνός, δεν υπάρχει στάχτη, δεν υπάρχει ατμός. Είναι προσωπικό, διακριτικό και με χαμηλό προφίλ κινδύνου. Γι’ αυτό και γίνεται ολοένα πιο δημοφιλές.
Πιστεύετε ότι θα μπορούσε να γίνει και «πολιτισμικό σύμβολο», όπως κάποτε ήταν το τσιγάρο στον κινηματογράφο;
Ίσως. Δεν μπορούμε να ξέρουμε, αλλά η κατηγορία αυτή έχει όλα τα στοιχεία: χαμηλότερο ρίσκο, ευκολία στη χρήση, κοινωνική αποδοχή. Στη Σουηδία είναι ήδη mainstream, και η αποδοχή της αυξάνεται σε όλη την Ευρώπη. Δεν αποκλείεται σύντομα να γίνει μια από τις μεγαλύτερες κατηγορίες.
